6 Билет

1. Өлшеу тәсілдерінің классификациясы.

Өлшеу тәсілдері  - нақты бір өлшеуіш міндет үшін таңдалған өлшеу қағидалары мен құралдарын пайдалану іс-әрекеттерінің жиынтығы. Өлшеу әдісі түсінігіне өлшеу қағидаларын теориялық негіздеумен қатар, өлшеу құралдарын қолдану іс-әрекеттерін әзірлеу де кіреді. Өлшеу тәсілдері: тікелей бағалау әдісі және өлшеммен салыстыру әдісі болып екіге бөлінеді. Оның ішінде: тікелей бағалау әдісі: шкала және шкала мен нониус бойынша. Ал өлшеммен салыстыру әдісі: нөлдік және дифференциалдық. Олардың әрқайсысы: қарсы қою, үйлестіру, орын басу тәсілдеріне бөлінеді.

Тiкелей бағалау әдiсi - шама мәнiнiң жанында көрсететiн өлшеу құралы бойынша тiкелей анықтаған өлшемдер әдiсi.

Өлшеммен салыстыру әдiсi - өлшелетiн шаманың жанында шара жаңадан өндiрiлетiн шамамен салыстыратын өлшемдер әдiсi.

Өлшенетiн шамамен және шара жаңадан өндiрiлетiн шаманың аралығында айырым салыстырудың әдiстерi бар болуы немесе жоқтыққа байланысты салыстырғанда нөлдiк және дифференциалдыға бөледі.

Нөлдiк әдiс-бұл салыстырудың құралына шамалардың әсерi және шараның қорытынды эффектiн (салыстырудың құралы, немесе компаратор) нөлге дейiн жеткiзетiн шарамен салыстыру әдiсi.

Дифференциалды әдiс – бұл бірдей айырмашылықпен екi шамалардың арасындағы айырымдарды өлшейтiн шарамен салыстыру әдiсi.

Қарсы қою әдiсi -бұл өлшелетiн шама және шара жаңадан өндiрiлетiн шама көмегiмен шамалардың арасындағы байланысты бекiтетін салыстырудың құралына бiр уақытта әсер ететiн өлшеммен салыстыру әдiсi. Орынбасу әдiсi - жаңадан өндiрiлетiн белгiлi шамалармен өлшенетiн шаманың орнын басқандағы өлшеммен салыстыру әдiсi. Үйлесу әдiсi - межелiк белгiсi немесе периодты сигналдардің үйлесуін пайдалана отырып, жаңадан өндiрiлген шараның шамасымен өлшенетiн шаманың айырмашылығын өлшейтін салыстыру әдiсi.

Егер жүктің әсері гирь массасының иығының жүгіне тiкелей бағалау әдiсiмен жүктің салмағы анықталынса, Х- жүгі тең иіқті өлшеу салмағының лизациясына ілінгендігі - қарсы қою нөлдiк әдiсiнің мысалы болады (2.3, а-шi сурет). Тепе-тең күй нөлдiк белгiде осы жағдайда болуы керек болатын нөл-индикаторды нұсқағыштың жағдайы бойынша анықтайды. Салмақтар сондай өлшемiнде компаратордың функцияларын орындайды. Осы әдiс әр түрлi физикалық шамаларды өлшеу үшiн қолданылады және тiкелей бағалау әдiске қарағанда үлкен өлшеу дәлдiгiн қамтамасыз етеді. Осы әдiстiң кемшiлiгі - қажеттiлiк шама тең қажеттiлiк белгiлi физикалық шаманы кез келген мән дәлдiктiң маңызды төмендеуiсiз шығаруға өлшелетiн, ойнататын тiркестердiң құрастыруы үшiн әр түрлi мәндердiң шараларының үлкен санын алу. Әдеттегiдей, бұл үлкен қиындықтармен байланған.

