24. Мемлекеттік қызметтің қағидалары.

“Қағида” ұғымы (латынның – бастау, негізгі деген сөзінен шыққан) адамның негізгі тәртіп ережесі, бастапқы, басшы, идея дегенді білдіреді. Қағида өзіне мемлекеттік басқарудың мәндік қасиеттерін таңдайды, және соның құрамынан бөлініп шығады. Осыған сәкес мемлекеттік басқару қағидасы мемлекеттік басқару жүйесі құрылымдық элементтерінің ішкі келісімі мен мәнін білдіретін, негізгі басшылық бастамасы болады. Мемлекеттік басқарудың мәні мен жіктелуі бір жағынан ҚР-ның әлеуметтік –экономикалық және саяси бамуының жалпы заңдылықтарын, екінші жағынан - мемлекеттік басқарушылық саладағы объективтік процесске негізделеді.

Мемлекеттік басқару жүйесінің негізгі элементі ретінде қағида заңдарда белгіленіп, бекітілуі тиіс. Тек осындай кесде ғана олар басқарушылық тәжірибе үшін міндетті заңды мәнге ие болады.

Мемлекеттік қызметтің принциптері:

• Заңдылық.

• Қазақстандық патриотизм.

• Мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігі болып бөлінуіне қарамастан мемлекеттік қызметтің бүтіндей жүйесі.

• Мемлекет мүддесі алдында республика азаматтарының құқықтары, бостандықтары мен мүдделерін белгілеп, табу.

• Өзінің қабілеттеріне сәйкес мемлекеттік қызмет бойынша мемлекеттік қызметке қатысты республика азаматтарының бірдей құқыққа ие болуы.

• Азаматтардың мемлекеттік қызметке тұру еріктілігі.

• Мемлекет қызметшілерінің кәсіпқойлығы мен құзыреттілігі.

• Теңдей мәнді жұмысты орындағаны үшін теңдей жалақы төлеу.

• Бағынышты мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік органдардың төменгі тұрған қызметкерлері үшін олардың құзыреті шегінде жоғары тұрған мемлекеттік органдармен лауазымды тұлғалардың орындауға міндетті шешім қабылдауы.

• Мемлекеттік қызметшілердің қадағалаумен есеп берушілігі.

• Мемлекеттік құпия мен басқада заңмен қорғалатын құпияны құрайтынды қоспағанда, қоғамдық пікір мен жариялылықтың есебі.

• Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық және әлеуметтік қорғалуы.

• Мемлекет қызметшілерді қызметтік міндеттерін адал, бастамшылықпен және аса күрделі әрі маңызды тапсырмаларды орындағаны үшін марапаттау.

• Мемлекеттік қызметшілердің өзінің қызметтік міндеттерін орындамағаны үшін және өзінің өкілеттігін асыра пайдаланғаны үшін жеке жауапкершілік.

• Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін көтерудің үзілмеуі.

• Мемлекеттік органдарда саяси партиялардың құрылуына жол берілмейді.

• Мемлекеттік қызметшілер қызметтік міндеттерін орындау барысында заңдардың талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық ұйымдар мен органдардың шешіміне байланысты емес.

25. Мемлекеттік қызметтің еңбектің қоғамдық бөлінісіндегі рөлі мен орны.

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы (33-бап 4-тармақ) мемлекеттік қызметті ұйымдастыруға негізгі, бастапқы талаптар қояды. Ал одан бөлегі Қазақстан Республикасының 1999 ж. 23 шілдедегі № 543-1 «Мемлекеттік қызмет туралы» заңында қарастырылған. Заң мемлекеттік қызметті ұйымдастырудың негіздерін, мемлекеттік қызметшілердің құқықтық жағдайын, мемлекеттік қызмет саласындағы қатынастарды реттеу мен олардың әлеуметтік қорғалуын анықтайды.

Мемлекеттік қызмет азаматтардың еңбек қызметінің бір түрі болып табылады, сондықтан еңбекті ұйымдастырудың жалпы қағидаларына сүйенеді.

Мемлекеттік қызмет басқару персоналының мақсатты, әлеуметтік-пайдалы, объективті қажетті және ұйымдастырылған қызметі. Оның өзінің пәні болады.

Мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметіне нақты бір белгі тән болады. Бұл белгілердің бірі еңбек пәнінің спецификалығы болып табылады. Мемлекеттік қызметте белгілі бір қызмет түріне жатқызылған, яғни, кәсібіне, мамандығына, квалификациясына, лауазымына байланысты жұмысты атқару көзделеді.

Мемлекеттік қызметтің басқа белгісінің бірі мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік орган қызметіне жеке өзінің қатысуы болып табылады.

Мемлекеттік қызметке тән бір белгі ол лауазымды тұлғаның мемлекеттік органның ішкі еңбек тәртібі мен регламентіне бағынуы.

Лауазымды тұлғалардың айлығы да мемлекеттік қызметтің сипаттаушы белгісіне жатады.