7. Омыртқа жотасының байланыстары.

Омыртқа жотасының аралығындағы байланыс үздікті және үздіксіз болады. Омыртқа денелері бір – бірімен омыртқа аралық дискілерімен және омыртқа аралық симфиздер арқылы үздіксіз байланысқан. Омыртқа аралық дискілер ауыз омыртқа мен біліктік омыртқа арасында болмайды. Олар бір бірімен үздіксіз буын арқылы байланысады. Олар мойын омыртқаларында кеуде бел омыртқаларының арасында 5 бел омыртқа мен 1 сегіз көз арасында кездеседі. Қызметі: омыртқаға түсетін салмақты жеңілдетеді және аммортизациялық қызметін атқарады. Мойын омыртқаларында аралық дискілердың қалындығы 2-3мм болса кеуде омыртқаларында 3-4мм дей.сегізкөз омыртқасында аралық диск сүйектік тканға айналады, сол себепті сегізкөз омыртқалары сегізкөз сүйегіне ұласады.

Омыртқа денелері бір бірімен алдынғы және артқа бойлай орналасқан байламдар арқылы нығайтылған. Алдынғы бойлық байламы омыртқа денесінің алдында орналасып омыртқа денесі және омыртқа аралық дискі мен тығыз байланысқан.

Артқы бойлық байлам – омыртқа денесінің артқы бетінде орналасқан. Ол білікті омыртқаның денесінің артқы бетінен төмен бағытта өтіп 1-2 мойын омыртқаның тұсында беткей орналасқан жамылғы жарғағын құрауға қатысады. 1 және 2 омыртқалары бір бірімен тісшесі арқылы буын түзеді, пішініне қарай цлиндр тәрізді. Қатаң буынға жатады. Қозғалысына қарай бір білікті болады. Саны жағынан күрделі буын.

Омыртқа доғасының байланыстары – омыртқаның доғалары бір бірімен сары түсті байлам арқылы байланысқан. Сары байламы эластикалық дәнекер тканнан тұрады. Қызметі: омыртқа аралық байланысын алшақтатып немесе жақындатып тұру.

Омыртқа өсінділерінің аралығындағы байланыстары – омыртқа аралық буындар, ол омыртқалардың буын өсіндісі мен төменгі буын өсіндісінің буын беттерінің өзара бірігуі нәтіжесінде құралған. Буын беттері гиалин шеміршегімен қапталған. Мойын кеуде омыртқаларының буын өсінділері сагиталь жазықтықтың бойында орналасқан. Буын қапшықтары тартылып орналасқан. Буын қапшығының меншікті байламы жоқ. Бұл буын көп білікті буынға жатады. Омыртқалардың қылқанды өсінділері өзара қылқанды өсінділерінің аралық байламдары арқылы байлапнысқан.

8. Самай- төменгі жақ буыны, (Шықшыт буыны) оның құрылысы және биомеханикасы.

Самай – төменгі жақ буынының меншікті латеральды байламы, арқылы бір бірімен мықталған. Ол самай сүйектің бетсүйектік өсіндісінің негізінен төмен және артқа қарай бағытталып төменгі жақ сүйегінде айдаршығының төменгі бөлігіне барып бекіді. Бұл байлам самай – төменгі жақ буынын сыртқы қабырғасын ықшамдап артқа және латеральды бағытта қозғалысты тежейді. Бұл буын қосымша шандыр мен мықталған. Шандырдың көлемі қалыңдау келген. Бұл шартты түрде байламдар деп аталады.

1. біз төменгі – жақ байламы, lig.stylomandibulare, ол самай сүйектің біз тәрізді өсіндісінен басталып төменгі жақ сүйегінің бұрышының ішкі қапталына бекіді.

2. сына – төменгі жақ байламы, lig.sphenomandibularis, ол сына сүйектің қылқанынан басталып төменгі жақ сүйегі өзекшесінің кіреберіс жеріне барып бекіді.

3. қанат тәрізді – төменгі жақ байламы, lig.pterygomandibulare, ол өте нәзік қысқа келген талшықты дәнекер тканнан құралған. Бұл байлам сына тәрізді сүйектің қанат тәрізді өсіндісінің ілмегінен басталып төменгі жақ сүйегінің тілшігіне бекіді.

