Анықтамасы

Осыған дейін нақты ауру белгілерінсіз, қалыпты жағдайда жүрген адамның күтпеген жерден немесе жағдайы нашарлаған уақыттан бастап, 60 минут ішінде кенеттен өлімге ұшырауы.  

Кенеттен өлу деген, атаудың қатарына жарақаттанудан, асфиксиядан, суға батудан, уланулардан, тұншығулардан болған қиянатты өлімдер жатпайды.  

Кенеттен өлу кардиогендік жəне кардиогендік емес генезді түрлері болуы мүмкін. ТҚТ (тиімді қанайналымның тоқтауы) негізгі кардиалдық себептері: қарыншалық фибрилляция, пульссіз қарыншалық тахикардия, идиовентрикулярлы ритмді толық АВ-блокада, электромеханикалық диссоциация, асистолия, АҚҚ күрт төмендеуімен жүретін айқын тамырлық дистония.

Қарыншалық фибрилляция (ҚФ)

Жүрек лықсытуының қалыптасуына мүмкіндік бермейтін, миокард талшықтарының дискоординацияланған жəне дезинтеграцияланған жиырылулары.

Тиімді қанайналымның тоқтауы барлық жағдайлардың 60-70% құрайды. ҚФ жіті коронарлық жетіспеушілікте, суға батуларда, гипотермияларда, электр тоғымен зақымдануларда жиі кездеседі.

ҚФ əкелуші: ертелік, қосарланған, политопты қарыншалық экстрасистолалар.

ҚТ фибрилляцияалдылық түрлері: альтернацияланған и пируэтті ҚТ, полиморфты ҚТ.  

Пульссіз қарыншалық тахикардия

Қарыншалық тахикардия жиілігінің жоғары болуына байланысты, диастола кезінде қарыншалар қуысына қан керекті мөлшерде толмай қалады, ол жүрек лықсытымының күрт төмендеуіне (пульстің болмауы), яғни қанайналымның бұзылысына əкеліп соғады. Болжам бойынша пульссіз қарыншалық тахикардия қарыншалық фибрилляцияға тең.  

Асистолия

ЭКГ-ның үш жалғамасында дəлелденген, жүректің соғуы мен электрлік белсенділік белгілерінің болмауы. Барлық тиімді қанайналым тоқтауының 20-25% құрайды. Кенеттен (болжамы бойынша қауіпті) жəне мезгілсіз (алдыңғы ырғақ бұзылыстарынан кейін дамитын) болып бөлінеді.

Электромеханикалық диссоциация (ЭМД)

Жүрек лықсытымы мен АҚҚ төмендеуінен миокард жиырылуларының ауыр тежелуі, бірақ ЭКГ-да жүрек комплекстерінің сақталуы. Барлық тиімді қанайналым тоқтауының 10% құрайды.  Біріншілік ЭМД – электр импульстері көздерінің сақталуына қарамай, миокард тиімді контракция мүмкіндігін жоғалтады.  Жүрек тез идиовентрикулярлы ырғаққа өтіп, сонан соң асистолияға ауысады.  

Біріншілік эмд-ға мыналар кіреді:

- миокардтың жіті инфаркті (əсіресе төменгі қабырғасы);

- ЖӨР кейін қалпына келтірілген, миокардтың шаршауына алып келген, бірнеше рет қайталанған фибрилляция эпизодтары;

- жүрек ауруларының соңғы ауыр сатысы;

- миокардтың эндотоксиндермен жəне дəрілерді мөлшерден тыс қабылдауына байланысты тежелуі (бета-блокаторлар, кальций антагонистері, үш циклды антидепрессанттар, жүрек гликозидтері);

- жүрекше тромбозы, жүрек ісігі.  

Екіншілік ЭМД – миокардтың қозу жəне тартылу процесстерінің бұзылуына тікелей байланысты болмайтын,  жүрек лықсытуының күрт төмендеуі.

Екіншілік ЭМД себептері:

- перикард тампонадасы;

- өкпе артериясының тромбоэмболиясы;

- кернелген пневмоторакс;

- айқын гиповолемия;

- протез қойылған жүрек қақпақшасының тромбымен окклюзиясы.  

