41Сурет. Бұрғылар
Шаншып аударатын бұрғының бiр бөлiктерi конструктивтiк ресiмдеу бойынша ойыстармен, шиыршықты бұрандалы ойыстармен бұрыш ұлуға, түзулермен жiктеледi, терең бұрғылау үшiн, ортаға дәл келтiру және арнайы.
Шиыршықты бұрғылары олардың орындауына байланысты дәнекерленген (үлкен диаметрлер үшiн) оралған, қырылған, құйып жасалғанға, металлдардың карбидтарының балқымаларынан пластинкаларымен жiктеледi.
Бұрғылар аспапты көмiртектi болаттардан У10А, У12А легірленген болаттар 9 ХС немесе Р18, Р9, РЭМ болуға жылдам кескiш қоспасыз болаттардан даярлайды. Вольфрам және титанның карбидтарының балқымаларынан пластинка беттелген бұрғыларды жиi қолданылады.
Шиыршықты бұрғысымен оюларды кесуге дәлдiк, саңылаудың жазумен, жонып өндеумен немесе созуды ары қарай өңдеу үшiн қолайлы саңылаулары бойынша биiк талаптардың көрсететiн саңылау орындайды.
Шиыршықты бұрғысы арты және бағдарлаушы және шаншып аударатын бөлiкке жiктелетiн жұмыс бөлiгiнен тұрады. Бағдарлаушы бөлiкпен және артының аралығында мойында болады.
Арты - бұл үш жұдырықша бұрғылайтын патронда жанында цилиндрлiк морзенiң конусы бар конустық аумалы-төкпелi төлкелерiндегi конустық формасының жанында бұрғының бекiтуi үшiн қызмет көрсететiн (ағаш бойынша бұрғылар төрт қырлы конустық арты болады) цилиндрлiк немесе конусты форманың бұрғының бiр бөлiгi. Шеткi төлкелер және бұрғылайтын патрон шпинделдiң саңылауларында бекiнедi. Конусты арттары айналдырық немесе конусты өтпелi төлкеден бұрғының соғуы үшiн қызмет көрсететiн табанмен бiтедi. Цилиндрлiк арты бас жiппен бiтедi. Бұрғылайтын зырылдауықтар немесе қол ұңғыларының саңылауларын бұрғылаулар үшiн квадрат арттары бар бұрғыларды жиiрек қолданылады. Цилиндрлiк арты бар бұрғылар әдетте (20-30 мм ге дейiн) аз диаметрлерi болады.
Жұмыс бұрғының бiр бөлiгi тұрады бағдарлаушы және шаншып аударатын жиiрек.
Бағдарлаушы бұрғының бiр бөлiгi - бұл бөлiк, мойынмен және шаншып аударатын бөлiкпен аралық болып табыл. Ол саңылаудың өстерi бұрғының бағыты үшiн бойлай қызмет көрсетедi. Бағдарлаушы бөлiк жоңқаның қарсылық бiлдiруi және бұрғының сырығы үшiн бұрандалы ойысы болады. Бағдарлаушы бұрғының бiр бөлiктерi сыртқы бұрандалы бетте таспада болады.
Шиыршық бұрғысының шаншып аударатын бөлiгi деп аталатын көлденең ұстатқыштың үшiншi қыр бiрлескен екi шаншып аударатын қырларынан тұрады.
Таспамен бойлай бұрандалы ойыстың арт байсалды жүгiретiн тар белбеуi деп аталады. Таспаның мақсаты - материалға аспаптың кiруi уақытында пайда болатын саңылауды қабырға туралы бұрғының үйкелiстiң бiр бөлiгi өз мойнына алу. Бұрғының диаметрi таспалар арасындағы қашықтық бойынша өлшенедi.
Бұрғының бұрандалы ойысының көлбеу бұрышының шамасы жұмыстанылатын материалдың түрiнен тәуелдi болады. Шаншып аударатын шеттi металлдың кесуiн процесс бұрғы және оның бiлiктi беруi оның металлына соқтығысып қалуы айналудың әсерiнен жолымен iске асады. Шаншып аударатын шеттiң бұрышының шамасымен бұрандалы сызықтың көлбеу бұрышы және бұрғының ұштауын артқы бұрышпен анықталады. Берудi күштi қажет шама және кесудi күш кесудi алдыңғы және артқы бұрыштар шамамен және көлденең шеттiң шамаларымен анықталады. Қажеттi берудi күштi кiшiрейтсiн кесудi оңтайлы бұрышты осы материал үшiн (ұстатқыш) подточка есебiнен көлденең шет және таңдау бұрғылауда мүмкiн.
