Электроэнцефалографтар.
Электроэнцефалограф медициналық электрөлшегіш құрылғы, оның көмегімен мидың жоғарғы бөлігінде немесе тереңінде орналасқан екі нүктенің арасындағы потенциалдың өзгешелігін тіркейді және өлшейді. Мидың электрлік потенциалының дірілі, жүйке тініндегі негізі зат алмасуда жататын; оң және теріс иондардың орын ауысуында болатын, физико- химиялық процесстің нәтижесі болып табылады. Бұл процесстредің біреуі жай жүреді, басқалары өте үлкен жиілікпен цикл жасайды. Потенциал өзгешелігінің көзі болып, күрделі өзара байланысқан жүйеде ұйымдасқан, көп санды өсінділерден жиналатын жүйке жасушасы саналады.
Электроэнцефалограммада (сурет 6.3, а) сау адамды көбіне, ритм деп аталатын жиілік және амплитудадан ажырататын, сипаттас тұратын электрлік дірілден бөледі. Әсіресе: альфа-ритм- жиілігі 8-13Гц; амплитуда 50-10 мкВ; бета-ритм -жиілігі 14-30 Гц; амплитуда 10-25мкВ; гамма-ритм- жиілігі 31Гц- тен жоғары; тета-ритм -жиілігі 4-7 Гц; дельта-ритм- жиілігі 1,5-3 Гц.
Гамма-, тета- және дельта-ритмдерінің діріл амплитудасы альфа- және бета-ритмдерінің діріл амплитудасынан кіші. Альфа-ритмімен анықталатын, дірілдің тыныштық күйінде электроэнцефалограммада басымды болып табылады. Адамның психикалық күйінен мидың биоэлектрлік активтілігінің өзгеруінде өзара байланыс орнатылған, яғни психиатрияда және невропатологияда қолданылады.
Сурет 6.3. Сау адамның электроэнцефалограммалық формасы (а) және электроэнцефалограммалық монополярлы (б,в) және биполярлы (г) бөліп беру түрлері.
Электроэнцефалограмманы алу үшін қолданатын биопотенциалдар, нүктесіне электродтарды қосады. Бұл электродтар, миды жабатын сүйек, тері, бұлшықет және т.б., тіннің жоғары бөлігіне тіркейді, немесе мидың жоғарғы бөлігіне не оның терең бөлігіне енгізеді.
Бұнда, электрокардиографиядағыдай, зерттеп отырған мидың нүктесімен және көбіне құлақ жарғағының бөлігі, кейде кеңсірік үсті ретінде қызмет атқаратын,индифферентті нүкте арасында қалыптасатын, монополярлы Ӏ,ӀӀ,ӀӀӀ және т.б. (сурет 6.3,б) бөліп берулерді қолданады.
Монополярлы Ӏ,ӀӀ,ӀӀӀ (сурет 6.3,в) бөліп берулер орта немесе «бейтарап» нүктелерді қолдануда қалыптасады. 6.3,в суретінде, бұл жағдайда, зерттеуде қолданылатын, барлық электродтар бірдей резисторлар(кедергісі 250 кОм) арқылы бірігеді, ал олардың ортақ нүктелері бейтарап электродқа қызмет етеді. 6.3,в суретінде көрсетілген, схема бойынша монополярлы бөліп берулерді жүзеге асыру үшін көбіне 10-12 кем емес электрод қолданылады. Монополярлы бөліп берулер зерттелетін нүкте үшін таңдалған биопотенциалдың дірілі туралы ақпарат алу үшін қолданылады.
Биполярлы бөліп берулер Ӏ,ӀӀ, және т.б. (сурет 6.3,г ) мидың екі нүктесі арасында қалыптасады. Мұндай бөліп берулер мидың зақымданған ошағын шектеу дәлдігін қамтамасыз етеді.
Оптикалық шығарудың жылулық қабылдағышы.
Оптикалаық сәлеленуді қолданудың ортақ мәліметтері. Оптикалық сәлеленуді сипаттайтын көлемді өлшеу үшін фотоэлектрлік (фотонды) және сәулеленудің жылулық қабылдағыштары қолданылады. Жылу қабылдағыштар - электромагнитті сәулеленудің энергиясын жылулық энергияға түрлендіреді, қабылдағыштың сезімтал элементінің өзгеретін температурасы өлшегіш түрлендіргішке байланысты өзгереді. Жылу қабылдағыштар іріктемелі емес себебі жұтылған электромагнитті энергияның ортақ санына әсер етеді, толқын ұзындығына әсер етеді. Жылулық қабылдағыштарға термоэлектрлік, пироэлектрлік (гекше руг- от ) және болометрлер(bole-сәуле+ metreo-өлшеу) жатады. Оптикалық сәулеленудің бірнеше арнайы сипаттамалары анықталған. Маңыздылары болып келесілер болып табылады. Оптикалақ сәулеленудің жылу қабылдағышы Оптикалақ сәулеленудің жылу қабылдағышының жұмыс кезінде кейбір денеде немесе сезімтал элементің өзінде сәулелену энергиясының жұтылуы болады, ол температураның өзгеруіне әкеледі фотоағын өлшеміне қызмет етеді. Оптикалық сәулеленудің термоэлектрлік қабылдағыштары. Оптикалық сәулеленудің қабылдағыштарында сезімтал элемент ретінде бір ізді жалғанған термоэлектрлік түрлендіргіш элемент немесе бірнеше ұқсас элементтер қолданылады, сонымен қатар элемент батареясы. 10.5а суретте сәулеленудің термоэлектрлік қабылдағышының сұлбасы көрсетілген.
10.5 сурет. Оптикалық сәулеленудің жылу қабылдағышының сұлбасы. 1- металл корап; 2- терезе; 3- жұтатын қабат; 4- қабылдағыш пластина; 5- жұмысшы терможұптың дәнекерленген жері; 6- компенсациялы терможұптың дәнекерленген жері; 7- диэлектрлік пленка; 8- ток өткізгіш қабат; 9- шыны баллон; 10- терезе; 11-пьезоэлектрлік пленка; 12,13- электродтар; 14- электронды күшейткіш; Бр и Бк — жұмысшы және болометрдің сезімтал элементі; ТТК- тұрақты ток көзі