Орнын басудың нөлдiк әдiсi өлшенетiн физикалық шама және шара өлшегiш аспаптарға дәйектi түрде әсер етеді. Шаралар бұл мәнде өлшенетiн физикалық шаманы әсері өлшегiш аспап әсеріне тең болады. Орнын басудың нөлдiк әдiсi параметрлердiң дәл өлшемдерi өндiрiп алатында сол жағдайлар, өйткенi ол iс жүзiнде өлшеу нәтижеге қолданылатын (қарастырылған жағдайда - серiппенiң мiнездемелерiнiң өзгерiсi) өлшеу құралының мiнездемелерiнiң өзгерiстерiнiң ықпалын шығаруға мүмкiндiк бередi. Сәйкес келудiң нөлдiк әдiсі - бiрi мiнездемесi өлшенетiн екi периодты процесстердiң сигналдарының сәйкес келуiнде және басқа шара ретiнде қолданылады.

Дифференциалды өлшемдер әдiсi -тiкелей бағалау әдiсiн өлшегiш аспап көмегiмен өлшелетiн шамамен және шара жаңадан өндiрiлетiн шаманың аралығында айырымдарды өлшейдi. Бұл әдiс дөрекi өлшеу құралдары туралы көрcетiлген айырымның өлшемi үшiн тiптi қолдануда өте дәл нәтиже алуға мүмкiндiк бередi. Толық емес қарсы қоюдың дифференциалдық әдiсі мысалымен 2.4- суретте көрсетілген, тебетейiлген тең иықты салмақтарға өлшеу қызмет көрсетеді. X-шы жүктi әсер бұл жерде кiрлер, қызметкер шарамен және серiппенiң серпiмдi деформациясын күштің әсерімен теңгередi. Мәнi шәкiл бойынша есептей алған серiппенiң деформациялары негiзiнде осы жағдайда мәнi бойынша серiппеге жүктiң әсерлерiнiң айырымы және кiрлері өлшенедi. Осылай олардың массаларының айырымдарын анықтайды. Жүктi массаларды өлшеуден кейiн анықтайды, бұл кiрлер массаның сомасын, шәкiл бойынша санын көрсетеді.

2.4-шi сурет. Салыстырудың дифференциалды әдiстерiнiң өлшемдерін iске асыруының схемалары

(2.4, б-шы сурет) дифференциалды орынбасу әдiсiнiң мәнi серiппелi салмақтардың сол кiрдiң бар жиынынан нұсқағыштың жанында белгiге орнайтын салмақтардың көрсетулерi өлшелетiн жүктiң оларына қоюдың жанында салмақтардың тиiстi көрсетуiн X қол жеткiзуге мүмкiндiк беретiн тiркестi құрауға болмаған жағдайындағы X-шы жүктi өлшеуін қарап шығып анықтауға болады. Дифференциалды үйлесу әдiсiнiң мәнi екi периодты процесстердiң сигналдарының сәйкес келуi толық емес болып табылады . Сонымен бiрге аталған жоғары екi периодты процесстердiң нәтижесi өзiмен ұсынатын өзара әрекеттесуiн периодты процессiнiң мiнездемелерiн өлшейдi.

2.Температураны өлшеу үшін арналған механикалық құрылғы.Температураны өлшеуге арналған механикалық құрылғылардың жұмыс істеу негізінде қатты денелердің сызықты өлшемдерінің ( әдетте металдан жасалған ) температураны өлшеу кезіндегі өзгеру құбылысы жатады. Осы құбылыстың жұмысы кезінде қолданылатын температураны өлшеу құрылғысының екі түрі белгілі: дилатометрлік (лат. dilatare-кеңейту+греч. metreo-өлшеймін) және биметалдық.

Сурет. 8.1. Механикалық термометрлердің сұлбасы: 1— трубка; 2—стержень; 3— беріліс және есептеу құрылғысы; 4,5—сызықты созылмалы металлды коэффициен­т а, және а₂; 6— биметаллдық пружина; 7, 8— бекітілген және бос соңғы биметаллдық пружинлар; 9 — есептеу құрылғысы

Дилатометрлік құрылғының сезімтал элементі ішінде сызықты кеңейтілудің (мысалы, инвар деп аталатын қоспадан, фарфордан, кварцтан) аз коэффициентті материалынан дайындалған стержені бар жылулық сызықты кеңейтілудің (мысалы, латунь) максималды мүмкін коэффициенті металл түтік болып табылады. I дененің (түтік) ұзындығының температураға тәуелділігі мына теңдікпен өрнектеледі.