Егер кiлегейлен бұрғыны бұрғыласа, ол қайрау керек. Ұштауды қолдан орындауға болады немесе машина әдiсiмен. Бұрғының дұрыс ұштауы қажеттi бұрыштар алуға мүмкiншiлiк бередi, бұрғының қызмет мерзiмiн ұзартады, күш азайтады, сонымен бiрге дұрыс iстелiнген саңылаулар алуға мүмкiншiлiк бередi.
Кесудiң бұрыштарының осы материалы және арнайы қайрайтын станоктерге ұштауы үшiн таңдап алу қажеттi бұрғыларды ұштаудың дұрыс бұрыштарының алуы және бұрғының ортасындағы көлденең шеттiң жағдайларын қамтамасыз етедi. Ұштаудың бұрыштарын бұрышты өлшегiш арқылы ұштаулардан кейiн тексеруге болады немесе үлгi.
Бұрышты бұрғылар (41- сурет) әдетте көмiртектi аспапты өндiрiлер У10А немесе У12А болды. Бұрғылар бұл келесi элементтер танып бiледi: бұрышпен екi жақты шаншып аударатын бөлiк 116о, бiржақты – 100- 110о, конусты жұмыс бөлiгi, мойын және арты 90- 120о-шi бұрышымен, бұрышы бар бағдарлаушы бөлiк.
Екi жақты шаншып аударатын бөлiк жұмысшы қозғалы екi жақтағы бұрғының айналуында қамтамасыз етедi. Бiржақты шаншып аударатын бөлiк бұрғының жұмысын бағытшаң қамтамасыз етедi.
Кемшiлiк бұл бұрғылады бағдарлаушы және әрбiр ұштаудың жанында диаметрдiң өзгерiсi жоқтығы болып табылады. Орындауды жоғарғы дәлдiктер талап етпейтiн аз диаметрдiң саңылаулары үшiн қолданылады.
Болғанша, созылған бағдарлаушы бөлiкпен бұрыш ұлу бұрғылар бағыт және дәл өлшемнен астам саңылауларды ең жақсы қамтамасыз етедi, сошлифуется емес бағдарлаушы бөлiк бiрдей диаметрлер алуға мүмкiншiлiк бередi. Бұл бұрғылар дегенмен өнiмсiз. Тиiстi түрдiң бұрғылауымен алдында (бұрғылауды орынды таңбалап белгiлеу) материал, аспап және бұрғылау станогi дайындауға керек. Бұрғылау станогiнiң үстелi немесе басқа құрал-сайманда бекiтулер және бөлшектi қоюды тексеруден кейiн, сонымен бiрге бұрғылауға нұсқауға сәйкес станоктiң шпинделiндегi бұрғының бекiтуiнен кейiн кiрiседi және еңбек қауiпсiздiгi талаптарына. Бұрғының сууы туралы ұмытуға болмайды.
Бұрғылаулар процессте әр түрлi мiндер орындарды иемдене алады: саңылаудың өстерi және тағы басқалар шаншып аударатын шеттердiң бұрғының сынуы, бояп бiтiруi, бұрғының ауытқуы. Бұрғылайтын кондуктор (42- сурет) - бұл бiрдей орналасқан саңылаулармен бiрдей бөлшектердi үлкен санның өңдеуi үшiн кондуктор тақтасы бар құрал-сайман алдын ала белгiсiз. Бұрғылайтын кондукторлар әртүрлi конструкция бола алады. Олар бөлшекке бекiтiлуге және бөлшекке тiкелей бекiне алады, бөлшек бекiтiлiп қыспаққа алынатын кондуктор тақтасы бар құрал-сайман бола алады. Кондуктор тақтасында осы жағдайда орналасқан саңылаулары қондырылған бөлшектi бұрғылау үшiн мыту құрал-сайманға бұрғысы арқылы бағытталатын саңылаулардың нақтылы диаметрi бар кондуктор төлкелерiнiң оларында тиiстi түрiмен болады. Бiр қатар жағдайда кондуктор тақталары саңылау кондуктор төлкелерiсiз алады.
1 - бұрғы; 2 - төлке; 3-кондуктор тақтасы; 4 - кондуктордың астынғы бөлігі;
5 - жұмыстанылатын бөлшек; 6 - сомын бұранда - қосқұлақ