9 Тақырып. Үздіксіз тасымалданатын машиналар (4 сағат)

Дәріс жоспары:

1.Жалпы мағлұмат және тиеу-тасымалдау машиналарының классификациясы.

Дәрістің қысқаша мазмұны

Өздігінен жүретін машиналар көбінесе мүшелі рамасы бар шарширлі болып келеді. Алдыңғы жарты рамада тартқыш орналасқан, артқыда- төңкерілетін шанақты жартылай тіркеме, бұлар тартқышты жартыылайтіркемеге қарасты екі жаққа 450 –қа, қисық планда 7-8 м радиуста өтуді қамтамасыз етеді. Жер асты өздігінен жүретін жабдықтар өңделген газды тазартудың қос жүйесі бар жанармай қозғалтқышпен, гидрокүшейткіші бар рөлді басқарумен, жәнеде қатты қысымдыгидравликалық салпыншақпен қамтамасыз етіледі.

Отандық өнеркәсіпте МоАЗ-6401 типті өздігінен жүретін жүк көтергіштігі 20 т, жанармайлы қозғалтқышы 140кВт- ты құрайтын жабдықтар шыгарады. Гидромеханикалық трансмиссиялы тапсыру қорабында алға қарай 4 артқа қарай 4 жылдамдық ауыстырғышы бар, өзі жүргіштің ең жоғарғы жылдамдығы 35 км/с, эксплуатациялы толық жүгімен көлденең бойынша 12 км/с, 80-100 еңісте- 4-6 км/с.

МоАЗ- 7406-9586 типті жүк көтергіштігі 22 т болатын жаңа крнструкциялы жабдықтар шығару өндірісі басталды, жүк көтергіштігі 35 т болатын отандық жер асты өзі жүргіш жабдықтарды шығару өңделуде.

Шет елде өзі жүргіш жабдықтарды көптеген фирмалар шығарады. «Гутехоффнунгсхютте» фирмасы (ФРГ) жүк көтергіштігі 12, 20, 40 және 55 т болатын өзі жүргіш жабдықтар шығарады, «Керуна Трак» (Швеция) фирмасы жүк көтергіштігі 21 және 42 т болатын екі негізгі жабдық шығырады. Сонымен қатар, «Джой» және «Эймко» (США), АНФ және «Блоу Нокс» (Франция) және т.б. фирмалар өзі жүргіш жабдықтар шығарады. «Вагнер» фирмасы жүк көтергіштігі 15-35 т болатын телескопиялық шанақтың қозғалатын бөлігі бар өзі жүргіштер шығарады, олар төңкергіш шанақтар өзі жүргіш машинаға қарағанда төгу биіктігі аз, бірақ ыдыстың үлкен коэффициенттеріне қарағанда, өзі жүргіш машиналар көлбеу және көлденең қазбаларда руданы кенжардан кен түсірімге немесе оқпан алабына дейін. Сонымен қатар тереңдігі 300 м дейінгі көлбеу оқпандарда қолданлады (үлкен тереңдікте скиптік көтерілім тиімді).

Отандық және шетелдік тәжірибеде қолданылған өзі жүргіш машиналар руданы кем дегенде 14-16 м2 болатын қазбаларда кен массасын тасуда қолданылған. НИПИ горный институтында жүк көтергіштігі 75 т болатын, қима кескінінің шамалы 2,2х2 болатын шақталық автопоезд (ЛШ-75) құрылымы жасалады, бұл автопоезды кем дегенде 10 м2 және де оданда көп қима ауданында қолдануға болады. Автопоезд қозғалтқышы жанар-май электрлі (жанармай қуаттылығы 140 кВт және 215 кВт тұрақты тоқ генеаторы), барлық 12 қозғалтқыш-дөңгелек қуаттылығы 45 кВт болатын қоса салынған электроқозғалтқыш арқылы жүзеге алады. Автопоездар аралық горизонттардан күрделі кен түсірімге дейін, 1,5 км аралыққа кен тасуға арналған.