Биметалл термометрдің сезімтал элементі жанасу жазықтығында қайнатылған әр түрлі металлдың екі пластинасынан тұратын биметалл пластина болып табылады.

3.Қысымды өлшеудің тәсілдері мен принциптері. Қысым - сұйық және газ тәрізді құрамдардың кернеулi күйін сипаттайтын физикалық шама. Өлшенетiн қысым түрі бойынша бұл өлшеу құралдары бөлінедi: артық қысымның манометрлерi - артық қысымның өлшемдерi үшiн; абсолюттiк қысымның манометрлерi - абсолюттi нөл есептелген қысымның өлшемдерi үшiн; барометрлер - атмосфералық қысымды өлшем үшiн; вакуумметр - сиретудiң өлшемдерi үшiн; мановакуумметрлер - артық қысым және сиретудiң өлшемдерi үшiн; қалдық қысымның вакуумметрi - (қалдық ) аз абсолюттi (200 П кем ) қысымның өлшемдерi үшiн; дифференциал манометрлер- екi қысымның айырымының өлшемдерi үшiн. Қысымның өлшеу құралының әрекет ету қағидаттары бойынша сұйық, деформациялық(серiппелi ) поршеньді, жылулық, иондағанған т.б. болып бөлінеді. Медициналық тәжiрибеде көбінесе өлшеу құралдарының электр қағидадағы тұрғызылған бiрiншi үштік бойынша қолданылады.

Лабораториялық тәжiрибедегi ең кең тараған сұйықты U тәрізді (екi тұрбалы) және табақша сұйық құралдары, яғни манометрдiң, вакуумметрдің және дифференциал манометрдің функцияларын орындай алады.

1 3.1- Сурет. Сұйық құралдарының схемасы:

1-жұмыс сұйығы; 2-шыны тұрбалар; 3 - шкала; 4 - қалтқы; 5 - бағыттаушы тығын; 6 - нұсқағыш; 7 - диаграммалық таспамен барабан; 8 - сиясауыт; 9 - электржетек; 10 - шток; 11 - шыны аяқ; 12 - көлбеу шкала; 13 - көлбеу түтік

U тәрізді құралдың схемасы 13.1-шi суретте көрсетiлген. Ол металлдық немесе ағаш негiзге тiк қойылған, екi шыны тәрізді түтіктен тұрады. Түтіктер 0-0-шi нөлдiк белгiлерге дейiн (су, спирт, сынап) жұмыс сұйығымен толтырылған. Түтіктерді бойлай түтіктегі жұмыс сұйығының деңгейiнiң мәндерiн есептеу үшiн шкала орналастырған.

Деформация (серiппелi ) құралдарының әрекет ету қағидаты (арнайы серiппе) сезгiш элементтiң серпiмдi деформациясын өлшейтiн қысымның әсерiмен пайда болатын нәтижеге негiзделген. Сонымен бiрге қысым серпiмдi деформация мәнімен анықталады, кейде - күштiң мәнiмен, дамытылатын сезгiш элементпен.

1 3.3-шi сурет. Деформациялық құралдардың схемалары:

1 - ұстаушы; 2 - корпус; 3-бiр орамды түтiк тәрiздi серiппе; 4 - ось; 5 - шкала; 6 - нұсқағыш; 7- бұрыштық орын ауыстырудың механикалық күшейткiші; 8 - түтiк тәрiздi серiппенiң қозғалмалы шеті; V тарту; 10 - штуцер; 11-мембрана қорабы (анероид ); 12 - шток; 13- сызықты орын ауыстыруды бұрыштыққа ауыстырудың механикалық қосқыш; 14 - бұрылу шкаласы; 15-сильфонды қорап; 16 - сильфон; 17-бұрандалы серiппе; 18 - вакуумдалған мембрана қорабы

Манометр және мановакуумметрлер бір орамды түтiк тәрiздi серiппемен қысымның өлшемiн 0-0,1ден 0-103 МПа аралықта қамтамасыз етедi және вакуумды 0, 1-0 МПа аралықта . Дәлдiк кластары 0, 1-4,0. Қысымның өлшемдерi үшiн мембраналық және бiр орамды деформация құралдары әр түрлi медициналық аппараттарда қолданады. 13.3, 6-шы суретте адамның артерия қысымын өлшейтін құралда қолданылатын мембрана манометрiнiң схемасы көрсетiлген. Манометрдегі сезгiш элемент мембрана қорабы болып табылады, iшкi қуысқа ауаның қысымы тұжырымдалады. Қорап бұл қысымның әсерiмен iсiп шығады. Сонымен бiрге қораптың жоғарғы мембранасымен бiрлескен шток сызықты орын ауыстыруды жасайды.

