Мектеп шеңберінде әдетте оқушылар топтар мен сыныптарға бөлінгенге дейінгі бағалаудың белгілі нысаны болады.

5. Стандарттарды бақылау және орындау. Бағалау нәтижесінде біліктілік дәрежесін, алмемлекеттік емтихан нәтижелері бойынша – жоғары білім алу мүмкін болады, мысалы,«біліктілігі» бар тұлғаларда олардың тиісті

стандарттарға сәйкес екендігіне негізделгенкепілдіктер болуы қажет. PISA (Оқушылардың білім алу жетістіктерін бағалау бойыншахалықаралық бағдарлама) сияқты халықаралық тест бойынша алынған мәліметтер талдауыхалықаралық стандарттарға сәйкестікке бағытталған, одан басқа стандарттың микро жәнемакро деңгейдегі стандарттарына сәйкестікке бақылау үшін ұлттық және жергілікті тестілерқолданылады.

6. Оқыту бағдарламасының мазмұнын және білім беру стилін бақылау. Көптегенмұғалімдер үшін бұл бақылау бағалаудың негізгі мақсатына тікелей қатысы жоқ екінші кезекті болып табылады. Алайда, техникалық тәсілдер мен бағалау және емтиханның жиілігібілім беру бағдарламасының мазмұны мен оның қалай оқытылатындығына едәуір ықпалететіні еш күмән туғызбайды.

Оқыту үшін бағалаудың маңыздылығы

Кез келген мұғалім Оқыту үшін Бағалау (ОүБ) неліктен оқытуды және білім беруді жетілдірупроблемаларын шешудің маңызды мәселесіне айналып отыр деген сұрақ қоюы мүмкін, онысыорынды да. Өздерінің бұрынғы тәжірибесі бойынша көптеген мұғалімдер, оқушылар және олардыңата-аналары бағалауды оқыту және білім беруден кейін болатын нәрсе ретінде қарастырады.ағалау оқыту мен білім берудің ажырамас

80

болуы мүмкін. Жазбаша тапсырма немесе тест жоғарыда айтылған мақсаттарды іске асыраалады, бірақ кей

жағдайларда дұрыс таңдалған ауызша сұрақтың өзі де тиімді болып шығуы мүмкін.Оқушының сұрақтарға берген жауаптары бақылануы керек. Басқа сөзбен айтқанда, бағалайтынтұлға алынған мәліметтердің мәнін анықтауы қажет.

Интерпретация

Интерпретация қызығушылық тудыратын, яғни, ерекше

дағдылар, көзқарастар немесеәртүрлі білім берудің түрлі жолдарына қатысты жүргізіледі. Мұндай параметрлерді көбінесеөлшем деп атайды және оларды білім беру мақсаттарына немесе міндеттеріне жатқызады.Әдетте, бағалау бөлігі ретіндегі бақылау алдын ала қалыптастырылған өлшемдер бойынша жүргізіледі, бірақ кейде мұғалімдер жоспарланбаған өзара әрекеттесушілікті немесе нәтижелерді бақылайды және өткенді шолу өлшемдерін қолданады. Интерпретацияныңкөмегімен мінез-құлықты сипаттауға немесе түсіндіруге талпынуға болады немесе интерпретацияны логикалық тұрғыдан мінез-құлықтан шығаруға болады, мысалы, бала айтқан нәрсеоның санамен ойлауының нәтижесі болып табылады. Осыған байланысты интерпретацияныкейде логикалық қорытынды деп атайды.

Мәліметтерді интерпретациялау негізінде бағалауды қамтитын қорытынды жасалады.Бұл кезеңде бағалау үдерісі ол қызмет ететін түрлі мақсаттарға және ақпарат қолданылатынтағайындауларға сәйкес түрліше ұсынылған.

