7 Тақырып. Рудник вагонеткалары (3 сағат)

Дәріс жоспары:

1. Жалпы мәліметтер вагонеткалардың жіктелуі

2. Жүк вагонеткаларының құрылымының негізгі элементтері

Дәрістің қысқаша мазмұны

Жалпы мәлімет және вагонеткалардың классификациясы. Пайдалы қазбаны, жынысты, материал мен адамдарды жер асты рельстері бойынша тасымалдау воганетка арқылы жүзеге асады. Көп таралғаны жүк вагонеткасы, жынысты тасымалдау үшін арналған. Рудникалық вагонеткалар үшке бөлінеде: жүктік адамдар таситын және арнайы жұмыстар вагонеткалары. Жүктік вагонеткалар мағынасы бойынша пайдалы қазбаны тасымалдау, жыныс және қосымша материалдар тасу үшін болып бөлінеді. Адам таситын вагонеткалар адамдарды көлденен еңіс қазбалармен тасымалдау үшін жасалған. Арнайы арналған вагонеткаларға жатады: жөндеу, Жөндеу жабдықтары, өрт сөндіру жабдықтарын, жол өлшегіш және тағы басқа заттарды жеткізу вагонеткалары.

Қазіргі уақытта рудниктерде 100 түрлі өлшемді жүк вагонеткалары тасымалдануда.

Жекеленген көмір вагонеткасының жүк көтергіштігі 0,7; 1,2; 2,2; 4; 4,5; 7; және 9Т. Жүк-көтергіштігі 1Т кіші жүк үшін, 2Т және одан жоғары үлкен жүк үшін арналған боп есептеледі. Үлкен жүк вагонеткалары бірдей жағдайларда бірқатар жақсы жақтары көп кіші жүк вагонеткасына қарағанда өз салмағынан көп жүк, бір келкі берік жүреді, қозғалысқа қарама-қайшылық аз, вагонеткалардың шахтадағысын азайту үшін пайдалынылады. Рудникалық вагонеткалардың қозғалғанда ауырлық күші, байланыс ауыртпалығы, орталық күші мен инерция күші әсер етеді. Вагонетканы рельста үстап тұратыңдар бірі болса, ал басқалары аударғысы келетіндер. Кесеқима, бойлама төзімділік моментінің коэффиценті деп күштердің рельстағы вагонетканы үстауы,күш моментіне кесеқима немесе бойлама бағытпен аударғысы келетіндер болып табылады. Тозімділікті арттыру үшін коэффицент 1,5 кем болмауы керек. Тіркеуіш жабдығы вагонеткаларды жалғап, тартылыс күштерді бір-біріне жеткізеді. Олар неғұрлым мықты, сенімді болуы қажет және тіркегенде, ажыратқанда ыңғайлы болу керек. Тіркеу қарапайым және автоматтыға, ал құрлымы бойынша айналатың және айналмайтың болып бөлінеді. Автоматты тіркегіштер дүбарамен бір уақытта жұмыс істейтндер, вагонетка соғылғанда өзі тіркеледі, ал ажыратқанда қолдын күшімен кілтке әсер ету қажет.

Айналатын тіркегіштер вагонетканы составтан ажыратпай кузовты айналдырып, жүкті түсіреді. Жүктік вагонетка тіркегіші мықтылығы 6 есе запасты болуы керек.

Типажы орташа және үлкен сыйымды вагонеткалар автоматты тіркегішпен жабдықталуы тиіс.Тиегіштін артықшылығы: қауіпсіз және онай қолданылады. Кемшілігі: салмағы ауыр, және құрлымның күрделігі.

Кейбір вагонетканы тежегішпен жабдықтайды, ол бүкіл состав бойынша автоматты немесе қолмен қосылады.

Кәзіргі кезде тау кен ісі бойынша рудникалық вагонеткалардың түрлері шығарлуда. Олар санылау, аударылмайтын кузовты, құрлымы қарапайым, берік болып келеді. Бірақ жүк түсіру үшін арнайы жабдық және бірталай уақыт керек етеді.

Рудалық істегі өзі түсіргіш вагонеткалар қабырғасы арқылы түсіреді. Бұндай вагонеткада кузов рамамен бойлама шарниер арқылы бекітілген.

Ерекше түрі өзі жүргіш вагонетка, двиготелмен жабдықталған, кабел арқылы, немесе акумулятор арқылы тоқпен жүреді. Резинлық шина арқасында жыныстардың үстімен жеңіл жүреді.

Адамдарды тасмалдау үшін арнайы вагонеткалар жасалған, қауіпсіз және қозғалысқа ыңғайлы болуы қажет. Вагонетка тежегішпен, эластикалық дүбарамен және сенімді тіреуішпен жабдықталған. Тіркеуіш мықтылығы 13 есе запаспен алынған.

Жазық қазбалармен адамдарды тасу үшін ВЛ-12 алты екі адамдық орындықпен және ВЛ-18 алты үш адамдық орындықпен жабдықталған. Жолаушылар поездінің жылдамдғы көлбеу қазбада 5м/с, максималды бұрышта тоқтау жолы 20м аспауы керек. Тежегіш сенімді болу үшін қолды бір калодкалы рычагпен жабдықталған.

Жантайма қазбамен адамдарды тасу үшін ВЛ(9 сурет), тіркеуіші босап кеткенде бір қалыпты тоқтайтын тежегішпен жабдықталған. Құрылғының бұндай элементтері жазық қазбадағы вагонеткаларға арналған. Орындық ыңғайлы болу үшін рамаға қарай қисайтылған.

Бұдан басқа тау-кен өңдірісінде арнайы вагонеткалар қолданылады. Орманға, атылғыш заттарға, тасуға арналған вагонеткалар қолданылады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Кальницкий Я.Б. Безопасная эксплуатация подземного самоходного оборудования. – М: Недра, 1990.

2. Мазей А.С., Жомартов Б.А. Горные машины. Погрузочные машины и оборудование. Методическое руководство и тестовые вопросы - Алматы, КазНТУ, 2002.

3. Столповских И.Н. Расчет электровозного транспорта подземных рудников. Методические указания к практическим занятиям,. – Алматы, КазНТУ, 1997.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары

1. Қолданыстағы жүк вагонеткаларды, және олардың параметрлерін айтып берініз.

2. Тары коэффицентіне, сыйғыштығына, төзімділігі мен жүріс мықтылығна түсініктеме берініз.

3. Жүк түсіру вагонетканың түрлері, құрлымы туралы айтып берініз.