Қысым датчиктерi электрлiк белгiге қысымның түрлендіргіші үшiн арналған. Сезгiш элементтiң бұл өлшеу құрылымдарының жағдайында р 1 Па жазық серпiмдi мембрана қызмет етедi;(13.4-шi сурет). Мембрана датчиктiң iшкi қуысында орналасады және оның корпусты бөлшектерiнiң арасындағы барлық периметрі бойынша бекiнедi. Аталған қысымдардың әсерiмен электрлiк белгiге орын ауыстыру түрлендiргiшi арқылы өзгеретiн жазық мембрананың деформациясы пайда болады. Егер қысым датчиктерiнде немесе қысым айырымында пьезоэлектрлік түрлендiргiштi қолданса, онда ол мембранамен және (13.4-шi сурет) оң камераның корпусының аралығында орналасар едi. Мембрана орын ауыстыру сыйымды түрлендiргiшi бар датчиктердегi әдетте конденсатордың электродтардың бiрі ретiнде қолданылады. Екiншi (конденсатордың мұқабасы) электрод мембранаға оң камерада параллель бекiтiледi.

1 3.4-шi сурет. Қысым датчиктерiнiң схемалары:

1 - корпус; 2, 3 - камералар; 4-жазық мембрана; 5 - орын ауыстыру түрлендiргiші; 6 - ұшқалақ көпiрдiң тұрақтандырылған қоректену көзi; 7 - күшейткiш

Мембранада орын ауыстыру индукциялы түрлендiргiшi бар датчиктерiндегi (жалауша ) ферромагниттi пластинасын бекидi, жеке пластинаға индуктивтiлiктiң жазық катушкасын оң камерада орналасады.

Қанның қысымы инвазивті өлшемдерiнiң қолдану құралдары хирургиялық жолмен қаралу керек, жүректі – қолқалы жүйеге катетердiң соңында орналастырылған ықшамдалған датчик немесе сыртқы қысым датчигiне гидравликалық жүйе арқылы қосылған катетер жүргiзiледi. Катетер қан ағынына кіруі үшiн қолайлы жұқа иілгіш тұрбасы болады.

1 3.5-шi сурет. Инвазия өлшемдерiнiң қан қысымы үшiн орнату схемасы:

Л - қысым өлшемiнiң нүктесi; I - катетер; 2-үш жүрiстi кран; 3 - датчиктiң камерасы; 4 - қысым датчигi; 5 - кабел; 6-төсек жанындағы монитор; 7-екi жүрiстi кран; 8 - тұрба; 9 - жуу ерiтiндiсi үшiн резервуар; 10-резеңке груша; 11 - шұра; 12 - өлшегiш блок

Қан қысымын инвазивтық емес өлшемдерiнiң барлық құралдарының жұмысында өлшеуді түрлендіру әдісі қолданады, өлшеу техникасында программалық теңестiру әдiсінiң бiр түрі қолданылады.Өлшеу түрлендіргішін жазатын әдiсiнiң схемасы 13.6-шы суретте көрсетiлетiн өлшеу құрылымның жұмысымен түсiндiруге болады. Р- ның өлшенетiн шамасының мәнi бұл жерде бағдарлама бойынша арнайы генератормен қалыптасып өзгеретiн (t ) PM- нiң шамасын теңестіруші мәнiмен (салыстыру құрылымы ) компараторда теңеседi.

1 3.6-шы сурет. Өлшеу түрлендіргішін жазатын әдiсті iске асыратын өлшеу құрылымның схемасы:

1 - компаратор; 2 – шаманы теңестіру генераторы; 3 - кiлт

№ 7 Емтихан билеті

1. Өлшеу құрылғысының құрылымдық сызбасы.

