- •1. Экологияның ғылым ретіндегі анықтамасы. Экологияның мақсаты, объектілері, есептері және әдістері.
- •2. Экологиялық білімнің қысқаша даму тарихы
- •3. Экология бөлімдері: аут-, дем-, синэкология, ғаламдық экология
- •4. Экологияның басқа ғылымдармен байланысы. Тәжірибелік есептерді шешудегі экологияның ролі.
- •5. Қазіргі таңдағы экономикалық тенденциялардағы экологиялық мәселелердің алар орны.
- •6. «Тұрақты даму» түсінігінің анықтамасы, Тұрақты даму концепциясын жүзеге асыруда экологияның ролі. Туракты даму концепциясы 1987 ж
- •7. Дара экологиясы – аутэкология.
- •8. Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейі
- •9. Ағза және оның тіршіл ік ету жағдайлары. Тіршілік орталары және олардың сипаттамасы.
- •10. Экологиялық факторлар, олардың сипаттамсы, жіктелуі
- •11. Антропогендік факторлардың арнайылылық әсері. Шелфордтың толеранттылық заңы.
- •12. Стенобионтты және эврибионтты ағзалар.
- •13. Ағзалардың тіршілігіндегі абиотикалық факторлардың экологиялық мағынасы.
- •14. Ортаның экологиялық сыйымдылығы.
- •15. Популяция экологиясы – демэкология.
- •16. Популяция туралы түсінік. Популяцияның статистикалық көрсеткіштері: саны, тығыздығы және биомассасы, жастық, жыныстық құрамы.
- •17. Популяцияның кеңістікте орналасуы және сипаттамасы: кездейсоқ, бірқалыпты және топтық.
- •18. Олли принципі. Популяцияның динамикалық сипаттамалары: туу, өлім, тіршілік үшін күрестің қисықтары, өсу жылдамдығы.
- •19. Популяция санының экспоненциалды және логистикалық өсімі. Популяция саны өсімінің реттелуі.
- •20. Популяция тығыздығына тәуелді және тәуелсіз факторлар.
- •21. Бірлестіктер экологиясы – синэкология.
- •22. Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе, туралы түсініктер.
- •23. Экожүйедегі түр аралық байланыстардың негізгі формалары (нейтрализм, комменсализм, протокооп ерация және т.Б.)
- •24. Түр аралық бәсекелестік – бірлестіктердің түрлік құрамын сақтайтын механизм ретінде.
- •25. Г.Ф. Гаузенің бәсекелістік принципі. Экологиялық орта : потенциалды және шынайы.
- •26. Экожүйедегі химиялық элементтер мен энергия ағымының айналымы. Термодинамиканың бірінші және екінші бастамалары.
- •27. Лидерманның 1% және 10% энергия туралы ережесі.
- •28. Биоценоздың трофтық құрылымы (продуцент, консумент, редуцент)
- •29. Қоректік және трофтық деңгейлер, қоректік торлар
- •30. Экологиялық пирамидалар (сан, биомасса, энергия)
- •31. Экожүйелер өнімділігі (біріншілік және екіншілік)
- •32. Экожүйенің табиғи дамуы (1-лік және 2-лік сукцессия)
- •33. Экожүйелердің біртұтастылығы мен тұрақтылығы. Табиғи экожүйелер тұрақтылығының негізгі көрсеткіштері мен критерийлері.
- •34. Биосфера және оның тұрақтылығы.
- •35. Биосфера концепциясының қалыптасуы, биосфера эволюциясы. В.И.Вернадскийдің Ноосфера және Биосфера туралы ілімдері.
- •36.В.И.Вернадскийдің Ноосфера және Биосфера туралы ілімдерідегі тірі заттардың концепциясы. Тірі заттың ғаламдық ролін анықтау.
- •42. Қоршаған орта туралы бұұ-ның бірінші конференциясының декларациясы (Стокгольм, 1972).
- •44. Европалық қалалардың тұрақты дамуының хартиясы (Дания, Ольборг қаласы, 1994).
- •45. Тұрақты даму факторлары: экологиялық ( өркениет дамитын коридор шегі), экономикалық (нарықтық жүйенің өзгеруі), әлеуметтік (ауыл шаруашылық саласы, адам құқығы, демография).
- •46. Тұрақты дамудың бағдарламалары мен принциптері - жергілікті, аймақтық, ұлттық, халықаралық, ғаламдық.
- •51. Табиғатты тиімді пайдаланудың теориялық негізі ретінде – қоршаған ортаны оптимизациялау.