Оқыту үшін бағалау

ОүБ кезінде бақылау, интерпретация және өлшемдер

82

Оқытуды бағалау

Оқытуды бағалаудың мақсаты, керісінше, оқушы қазіргі уақытта не оқып білгенін жинақтауболып табылады. Негізінен, ол тікелей келешек оқытуға үлес қосуға бағытталмаған, бірақ маңыздымәні бар тестілеу оқыту үдерісіне кері әсерін тигізуі мүмкін (Assessment Reform Group, 2002b).Оқытуды бағалау кезінде бір оқушының жетістіктерінің белгіленген нормалармен немесе бірдей жастағы оқушылар тобының қол жеткізген деңгейімен ара-қатынасы салыстырылған соңқорытынды жасалады. Мұндай қорытындылар стандартқа немесе әдетте балл немесе деңгейтүрінде келтірілген межелікке «сәйкес/сәйкес емес» деген нысанда жасалады. Бұл олар негізделгенөлшемдер мен стандарттардың таңбалануы.Мұндай қысқа, кейде түсініксіз түрде ұсынылатын ұғым ата-аналар, кей жағдайда мұғалімдіауыстыруға келген жаңа мұғалім, жергілікті және ұлттық деңгейде мектептің білім беру қызметінбақылауға қызығушылық танытқан басшылар сияқты адамдарға есеп беруге қолайлы болады.

Осылайша, есеп беру, іріктеу және мониторинг жүргізу ақпаратты бағалаудың негізгі сипаты болып табылады.

Жиынтық мәліметтерді формативті пайдалануға бола ма?

Оқушылар тобынан жүйелі түрде жиналатын балдар мен деңгейлер әдетте «мәліметтер»деп аталады. Жинақталған жиынтық мәліметтер жұмыс үлгісін сәйкестендіруді және күтілетіндеңгейден жоғары немесе төмен дәрежеде жұмыс істейтін топтарға мұғалімдерден ерекше назараударуды қамтамасыз етеді. Білім алушылардың білім алудағы жетістіктерін бағалау жөніндегі Халықаралық бағдарлама (PISA) ОЭСР сияқты

84

Халықаралық зерттеулер қатысушы-елдерденоқушылар міндетті оқыту курсын аяқтаған соң игерген қоғам өміріне толыққанды қатысу үшінқажетті білім мен икемділік қаншалықты дәрежеде екендігі туралы «мәліметтерді» жинақтауғабағытталған. Дегенмен, мұндай «мәліметтердің» қалай жиналатындығын анықтап, келтірілгенқорытындыларға қайтадан талдау жүргізу қажет.Мектептер бұдан әрі «мәліметтердің» алыну себептерін білу мен бұдан кейінгі іс-әрекеттерінжоспарлау үшін «мәліметтерді» жинайды. Осылайша, жеке оқушы деңгейінде жиынтық бағалаужетістіктер деңгейін және оқушының әрі қарай дамуы үшін мақсат ретінде берілетін кейінгідеңгейлерді анықтау үшін қолданылады. Бірақ, бұдан кейінгі кезеңдерде оқушыларды қолдаудықамтамасыз ету басты міндет болатын болса, онда балл мен деңгейлерді анықтау үшін ұсынылатыннегіздемелер мен өлшемдер міндетті түрде аса мұқият зерделенуге тиіс. Орындалған тапсырманыңнегізгі аспектілеріне қатысты сапалы ақпарат оқушылармен кері байланыс үшін қолданылу мүмкінекендігін ұмытпау керек. Мысалы, егер балаға оның белгілі деңгейге жеткендігін айтса, онда бұлоған үздік нәтижеге жету үшін не істеу керектігін түсінуге көмектеспейді; бұл ретте егер баламен бірге оның жұмысында мұндай бағалауға не әкелгенін және бағалау өлшемдерін түсіндіругеталдау жасаса, онда бұл балаға өзінің нәтижесін жақсарту үшін кейін не істеу керектігін түсінугемүмкіндік береді. Бұл мәнмәтінде жиынтық бағалау (сандық түрде) басты болып табылмайдыжәне мұғалім олар негізделген мәліметтерге (бақылау және интерпретация) қайтіп оралады. Оданкейін мұғалім бұл мәліметтер оқушының оқу деңгейін

85