Өлшеу аспабының жалпы құрылымдық схемасы

Сурет 4.1. Өлшеу құрылымдар және жүйелердiң құрылымдық схемалары: 1-бергіш; 2- аралық өлшеу түрлендiргiш; 3- жiберушi өлшеу түрлендiргiш; 4-байланыс каналы; 5-ақпарат қабылдағыш; 6-коммутатор

2. Шынылы сұйықтықты термометр.Шыны сұйықтықты термометр жұмысының негізінде жылыту кезіндегі сұйықтықты кеңейту жатыр. Осы сұйықтықтың (термометрлік сұйықтық) негізгі бөлігі шыны капиллярмен байланысқан шыны резервуарда орналасқан. Сұйықтықтың ұлғаюы келесі заңға бағынады:

мұнда V₀ — температура кезіндегі сұйық көлемі, соответствен­но;

Шыны термометрлердің екі конструкциясы: қабаттасқан шкалалы термометр және таяқты термометр. Қабаттасқан шкалалы термометрлерде соңғысы сүт түсті шыныдан жасалған пластинаға қойылады және капиллярдың артында орналасады. Шкаласы бар капилляр мен пластина қорғаныс түтікте болады. Таяқты термометрде капилляр қалың бүйірлі капиллярлы түтік түрінде орындалады (сыртқы диаметр 6-8мм, ішкі-0,1-0,2 мм), ал шкала осы түтіктің сыртқы бетіне қойылған.

8.2-сурет. Термометрдің шыны сұйықтықты конструкциясы: I — резервуар; 2 — капилляр; 3 —шка­па; 4 — қорғайтын шыны трубка; 5 —капилляр тарылуы. Төмен температураларды өлшеу кезінде шыны термометрлерді термометрлік сұйықтық есебінде органикалық сұйықтықты ( изопентан, пентан, этил спирті, толуол және т.б.) қолданады, ал жоғары температура кезінде – ртуть қолданылады. Жоғары температураны өлшеу кезінде ртутьті бағанды кеңістік ртутьті қайнауын болдырмау үшін 10Мпа қысымда құрғақ инертті газбен (негізінен газбен) толтырылған. Шыны термометрлер 195-ден +1000⁰ С-ге дейін интервал мәнінде температураны өлшеу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

3. Қысымды өлшеу үшін сұйықтықты аспап. Лабораториялық тәжiрибедегi ең кең тараған сұйықты U тәрізді (екi тұрбалы) және табақша сұйық құралдары, яғни манометрдiң, вакуумметрдің және дифференциал манометрдің функцияларын орындай алады.

13.1- Сурет. Сұйық құралдарының схемасы: 1-жұмыс сұйығы; 2-шыны тұрбалар; 3 - шкала; 4 - қалтқы; 5 - бағыттаушы тығын; 6 - нұсқағыш; 7 - диаграммалық таспамен барабан; 8 - сиясауыт; 9 - электржетек; 10 - шток; 11 - шыны аяқ; 12 - көлбеу шкала; 13 - көлбеу түтік

U тәрізді құралдың схемасы 13.1-шi суретте көрсетiлген. Ол металлдық немесе ағаш негiзге тiк қойылған, екi шыны тәрізді түтіктен тұрады. Түтіктер 0-0-шi нөлдiк белгiлерге дейiн (су, спирт, сынап) жұмыс сұйығымен толтырылған. Түтіктерді бойлай түтіктегі жұмыс сұйығының деңгейiнiң мәндерiн есептеу үшiн шкала орналастырған.

№ 8 Емтихан билеті

1. Өлшеу құрылғысының параметрлері және статикалық сипаттамасы Өлшенетін шаманың өзгеру байланысы бойынша өлшеулер статикалық және динамикалық болып бөлінеді. Осылай жіктеудің мақсаты нақты өлшеу кезінде өлшенетін шаманың өзгеру жылдамдығын ескеру қажет пе, әлде қажет емес туралы шешімді қабылдау мүмкіндігі болып табылады. Өлшенетін шаманың өзгеру жылдамдығының әсерінен туған қателіктер динамикалық деп аталады.

