5,,,,,Қозғыш ұлпалардың негізгі қасиеттері:

1. Тітіркену-бұл клетканың физиологиялық тыныштық күйден қызмет ету күйіне ауысуы.

Қозу- бұл тітіркенудің бір күшіне ұлпалардың спецификалық активті реакциясы. Қозу- қозғыштық қасиеттің арқасында іске асады. Қозғыштығын жоғалтқан клеткада, ұлпада қозу тумайды.

2. Қозғыштық-бұл тірі құрылымдардың тіршілігін көрсететін негізгі қасиеті. Қысқаша айтқанда қозғыштық - бұл тітіркендірудің әсеріне жауап беру қасиеті. Оны сыртқы көріністері арқылы көруге болады. Мысалы: бұлшық еттердің қозғыштығы жиырылуымен байқалады, безді ұлпалар- секрет бөледі, нерв жүйесі-электрлік күйінен өзгерістері болады /импульс/.

3. Өткізгіштік- тітіркендіргіштің әсерінен пайда болған қозуды өткізу , таралу қасиеті. Бұл қасиеті қозғыштық ұлпалардың арасында тек қана бұлшық ет және жүйке ұлпаларында болады. Бұл ұлпалардың бір жерінде пайда болатын қозу жасушаның мембрана арқылы әрекет потенциал түрінде 2-ші жаққа қарай таралады. Өткізгіштік қасиеті ең жоғары бұл жүйке ұлпаларда.

4. Лабильдік /функциональды жылжығыштық /-қызметтілік-белгілі бір уақытта пайда болатын қозу толқындарының максимальді жиілігімен анықталатын ұлпалардың қасиеті. Ең жоғары лабильділік нерв талшықтарында. Бұл қасиеті қозбаушылық деген қасиетімен байланысты.

5. Қозбаушылық - / рефрактерлік/- бұл қозатын ұлпалардың тітіркенудің әсеріне жауап бермеу қасиеті, ол 2 түрлі болады:

а) абсолютті/ толық қозбайтын/.

б) салыстырмалы.

Абсолютті кезінде – қозатын ұлпалар ешқандай тітіркендіргіштің әсеріне және күші ең жоғары болсада жауап бермеуі.

Салыстырмалы кезінде – тітіркендіргіштің қарама-қарсы байланысы бар. Қозбаушылық кезеңі үлкен болса, лабильдігі төмендейді, қозбаушылық кезеңі төмендесе, лабильдігі жоғарлайды. Ең жоғары лабильдік жүйке ұлпаларында, бірақ олардың қозбаушылық кезеңі өте төмен болады.

6,,,, Калий-натрий насосының қызметі

Тыныштық күйдегі К+ иондары концентрация градиенті бойынша цитоплазма мембранасының жағына, жасушааралық сұйықтыққа шығады. Бірақ иондардың мембрана арқылы бір ортадан екінші ортаға өтуіне, аталған концентрациялық градиенттен басқа электрохимиялық градиент те көмектеседі. Бұл тиісті ион үшін есептеп шығарылған теңдік потенциалы мен іс жүзінде (шын мәнінде) бар мембраналық потенциал арасындағы айырма арқылы анықталады. Сонда, жасушадағы концентрациялық градиенті мен электрохимиялық градиенті К+ иондарының сыртқа қарай, ал Na+ иондарының ішкі ортаға қарай диффуздануын қамтамасыз етеді. Сонда физиканың заңы бойынша белгілі бір уақытта екі ортадағы олардың концентрациясының теңдігі байқалу керек. Бірақ олай ешқашан болмайды, оның себебі иондар диффузия белгілі бір шамаға жеткенде оны тоқтатып қана қойма, иондардың концентрациялық градиентіне кері бағытта өтуін іске асыратын активті механизм – «К мен Na насосы» іске қосылады. Осының арқасында Na иондары іштен сыртқа қарай «сорылады» да, К+ сырттан ішке қарай «итеріліп» кіргізіледі. Бұл жұмыс АТФ арқылы өтеді (бұл барлық жасушаларға энергия беретін макроэнергиялық қосылыс). F молекула АТФ ыдырағанда түзілетін энергия көмегімен жасуша сыртына Na-дің үш ионы шығарылады да, оның орнына К-дің екі ионы ішке ендіріледі. Сонымен, тыныштық кезінде К+ иондарының өту қабілеті басқа иондарға қарағанда жоғары болады. Мысалы: Na иондарымен салыстырсақ 25 есе жоғары болады. Ішкі жағынан сыртқы жағына шығып, мембрананың сыртқы бетіне оң иондар концентрациясын өте көбейтеді, ал ішкі жағында өте ірі молекулалар (CI- анионы, SO анионы, органикалық катиондар) жинақталады да теріс зарядты қамтамасыз етеді. (потенциал действия 90-130мВт)