Өзі жүргіш вагондардың ерекшелігі болып шанақтағы донды скреперлі конвейер саналады, ол тиеу кезінде кен массасын шанақтарға бөлу, кен массасын бункерге не конвейерге түсіругеде қолданылады.

Өзі жүргіш вагондардың кемшілігі болып шанақтың және донды скрепті конвейердің қарқынды желінуі, әсіресе қатты және қайрақты кенді тасығанда, түсіру уақыты ұзаққа созылғанда (2-3 минут).

Өзі жүргіш вагондардың қолданылу аймақғы болып калий кенің алудағы қайта тиегіш бункер саналады, бұл жерде кенді аккумулирлеуге арналған және өзі жүргіш вагонның қайтымды қозғалысы кезінде комбайнны тоқтаусыз жұмысын қамтасыз ету.

Өзі жүргіш вагон өзі жүретін дөңгелектен, көбінесе 4 дөңгелекті, 4-уі де жетекші, барлығы басқармалы дөңгелектер, кузовтары скребті конвейерден, келтіруден трансмиссиядан, басқару түбесінен тұрады.

Өзі жүргіш вагонның қозғалтқышы сыммен қамтамасыз етілетін электрлі және жанармайлы болуы мүмкін. Отандық өзі жүргіш вагондар тұрақты тоқты электр қозғалтқышы бар, және де айнымалы қысқа тұйық роторлы және сырғанау тоғарлығымен (14% дейін) вагонның жүруі кезінде қамтамасыз етуші кабель кабельжинақтабышпен қамтылған кабельді барабанға оралады немесе одан шығады, бұл әрқашан кабельдің тартылып тұруын, біркелкі барабанға оралуын қамтамасыз етеді.

Әр тарттағы қос дөңгелек электроқозғалысқыштан механикалық трансмиисия арқылы қозғалады. Ол өзінен бірге әр дөңгелекке жеке реудкторларды, корданды валды қамтамасыз етеді.

Рольді басқару екі қол дөңгелектегібұрылу гидрокүшейткішпен жабдықталған донды скребті конвейерлердің қозғалқыш валы редуктор арқылы жеке электроқозғалтқыштан беріледі, конвейерді қосу және сөндіру фрикционды муфта арқылы ожүзеге асады. Скрепті конвейер екі пластинді шынжырды қамтиды, скреп арасы 400-900 мм, қозғалу жылдамдығы 0,2-0,3 м/с.

ВС типті отандық вагондар жүккөтергіш 5,10,15,20,25 болатын қатарды құрайды. Калийлі шақталарда кеңінен таралған вагондар болып 5ВС-1590 (жүккөтергіш 15 т болатын өзі жүргіш вагоннын 5 моделі кеніштік жерылыстан сақталған жерлерде қолданылады және 5ВС-15м (жетілдірілген). Бұл вагондармен 150 дейінгі еңістікте, 200 м дейінгі қашықтықта жұмыс істеуге тиімді, өнімділігі 450-800 г/ауысымға. Өзі жүргіш вагон жүк көтергіштігі 25 т болаты электроқозғалтқышпен жүзеге асады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Кальницкий Я.Б. Безопасная эксплуатация подземного самоходного оборудования. – М: Недра, 1990.

2. Мазей А.С., Жомартов Б.А. Горные машины. Погрузочные машины и оборудование. Методическое руководство и тестовые вопросы - Алматы, КазНТУ, 2002.

3. Столповских И.Н. Расчет электровозного транспорта подземных рудников. Методические указания к практическим занятиям,. – Алматы, КазНТУ, 1997.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары

1. Тиеу машиналардың принципі және қолдану аймақтарын атаңдар?

2. Тиеп жеткізумен тиеп тасымалдағыш машиналарды конструктивті айырмашылығын атаңыз?