Статикалыққа өзгеру уақыты барысында өзгермейтін нақты өлшеу есептеріне сәйкес алынған ФШ-ды өлшеу жатады. Динамикалық өлшеулер – ФШ-ның өлшемі бойынша өзгеретін өлшеуді айтамыз. Өлшеулерді статикалық пен динамикалық түрге жатқызу белгілері болып өлшенетін шаманың берілген өзгеру жылдамдығы немесе жиілігі кезіндегі және ӨЖ-нің берілген динамикалық қасиеті кезіндегі динамикалық қателікті айтамыз. Оны біршама аз деп алайық (шешілетін өлшеу есебінде). Бұл жағдайда өлшеуді статикалық деп алсақ болады. Көрсетілген та-лаптар орындалмаған жағдайда ол динамикалық болып саналады.

2. Температураны өлшеудің терморезистивті тәсілдері. Температураны өлшеудің терморезистивті құралдарымен жұмыс кезінде температураның өзгерісі кезінде жартылайөткізгіштер мен металл кедергісін өлшеу эффектісі қолданылады. Металлдарда бұл өзгерістер металл тордың байланысының бос электродтарымен анықталады. Температураны жоғарылатқан кезде өзінің теңелу жағдайы жанында ион торларының жылулық толқындары да жоғарылайды, ал бұл кристалл торда электрондардың шашырауының ұлғаюына және электрлік кедергінің жоғарылауына алып келеді. Термометр тәжірибесінде металл (температура өзгеруніңі түбегейлі диапазоны) мен жартылайөткізгіш (температура өзгеруінің аз диапазонында) үшін көп жағдайда кедергінің температураға сызықты тәуелділігі қолданылады.

мұнда t мен t₀ - аралық және бастапқы температурлар; R_t мен R₀ — температура кезінде кедергіні көрсету мағынасы t мен t₀сәйкес; а мен b — нақты металл үшін тұрақты коэффициенттер. Металл үшін а коэффициенті оң болып табылады, ал жартылайөткізгіштер үшін а коэффициенті – теріс болып табылады. Бұл температура өскенде металлдардың кедергісінің өзгеруіне алып келеді, ал жартылай өткізгіштерде – төмендейді. Сонымен қатар, жартылайөткізгіштердің а коэффициенті- металдарға қарағанда 5-7 есеге дейін артық болып табылады.Температураны өлшеу үшін қолданылатын терморезисторлар кедергі термометрі деп аталады. Кедергінің жартылайөткізгіш термометрін кейде термисторлар деп атайды. Кедергінің термометрінің конструкциясы әр түрлі болып келеді.

Сурет. 8.4. Кедергiнiң термометрлерiнiң конструкциялары: 1 — керамическая трубка; 2— платиновая спираль; 3— каналы трубки; 4— глазурь; 5— термометр кедергісін қысқарту орны; 6—өткізгіштер; 7— жартылай өткізгіш элемент; 8— шығыс; 9 — изолятор; 10 — кожух; 11 — қорғайтын лак жамылғысы; 12 — қорғайтын шыны трубка; 13 — шыны қорғайтын ұш; 14 — изоляциялы обойма; 15 — созушылықтар. Кедергінің металл термометрлерінде негізінен мыс, никель, кейінгі кезде платина қолданылады. Кедергінің металл термометрлерінде өлшенетін температура интервалы 200-ден +650⁰ С-қа дейін толқиды. Жартылайөткізгіш термометрлер цилиндрлер, дәрі, ортасында тесігі бар диск, ұсақ моншақ түрінде дайындалады. Жартылайөткізгіш термометрге арналған материал есебінде магний, кобальт, марганец, титан, мыс, германий қышқылдары қолданылады. Термистердің негізгі артықшылығы – кедергінің үлкен теріс температуралық коэффициенті. Сонымен қатар, оларда ерекше бөлек электрлік кедергісі болады, сондықтан өте кішкентай өлшемдегі термисторлар үлкен электрлік кедергіден (бірнеше килоом ) болады, ол өлшеуді жеңілдетеді және температурадан байланыс сымдарының кедергісін өзгертуді есептемеуге мүмкіндік береді.