ЭМД себебі болуы мүмкін:

- синусты брадикардия;

- атриовентрикулярлы блокада;

- баяу идиовентрикулярлы ырғақ.  

ЭМД аралас түрі:

Токсико-метаболизмдік процесстердің үдеуінен байқалады:

- ауыр эндотоксемияларда;

- гипогликемияларда;

- гипо- и гиперкальциемияларда;

- айқын метаболизмдік ацидозда.  

ЖІКТЕМЕСІ

Жіктемесі  

Кенет өлім:

1. Кардиогендік: асистолия, қарыншалық фибрилляция, пульссіз қарыншалық тахикардия, электромеханикалық диссоциация.

2. Кардиогенндік емес: қарыншалық фибрилляция, пульссіз қарыншалық тахикардия, электромеханикалық диссоциация.

Версия раздела (ещё: 2): ПДЛ 2007 (каз)

ДИАГНОСТИКА

Диагностика критерилері Тиімді қанайналымның кенеттен тоқтауының белгілері:

1. Ес-түсі болмайды.

2. Ірі магистральды артерияларда пульсация анықталмайды.

3. Тынысы агониялы немесе болмайды.

4. Қарашықтары кеңейген, жарыққа реакциясы жоқ.

5. Тері жамылғылары бозғылт-сұр, кейде цианозды.  

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. Ес-түсінің бар-жоғын анықтау.

2. Ұйқы артериясының (күретамырдың) екі жағынан пульсациясын тексеру. 3. Жоғары тыныс жолдарынан ауа өтуін қамтамасыз ету.

4. Қарашықтардың көлемін анықтау жəне олардың жарыққа реакциясын тексеру (ресусситация барысында).

5. Дефибриллятор (ЭКГ) мониторы бойынша тиімді қанайналымның кенеттен тоқтауының түрін анықтау (ресусситация барысында).

6. Тері жамылғыларының түсін бағалау (ресусситация барысында).

Версия раздела (ещё: 2): ПДЛ 2007 (каз)

ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ

Жүрек-өкпе-ми реанимациясының (ЖӨМР) принциптері  

Канайналымының тоқтауын ми 2-3 минут ішінде ғана тежеп бере алады – анаэробты гликолиз кезінде энергетикалық алмасуды қамтамасыз ететін мидағы глюкозаның мөлшері осы уақыт арасына ғана жетеді.

Реанимация жүрек жұмысын протездеуден басталуы қажет, басты мақсат – миды қан перфузиясымен қамтамасыз ету!

Алғашқы реанимациялық көмектің негізгі міндеттері:

1. Тиімді гемодинамиканы қалыптастыру.

2. Тынысты қалпына келтіру.

3. Ми қызметін коррекциялау жəне қалпына келтіру.

4. Терминалды жағдайлардың рецидивінің алдын алу.

5. Асқынулардың алдын алу.  

Тиімді қанайналымның кенеттен тоқтауының негізгі симптомдары:

1. Қанайналым тоқтаған уақыттан бастап 8-10 секунд ішінде ес-түсін жоғалтады.

2. Есін жоғалтқан уақыттан бастап құрыспа пайда болады.

3. Ірі магистральді артерияларда пульсацияның болмауы.

4. Тыныстың тоқтауы басқа симптомдардан кеш дамиды – шамамен 20 – 30 - 40 с. Кейде 1-2 мин жəне одан аса уақыт ішінде агональды тыныс сақталады.

5. Қанайналым тоқтаған уақыттан 30-90 секунд ішінде қарашықтардың кеңеюі байқалады.

6. Тері жамылғыларының бозаруы,көгеруі, «мəр-мəр» түске енуі байқалады.  

Ресусситация жасауға көрсетімдер:

1. Ұйқы (немесе сан жəне иық) артерияларында пульсацияның болмауы немесе əлсіздігі.

2. Тыныстың болмауы.

3. Тыныстың бұзылуы (тыныстың патологиялық түрлері, үстіртін, сирек, əлсіз тыныс).