Ерекшеліктері:

1. Бұл буынның басқа буындардан айырмашылығы буын беттері дәнекер тканды шеміршекпен көмкерілген.

2. буын беттерінің сәйкессіздігіне байланысты екі беті ойыстау болады, арасында буындық дискі орналасады ол жақты төменгі және жоғарғы этажға бөліп тұрады. Дисктің қалындығы жиектерінде 3-4мм орталығында 1-2мм

Оң жақ және сол жақ самай – төменгі жақ буыны бір сәтте қозғалуына байланысты құрама буынға және буын бетінің ерекшелігіне шығыр тәрізді буынға жатады. Бұл буындағы қозғалыс 3 кезеңнен тұрады.

1 – кезеңде көлденең білікті бойымен төмен түседі, жоғары көтеріледі. Бұл кезде буын ойысы дискімен бірлесіп буын ойысын құрап қозғалыс төменгі этажда болады.

Қозғалыстың екінші кезеңінде алға немесе артқа қарай қозғалған кезде буын басы дискімен бірлесіп буын төмпешігіне жылжып қозғалыс қозғалыс жоғарғы этажда өтеді

Қозғалыстың үшінші кезеңінде бір жақты оңға немесе солға бұрылғанда, қарсы жағындағы буын басы дискімен бірге буын төмпешігіне қарай жылжып өтсе өз жағындағы буынның буын басы буын ойысынан шықпай вертикальды білік бойынша айналма бағытта қозғалады^.

11. Ымдау бұлшықеттері қызметтері олардын құрылыстарынын ерекшеліктері.Ы.б қанқка бұлшыкеттері сиякты сүйекке екы жерден бекымейды ол мындетті түрде 1 н.е 2 ұшы мен теріге н.е кілегейлі кабыкшаға косыла жымдасып кетеді оларда шандыр болмайды,жйырылып,теріні кимылдатады.Ы.б жінішке ж.е ұсак бұлшыкект шоғыры б.т.Олар ауыз мұрын көз Құлак куыстары сиякты табиги тесіктердін айналасына топталып олардын жабылып н.е кенеюіне катысады Ауыз айналасы б.1 жоғарғы ерінді котеретін бұлшык ет.Мускулус леватор лави супериор жоғарғы жактын коз асты жиегінен басталып,мұрын ерін катпарында айакталады ол жйырылғанда жоғарғы ерінді котереді 2 Кіші бет бұлшыкеті М,зигоматикус минор бет сүйегінен басталып мұрын ерін қатпарына қосыла өріліп,жиырылған кезде оны терендетеді 3 үлкен бет б.Мус,зиго майор бет суйегі фасциес латералесінен езуге және ішінара жоғарғы ерінге барады езуды жоғары және латералды кереді,мұрын ерңн катпары аса терендейді кимылдағанда адам бетінде күлкі п.б. 4 күлкі б еті мус рисорис езуге баратын кішкене шоғыр болмайды.Күлген кезде ауызды кереді,кейбіреулерде бұлшыкеттін жак терісіне бекуінен ол жйырылған кезде езудін бүйір жағынан кішкене шұкыршык п.б. 5 Езуді түсіретін бұлшыкет мускулус депрессор ангули орис төм жактын төм жиегңнде туберкулум менталден латеральдау басталып езу мен жоғарғы ерінін терісіне бекиді езуді төмен тартып мұрын ерін катпарын түзулейді,езу томен тускенде бетте мұнды п.б. 6 Езуді көтеретін бұлшыкет мускулус леватор ангули орис ол мус.леватор лавии супериор ж.е м,зигоматикус майор астында жатады,фосса канина дан форамен инфроорбиталиден төмен басталып езуді төмен тартады. 7 .Төменгі ерінді түсіретін бұлшықет депрессор лави инфериор том жак жиегінен басталып букіл томен терісіне бекиді.Томенгі ерінді томен карай ж.е аздап латеральді тартады бұл жек көру мимикасы кезінде байкалады. 8 Иек б.е Мус менталес томенгі күрек тістер мен ит тістердін юга альвеоларесынан басталып иек терісіне бекиді иек терісін жоғары котереді,кішкентай шұнқыршактар түзіледі ж.е томенгі ерінді жоғ котеріп оны жоғ ерінге жапыстырады 9 Ұрт бұлшықеті мус бусинатор ауыз куысынын бүиір бетін құрайды екыншы жоғарғы үлкен азу түстін тікті денгейінде бұл ет қабаты арқылы шықшыт безі дуктус паратидеюс озегі отеді,шыкшыт безі сырткы бетінфасциа буренгиа жабады онын үстінде беттін майлы кесегі жатады онын басы жоғарғы жақтын альвеольды осындысы бет кыркасы мен томенгі жактын альвеольды болігі канатты томенгі жак болігі езуды жанына карай тартып етті тіске жапыстырып беттерды кысады ауыз куысынын кілегейллі кабығын ас шайнау кезінде тістеп алудан сактайды. 10. Ауыздын дөн б.Мускулус орбикуларис орис ауыз санылауын айнала ерін кабатына орналасады еріндер бір бірімен жакындасып ішке карай бүгіледі.