3. Қысымды өлшеу үшін деформациялы аспап Деформация (серiппелi ) құралдарының әрекет ету қағидаты (арнайы серiппе) сезгiш элементтiң серпiмдi деформациясын өлшейтiн қысымның әсерiмен пайда болатын нәтижеге негiзделген. Сонымен бiрге қысым серпiмдi деформация мәнімен анықталады, кейде - күштiң мәнiмен, дамытылатын сезгiш элементпен.

13.3-шi сурет. Деформациялық құралдардың схемалары: 1 - ұстаушы; 2 - корпус; 3-бiр орамды түтiк тәрiздi серiппе; 4 - ось; 5 - шкала; 6 - нұсқағыш; 7- бұрыштық орын ауыстырудың механикалық күшейткiші; 8 - түтiк тәрiздi серiппенiң қозғалмалы шеті; V тарту; 10 - штуцер; 11-мембрана қорабы (анероид ); 12 - шток; 13- сызықты орын ауыстыруды бұрыштыққа ауыстырудың механикалық қосқыш; 14 - бұрылу шкаласы; 15-сильфонды қорап; 16 - сильфон; 17-бұрандалы серiппе; 18 - вакуумдалған мембрана қорабы. Манометр және мановакуумметрлер бір орамды түтiк тәрiздi серiппемен қысымның өлшемiн 0-0,1ден 0-103 МПа аралықта қамтамасыз етедi және вакуумды 0, 1-0 МПа аралықта . Дәлдiк кластары 0, 1-4,0. Қысымның өлшемдерi үшiн мембраналық және бiр орамды деформация құралдары әр түрлi медициналық аппараттарда қолданады. 13.3, 6-шы суретте адамның артерия қысымын өлшейтін құралда қолданылатын мембрана манометрiнiң схемасы көрсетiлген.Манометрдегі сезгiш элемент мембрана қорабы болып табылады, iшкi қуысқа ауаның қысымы тұжырымдалады. Қорап бұл қысымның әсерiмен iсiп шығады. Сонымен бiрге қораптың жоғарғы мембранасымен бiрлескен шток сызықты орын ауыстыруды жасайды.

№ 9 Емтихан билеті

1. Өлшеу құрылғысының динамикалық сипаттамасы. Өлшеу құралдарын дайындаудың жетілмеуі, оларды градуирлеудің нақты болмауы, әсер етуші физикалық өлшемдердің (қоршаған орта температурасы, ауа ылғалдылығы, сыртқы электромагниттік өріс, діріл және т.б.) әрекеті, өлшеуді орындайтын оператордың субъективті қателері және басқа факторлардың қатары өлшеу қателігінің кенеттен пайда болуын ескертетін себеп болып табылады. Для теоретического исследования переходных процессов в электромеханическом приборе, имеющего целью расчет параметров измерительного механизма и схемы прибора, обеспечивающих минимальное время успокоения подвижной части прибора, а иногда для обеспечения и некоторых других динамических характеристик прибора ( например, величины первого наибольшего отклонения подвижной части прибора после его включения в цепь измеряемой величины) необходимо составить и решить уравнение движения его подвижной части. [1]

Глубинная часяь е-битомера Метан-1.

При сравнительной оценке глубинных дебитомеров важными пока -, зателями являются: а) характер зависимости между расходом флюида и показанием прибора; б) диапазон измерений; в) влияние физических свойств флюида на характеристику чувствительного элемента; г) динамическая характеристика прибора; д) влияние канала свяаи и промежуточных преобразователей на показания прибора. Физические явления, определяющие динамические характеристики, весьма сложны, и поэтому аналитическое определение их с учетом инерционности всех входящих в прибор звеньев, как правило, невозможно.Динамические характеристики приборов поддаются приближенному расчету только для некоторых простейших случаев. Физические явления, определяющие динамические характеристики, весьма сложны, поэтому аналитическое определение их с учетом инерционности всех входящих в прибор звеньев, как правило, затруднительно.Динамические характеристики приборов поддаются приближенному расчету только для некоторых простейших случаев; на практике их обычно определяют экспериментально. Затем значение входной величины изменяют скачком ( единичный скачок) и от момента скачкообразного изменения входной величины через определенные интервалы времени фиксируют значения выходной величины.