
- •I. Текстэз лыдњыса валан (лыдњиськон).
- •II. Лексика но грамматика удысын быгатонлыкъѐс.
- •III. Сѐтэм югдуръя веран.
- •IV. Чеберлыко текстъя малпаськон.
- •I. Текстэз лыдњыса валан (лыдњиськон).
- •II. Лексика но грамматика удысын быгатонлыкъѐс.
- •III. Сѐтэм югдуръя веран.
- •IV. Чеберлыко текстъя малпаськон.
- •I. Текстэз лыдњыса валан (лыдњиськон).
- •II. Лексика но грамматика удысын быгатонлыкъѐс.
- •III. Сѐтэм югдуръя веран.
- •IV. Чеберлыко текстъя малпаськон.
IV. Чеберлыко текстъя малпаськон.
Лыдњы В.Г. Широбоковлэсь «Шундыпиос» веросысьтыз люкетсэ но малпаськы, луоз-а татысь Лёняез (та учырез верась муртэз) зэмос эш шуыны? Текст вылэ пыкиськыса, аслэсьтыд малпанъёстэ гожты.
Пичигес вукыремез[1] выжыкумы, Сано олома сямен џемтћз[2] но, киысьтыз куско[3] кунганэз[4] пештћз[5], узыез киськиз. Гавилэн ымыз соку ик усьтћськиз ини:
● Вот тыныд «тырмоно ке, пуксьы!» – серектћз со.
Сано интыяз кынмем кадь сылэ, ымнырыз кќсэктћз, собере џыжектћз. Кунганзэ љутћз но – узыез пыдэсаз гинэ кылем на. Санолэн лыз синъёсыз нюромизы. Мон шорам учке: юртты, пе.
Кызьы бен уд юртты! Уката ик, со мынам туж умой эше. Ачиз сыџе востэм гинэ. Ымнырыз питырес сяртчы тусъем. Паськыт пельпумо, шудыкумы солэн мышказ ватскисько ке, монэ уг адњо ни. Школаын парта сьќрын но чус пуке. Кизэ ноку но уг љутылы, нош дышетћсь юаку султэ но кисьтыса куштэ-вера.
Куддыръя тазьы но луылэ. Кыџе ке секытгес юан кылдэ. Классын чал-чал. Ваньмы йырмес тћяса пукиськом. Дышетћсь огзэ, кыксэ, куиньзэ… султытъя – верась ќвќл. Соку со вазиське ини:
● Асьмелы Силин Александр вералоз, оло?
Шорлось[6] парта сьќрысь тќдьыкысъем[7] Сано љутске но валэктэ. Малы ми ум тодћське, нош со тодэ? Трос лыдњиське, оломае но кылыны, адњыны быгатэ. Тћни сыџе эше али шуге усемын. Поттоно сое отысь. Мон Гави но Ёги шоры вожмин[8] учкыса шуисько:
– Вае асьмеос кќнязэ ке узымес лќтсалом[9] солы.
Гави кунэрскиз[10] но вазиз:
– Мынам аслам но ќжыт…
Соку мон эшелэн пельпумаз йќтски но ќти:
– Ойдо асьмеос Лыстэме берытском но тыныд узыялом.
1) вукыремез – овраг, балку
2) џемтћз – споткнулся
3) куско – с перехватом наверху
4) кунган – кувшин
5) пештћз (синоним – усиз) – упал
6) шорлось – со среднего ряда
7) тќдьыкысъем ● светловолосый
8) вожмин – поочерёдно, попеременно
9) лќтсалом (синоним – кисьтом) – отсыплем
10) кунэрскиз – посмотрел исподлобья, покосился.
9 класс
Тодмотэмез асьме дорын
Иван Белослудцев – огшоры удмурт пияш. Кемалась ќвќл со Испаниысь «Пичи калыкъёслэн «Евровиденизы» крезьгуръя џошатсконысь бертћз.
Иван ноку но ќз малпа, удмурт кылын кырњанъёс гожъялоз, пќртэм крезьгуро џошатсконъёсы пыриськоз шуыса. Озьы ке но, Удмурт кун университетысь удмурт филология факультетын дышетскыны кутскемез бере вордћськем кылын кырњанъёс гожъяны кутскиз. Ачиз ик соосты гитараен шудыса кырњаз. Та быгатћсь пияшез синйылтћз[1] Ижысь продюсер Павел Поздеев. Солэн кичӧлтэмезъя[2] Ванялэсь бард творчествозэ азинтон понна Ижысь крезьгурен вырись егитъёс люкаськизы. Ныль њуч пиос но Иван 2012 аре куартолэзе «IB&4CP» группа кылдытћзы. Та вакчиятэм нимез тазьы лыдњыны луоз: «Иван Белослудцев но ньыль чебер пиос». Џошатсконэ егит группа Ванялэн «Тау тыныд» кырњанэныз пыриськиз.
Арабъёслэн «Аль-Джазира» телеканалзы «Пичи калыкъёслэн «Евровиденизы» џошатскон сярысь сюжетсэ Ваняен тодматыса кутскиз. Кунгож сьќрысь[3] журналистъёс понна Россиысь пичи Ижкар тужгес но тунсыко потћз. Соос валало, татын пќртэм калык культураос, куспазы сураськыса, выль паймымон вуз[4] кылдыто. Кылсярысь, «IB&4CP» удмурт инди-поп группа ик.
Џошатсконысь бертэм бере «IB&4CP» группа «Удмурт дунне» газетлы асьсэлэн творчествозы сярысь вераз:
– Ванялэн «Тау тыныд» кырњанэз – со зэмос хит, – шуиз пиосты Испание нуись-вайись Антон Янцен. – Мон Ижысь крезьгур улонэн 15 ар џоже вырисько ини, мае-сое валасько. Та кырњан – кунгож сьќры вузаны дась продукт, нош татын, Ижын, њуч кылын кырњась рок-командаосты кылзћсьёс сое дунъяны[5] уз быгатэ.
Удмуртъёс пќлын но, Николай Анисимовлэн кырњанъёсыныз џошатыса, Ванялэн творчествоез трос калыклы валамон но ярамон уз луы, дыр. Но Иван Белослудцевлэсь аспќртэмлыко, экспериментлы укшась[6] кырњанзэ выль крезьгур ќръёсын[7] тунсыкъяськись[8] калык туж дунъя.
Егит группалэн мытэм ужзэс азьланьтыны, крезьгур альбом гожтыны мылкыдзы вань, но коньдон кулэ. Концерт радъян понна[9] пиослэн кырњанъёссы ќжытгес на.
Таџе амалэн удмурт кыл туала лулчеберет улонэ пыџа. Озьыен, ми дунне пыдэсын ум улћське, асьме дорын тодмотэмез но тунсыкоез будэ. Кунгож сьќрысь калык сое синйылтэ.
(«Удмурт дунне», Л. Дмитриевая)
1. синйылтћз – заметил
2. кичӧлтэмезъя – по инициативе
3. кунгож сьќрысь – из заграницы
4. вуз – товар, продукт
5. дунъяны – оценить
6. укшась – похожий
7. ќръёсын – направлениями, стилями
8. тунсыкъяськись – интересующийся
УДМУРТ ЭЛЬКУНЫСЬ ДЫШЕТОНЪЯ НО НАУКАЯ МИНИСТЕРСТВО
2014-тћ ар
9-тћ класс
Удмурт кылъя улоскуспо олимпиадалы юанъѐс