12. Мойын бұлшықеттері.Орналасуы жағынан мынадай топтарға бөлінеді:1 Беткей бұлшықеттер 2 Ортаңғы бұлшықеттер 3 Терең бұлшықеттер.Беткей бұлшықеттер теріасты бұлшықеті м.платисма тікелей тері астында шандырда жұқа пластинка түрінде жатады.Қызметі мойын терісін тартып,теріасты веналарын қысылып қалудан сақтайды.Төстік бұңана емізік тәрізді бұлщықет м.стерноклейдомастоидеус алдыңғы бұлшықеттің астында орналасқан.Қызметі мойын бөлімін өз жағына карай қисайтады,бетті қарама-қарсы жаққа қарай айналдырыды,басты тік қалыпта ұстап тұрады.Ортаңғы б.1Жақ тіласты б. М.милохойдеус 2Қосқарынды б. м.дигастрикус 3Біз-тіасты б.м.стилохойдеус 4Иек-тіласты б.м.гениохойдеус.Қызметі Тіл асты сүйегін жоғары көтереді,төменгі жақ сүйекті төмен түсіріп,шайнау б.антогонистері болады,жұту актісі кезінде жиырлғанда тілді көтеріп.таңдайға жабыстрып,соның арқасында тамаұ түйірі жұтқыншаққа итеріледі.Төс-тіласты б. м.стернонойдеус Қ-і тіл асты сүегін төмен тартады.Төс-қалұан тәрізді б. м.стернотхиройдеус Қ-і көмейді түсіреді.Қалқан-тіласты б. м.тхирохойдеус Қ-і Комейді жоғары көтереді Жауырын-тіласты б. м.омохойдеус Қ-і шандыр астындағы ірі вена тамырларының кеңеюіне жағдай жасайды.ТЕРЕҢ Б. 1 алдыңғы сатылы б. м.скаленус антериор 2 ортаңғы сатылы б. м.скаленус медиус 3 артқы сатылы б. м.скаленус постериор Қ-і жоғарғы қабырғаларды көтереді.Мойынның ұзын б. м.лонгус колли Бастың ұзын б. м.лонгус капитис Бастың алдыңғы және бүйір тік б. Қ-і м.ректус капитис антериор және м.лонгус капитис басты алға қарай иеді.М.лонгус колли омыртқа жотасының мойан бөльігін алға қарай иеді.М.ректус латералис басты бүруға қатысады.Мойынды сервикс артқы,алдыңғы,латералды,төстік-бүғана-емізік тәрізді б. деп 4 аймаққа бөледі.Алдыңғы және латералды аймақтар қиғаш және бірқатар үшбұрыштарға бөлінеді.Регио сервикаоис латералис 2 үшб.бар 1 Тригонум омоклавикуларе 2Тригонум омотрапецоидеум Регио сервикалис антериор 3 үшб.бөледі 1Тригонум каротикум 2Тригонум субмандибуларе 3 Тригонум омотрахеале