2. Жұмыс құжаттарына қойылатын талаптар

Жұмыс құжаттары төмендегі ақпараттарды растауға (дәлелдеуге) тиісті:

1. Бухгалтерлік жазулар қаржылық және басқа қорытынды есеп берулерге сәйкес орындалған;

1. Жұмыс бірдей жоспарланған және бақыланған;

2. Аудитті жоспарлау мақсаты үшін ішкі бақылау жүйесін түсінуге қол жеткізілген;

3. Дәлелдеулер алынған, аудиторлық процедуралар жүзеге асырылған және тексерулер пікірлердің дұрыс білдірілгендігін растау үшін жетік дәлелдеулер алатындай етіп жүргізіледі.

Аудитор оның дайындаған жұмыс құжаттарын аудиторлық қорытынды жасау үшін аға аудитор немесе аудиторлық фирманың жетекшісі мұқият қайта қараған кезде ол құжаттардың мазмұнында сәйкессіздік немесе толық еместік табылып қалуы мүмкін екендігін мойыңдауға тиісті. Бұл жерде кейбір жұмыс құжаттарын клиент дайындайтындығын айта кету керек. Клиентті кеңсе жұмыстарына жіберуге болады, содан соң, бірақ оларды аудитордың өзі тексеруіне тура келеді. Ондай құжаттар төмендегілер болуы мүмкін:

• Тексеруші баланс.

• Банк шоттарынан үзінділер.

• Түгелдеу тізімдемесі.

• Дебиторлар мен кредиторлардың тізімі.

- Келіп түскен және шыққан негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің және т.б. тізімі.

Тексеруші балансты жұмыс құжаттарының «жон арқасы» деп жиі атайды. Себебі ол қаржылық қорытынды есепті құру мақсатында Бас кітаптағы шоттар бойынша қалдықтарды жазу құралы ретінде және баланстың жекелеген шоттары бойынша жұмыс құжаттарының көрсетушісі ретіңде қызмет атқарады.

Жұмыс құжаттарының толық саны (тізімі) әрбір аудиторлық ұйымның өзінің фирмаішілік стандарттарымен анықталуға тиісті.

Жұмыс құжаттарының нысандарын (үлгілерін) жасауға стандартты тәсіл пайдаланылған жерде кейбір артықшылықтарға қол жеткізілуі мүмкін. Ондай нысандар жұмыс құжаттарын жүйелеуге мүмкіндік береді, талдау жасау үшін ақпараттар алуды, сондай-ақ, келешекте оларды пайдалануға мүмкіндік жасау үшін белгілі бір схема бойынша сақтау процессін жеңілдетеді. Сондықтан барлық жұмыс құжаттарында төмендегілер болуға тиісті:

• басы (аты), толтырылған мерзімі және оларды дайындаған қызметкердің фамилиясы;

• пайдаланылған символдардың суреттемесі;

• ұқыпты және мұқият дайындалуы.

Әрбір құжаттыңбас жағында төмендегі ақпараттар болуға тиісті:

• клиенттің аты және папканың номері;

• кезеңнің басы және аяғы;

• жұмыс құжатының мазмұны;

• жұмыс құжатының Қысқа мерзімді немесе негізгі папкаға жататын жатпайтындығы.

Тестілер жазылған барлық жұмыс құжаттарында тест жүргізгендердің аты-жөні, сонымен бірге тест нәтижелерінің қысқаша мазмұны және оның тиімділігі туралы қорытынды болуға тиісті.

Баланстағы немесе табыстар мен шығыстар жөніндегі қорытынды есептегі цифрларды растаушы кестелерде:

• жинақтаушы (негізгі) және баланс пен негізгі кестедегі цифрлардың қайдан шыққандығын көрсететін қосымша кестелер болуға тиісті;

• қосымша және негізгі кестелердің арасында, сонымен бірге жүмыс құжаттарындағы немесе шоттардың өздеріндегі кез-келген цифрларды түсіндіруді оңайлату үшін қосымша және негізгі кестелердің арасында өзара байланыс болуға тиісті;

• аудитор жылдар бойынша динамикаға қатысты шын ақпараттар алу мүмкін болу үшін өткен жыл бойынша салыстырмалы цифр беруге тиісті;

• егер шоттарда қорытынды түзетулер (корректировка) жасалған болса, жөнделген болуға тиісті;

• кестелердегі цифрларды тексеру үшін өткізілген тестілер көрсетілуге тиісті.

Аудитті өткізу үшін аудиторға қажет кестелерді клиенттің өзі алдын-ала дайындап қоюы мүмкін. Аудитордың уақыты мен шығынын үнемдеу үшін осы кестелердің көшірмесін пайдалану жөнінде келісім жасалынуы керек, бірақ аудитор олардың сенімділігіне көз жеткізуге тиісті. Егер клиентте дайын кесте болмаса, онда аудитор кестені дайындауды одан сұрауына болады.

Жұмыс құжаттарының көпшілігінде сандық ақпараттар болады. Бірақ ол құжатгардың кейбіреулері сұрақ беру, бақылау процедураларын пайдалану арқылы жасалынады, сондықтан оларда сандық ақпараттар болмайды. Мысалы, аудитор басқару звеносының қызметкерлеріне мүдделі жақтармен іскерлік операциялардың нақты бары туралы сұрау жүргізуі немесе жылдың аяғында клиент түгелдеу жүргізген кезде материалдық құндылықтардың нақты барына бақылау жасауы мүмкін. Мұндай жағдайда аудиторға сұрақ беру нәтижесі мұқият құжатталған, сұрақ берілген жұмыскерлердің тізімі келтірілген, сұрақ беру өткізілгеннен кейін жүргізілген тексерулердің түрлері көрсетілген және тиісті қорытынды келтірілген жұмыс құжаттарын жасау керек.

Әрбір белгі аудиттің белгілі бір процедураларының орындалуын көрсететін болса, белгілеулерді де стандарттауға болады. Ондай белгілеулерді стандарттау кұжаттарды тексеріп шығуға ыңғайлырақ және аудитордың уақытын қысқартады. Құжаттардың немесе процедуралардың алғашқы әріптерін пайдалану тәжірибеде кеңінен қолданылады. Мысалы:

ЖҚ-жұмыс қүжаттары.

ТБ-тексеруші (сынама) баланс.

КД-клиент дайындаған.

К-келісілген және т.б.

Барлық белгілеулер мен символдарға сол бетте немесе фирмаішілік стандарттардағы жеке беттерде толық түсіндірме жасау қажет.

Жұмыс құжаттарында тексеруге қатысы жоқ бөтен ескертулер немесе жазбалар болмауға тиісті. Әрбір жұмыс құжаты "өзі үшін жауап беруге" тиісті, сондықтан онда орындалған жұмыстың көлемін және жасалынған қорытындыны анықтау үшін қажетті ақпараттар, тиісті құжаттарға сілтемелер болуға тиісті.