51. Табиғатты тиімді пайдаланудың теориялық негізі ретінде – қоршаған ортаны оптимизациялау.

52. Жердің компоненттерінің сипаттамасы: Литосфера, гидросфера және атмосфера.

В.И. Вернадский биосферада негізгі 3 геосфераны бөліп қарастырды:

• Газ қабаты (атмосфера);

• Су қабаты (гидросфера);

• Қатты қабат (литосфера).

Жердің газды немесе газтәрізді қабаты – атмосфера басқа аспан денелерінің газтәрізді қабатынан әлдеқайда ерекшеленіп тұрады. Жер атмосферасы газдар қоспасынан, су буларынан және қатты заттардың ұсақ бөлшекетерінен тұрады. Атмосфера негізі – ауа, ол өз кезегінде келесі газдар қоспасынан құралған: азот, оттегі, аргон және көмірқышқыл газы.

Литосфера – (гр. “литос” - тас) жер қыртысының жоғарғы қабатын құрайды. Литосфераның құрамына жер қыртысы және жердің жоғарғы мантиясының бөлігі кіреді. Қалыңдығы: құрлықта- 50 км-ден 75 км-ге дейін, мұхит түбінде – 5-10 км. Литосфераның жоғарғы қабатын (2-3 км тереңдікте) литобиосфера деп атайды. Бұл қабатта анаэробты тіршілік иелері шоғырланған.

Гидросфера- Жердің су қабаты. Ол мұхит, теңіз, көл, өзен суларымен бірге жер асты суларын және мәңгі қар мен мұздық суларын да түгелдей қамтиды.

53. Табиғат ресурстарының классификациясы: сарқылатын, сарқылмайтын, қалпына келетін, қалпына келмейтін.

1. Сарқылатын ресурстар – жақын кезеңде немесе болашақта қорының сарқылу қаупі төніп тұрған заттар. Ресурстардың сарқылуы салыстырмалы ұғым болып табылатындықтан, ол өз кезегінде келесідей жіктеледі:

- қалпына келетін (фауна, флора);

- қалпына келмейтін (пайдалы қазбалар);

- салыстырмалы қалпына келетін (топырақ ресурсы, орман қоры).

2. Сарқылмайтын ресурстар – шексіз ұзақ уақыт пайдалануға болатын ресурстар жатады. Мысалы, күн энергиясы, жел, теңіздер мен мұхиттардың толуы мен қаутуы энергиялары. Бұл ұғым да салыстырмалы болып табылады. Мысалы, Күн энергиясын шектелген мөлшерден артық пайдалану, жер температурасының артуына әкеліп, термодинамикалық дағдарысты туғызуы мүмкін.

54. Биологиялық ресурстар және азық-түлік қауіпсіздігі. Табиғатты тиімді пайдалану, аз қалдықты және қалдықсыз технологиялар.

Биологиялық ресурстар – биосфераның барлық тірі компоненттері, өсімдік және жануарлар әлемі.

Аз қалдықты технология - өнімдер бірлігін шығару кезінде осы өнімдерді алудың қолданылып жүрген тәсілдерімен салыстырғанда қалдықтардың аз саны пайда болатын өнімдерді шығару процесі;

Қалдықсыз технология – белгілі бір өндіріс кешенінің немесе цехтың жарамсыз қалдықтары келесі бір өндіріс кешеніне немесе сол өндірістің келесі цехына шикізат болып келетін тұйық жүйе.

Адам баласына табиғи ортаны сақтау мен оның ластануына жол бермеудің мынадай мүмкіндіктері белгілі. Олар:

- ресурстарды үнемдеуге мүмкіндік беретін қалдықсыз технологияны енгізу;

- ортаның ластануын барынша азайту;

- су шығынын едәуір азайтуға мүмкіндік беретін өндірістік суды тазартып, қайта пайдалану;

- топырақтың ылғал жинауына және ауадағы атмосфералық газдардың тепе – теңдігін сақтауға мүмкіндік беретін орман алқаптарын сақтау және қалпына келтіру;

- жылу мен энергияны табиғи көздерден өндіру;

- жаңа технологиялық әдістерді кең пайдалану.