4. Есінің болмауы.

5. Фотореакцияның болмауы жəне қарашықтардың кеңеюі.  

Ресусситация жасауға қарсы көрсетімдер:

1. Жазылмайтын аурулардың терминалды сатылары.

2. Мидың ауыр жарақаттары.

3. Ерте белгілері (мөлдір қабақтың құрғауы мен бұлыңғырлануы, «мысық көзі» симптомы) жəне кеш белгілері (өлік дене дақтары мен өлік дененің сіресуі) биологиялық өлім белгілері.

4. Науқастың құжат бойынша реанимациядан бас тартуы.

5. Арнайы көмек келгенге дейін, 20 минуттан артық клиникалық өлім кезеңінде болуы.  

Уақытты өткізіп алмау үшін қандай манипуляцияларды жүргізудің қажеті жоқ:

1. Жүрекке аускультация жүргізу.

2. Білезік артериясында пульсацияны іздеу.

3. «Сеземін, көремін, тыңдаймын» - алгоритмін жүргізу.

4. Мөлдір қабақ, сіңір жəне жұту рефлекстерін анықтау.

5. АҚҚ өлшеу.  

Ресусситацияны жалғастырудың басты критерилері:

1. Кеуде клеткасының компрессиясына синхронды байқалатын күретамырлық пульстің болуы – жүрек массажының дұрыс орындалып жатқанын дəлелдейді.

2. Тері түсінің өзгеруі (қызғылттану).

3. Қарашықтардың тарылуы (орталық ми аймағында оксигенацияның жақсаруы).

4. ЭКГ-да жоғары «артефакт-комплекстер».

5. Реанимация жүргізу барысында науқастың есі қалпына келуі.  

Ресусситацияны ары қарай жүргізу нəтижесіздігінің көрсеткіштері:

1. Кеңейген қарашықтардың ареактивтивтілігі.

2. Бұлшықет тонусының болмауы немесе азайып кетуі.

3. Жоғары тыныс жолдары рефлекстерінің жоғалуы.

4. ЭКГ-да төмен деформацияланған «артефакт-комплекстер».  

«Жүректің жабық массажы» термині қолайсыз, өйткені төсті алдынан - артқы бағытқа қарай 4-5 см-ге басу арқылы жүректі төс пен омыртқа бағанымен қысу мүмкін емес – көкірек өлшемі 12-15 см тең, ал осы бөлікте жүрек размері – 7-8 см.

Көкіректі компрессиялау кезінде торакальдық помпа əсерінің маңызы зор, өйткені компрессия кезінде кеудеішілік қысым жоғарылайды да декомпрессия кезінде кеудеішілік қысым төмендейді.  

Прекордиальдық соққы:

1. Пациентке төстің ортаңғы жəне төменгі бөлігі шекарасында 30 см кем болмайтын қашықтықтан 4-5 рет жұдырықпен соққы беріледі.

2. Соққы күшті, бірақ аса ауыр болмау керек.

3. Прекордиальдық соққы жасау көрсетілімдеріне қарыншалық фибрилляция мен пульссіз қарыншалық тахикардиялар жатады.

4. Пульссіз қарыншалық тахикардия кезінде прекордиальдық соққының тиімділігі 10% дан 25% дейін барады.

5. Қарыншалық фибрилляцияларда жүрек ырғағын қалпына келтіру сирек кездеседі.

6. Прекордиальдық соққы тек жұмысқа дайын тұрған дефибриллятор болмаған кезде жəне қанайналым нақты тоқтаған кезде жүргізіледі.

7. Прекордиальдық соққы жүрекке электрлік дефибрилляциясының (ЖЭД) орнына қолданылмайды.

8. Прекордиальдық соққы қарыншалық тахикардияларды асистолияға, қарыншалық фибрилляцияларға немесе ЭМД-ға ауыстырады, сонымен қатар ҚФ –асистолияға немесе ЭМД-ға ауыстырады.

9. Асистолия мен ЭМД-да прекордиальдық соққы қолданылмайды.