- •52. Жердің компоненттерінің сипаттамасы: Литосфера, гидросфера және атмосфера.
- •53. Табиғат ресурстарының классификациясы: сарқылатын, сарқылмайтын, қалпына келетін, қалпына келмейтін.
- •54. Биологиялық ресурстар және азық-түлік қауіпсіздігі. Табиғатты тиімді пайдалану, аз қалдықты және қалдықсыз технологиялар.
17. Популяцияның кеңістікте орналасуы және сипаттамасы: кездейсоқ, бірқалыпты және топтық.
Популяцияның кеңістіктік құрылымы уақыт бірлігінде келесі факторлар әсерінен өзгеріске ұшырап отырады: маусымдық өзгерістер, даралар саны, популяция жасы және т.б.
Популяцияның кеңістікте таралуы:
Бірқалыпты. Бұл таралым даралар арасындағы қатты бәсекелестік кезінде байқалады. Екі дара бір-бірімен кездесу жиілігі өте төмен.
Диффузионды:Даралар біртекті ортада шашырап орналасады. Орман жамылғысында тіршілік ететін бүйлер, май қоңызы және т.б. тән.
Конгреционды.Су және құрлық-ауа экожүйелеріне тән кең тараған орналасу түрі. Құстар тобыры, балықтар, қасқырлар тобы және т.б.
18. Олли принципі. Популяцияның динамикалық сипаттамалары: туу, өлім, тіршілік үшін күрестің қисықтары, өсу жылдамдығы.
Олли принципі: Әрбір жанурдың түрі бойынша түрдің оптималды тығыздығы болады.
Туылу көрсеткіші - көбею нәтижесінде белгілі бір уақыт аралығында жаңадан дүниеге келген даралар саны.
Өлім көрсеткіші - белгілі бір уақыт аралығында популяция ішінде өлген даралар саны.
Өсім темпі - уақыт бірлігіне шаққандағы популяция дараларының орташа өсімі (50 жылда N қаласы халқының саны 17% -ға өсті).
19. Популяция санының экспоненциалды және логистикалық өсімі. Популяция саны өсімінің реттелуі.
Экспоненциалды өсім - популяция тығыздығы бір бағытта (жоғары қарай) келеңсіз фактор туындағанға дейін өсе береді. Бұл ретте популяцияның биоткалық потенциалы толығымен жүзеге асады. Бұл типтегі қисық кейбір микроағзаларға тән, мысалы, біржасушалы балдырлар.
Логистикалық өсім. Популяция санының логистикалық өсуінің темпі оның тығыздығының артуы барысында азаяды. Яғни, популяция алғашқысында баяу өсіп, кейін өсуін жылдамдатады. Мұндай секірмелі даму кезінде даралар санының артуына бөгет болатын орта факторлары популяцияны тұрақтандырады. Барлық ірі ағзалар осы типпен өсетіні айқындалған.
20. Популяция тығыздығына тәуелді және тәуелсіз факторлар.
Популяция тығыздығының белгілі бір оптимумы болады. Осы оптимумнан ауытқу пайда болғанда оны реттеудің популяция ішілік механизмдері іске қосылады.
Популяция тығыздығының өсуі көптеген бунақденелілердің дараларының мөлшерінің кішіреюімен, өнімділігінің төмендеуімен, дернәсілдері мен қуыршықтардың өлімінің артуымен, даму жылдамдығының өзгеруі, жыныстық қатынасының өзгеруіне әкеледі де, популяцияның белсенді бөлігін кемітеді.
Популяция тығыздығының шектен тыс артып кетуі каннибализм құбылысын туғызуы мүмкін.Каннибализм кейбір балықтарда, қосмекенділерде және жануарларда байқалады.
Популяция ішілік реттеуші механизмге эмиграция жатады. Эмиграция-берілген ареалдың қолайсыздау бөліктеріне популяцияның бір бөлігінің орын ауыстыруы.
Популяция тығыздығы оптималды деңгейден төмендеген жағдайда олардың көбеюі кезіндегі өнімділігі артып, ерте жыныстық жетілуге әкеледі.
21. Бірлестіктер экологиясы – синэкология.
Синэкология – әр түрге жататын өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын, олардың қалыптасу жолдары мен қоршаған ортамен өзара әсерін зерттейтін экологияның бөлімі. Жеке ғылыми бағыт ретінде синэкология 1910 жылы Халықаралық ботаникалық конгрессте бөлініп шықты. «Синэкология» ұғымын ғылымға енгізген швейцар ботанигі К. Шертер болып есептеледі.