- •Білім берудегі Кембридж тәсілінің теориялық негіздері
- •2.Көзқарас,
- •Жүрек Кәсіби тұтастық
- •Табысты оқыту мен құзырлы мұғалім
- •Білім алу дегеніміз не?
- •Оқудың мотивациялық және аффективті теориялары
- •2. Пiшiндеу – «Жанама тәжiрибе»
- •3. Әлеуметтік сенім
- •4. Физиологиялық факторлар
- •1. Тәжiрибе – Қол жеткізілген нәтиже
- •Жақын арадағы даму аумағы
- •Көпіршелер және олардың жада-ға қатынасы
- •Қалай оқу керектігін үйрету
- •Балалар қалай оқитынын назарда ұстау
- •Сыныптағы диалогтік әңгімені дамыту
- •Метатану аспектілерін санаттау
- •Қалай оқу керектігін үйрету
- •Метатану дегеніміз не?
- •Өздігінен реттелетін оқуды мұғалімдер қалай ынталандыра алады?
- •Ерте жастағы оқушылар метатануға қабілетті ме?
- •Оқушылардың пікірін назарға алу
- •Мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауы
- •Рефлективтік білім беру
- •Балалардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерінен табуды қажет ететін негізгі ерекшеліктер:
- •Оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау
- •Оқыту үшін бағалаудың маңыздылығы
- •Білім беруде акт қолдану
- •Сандық бейнені (видео) қолдану Бағдарламалық жасақтама (бж)
- •Подкастқа не қосуға болады?
- •Білімнің технологиялық аспектілері (бта)
- •Білім берудегі басқару және көшбасшылық
- •Тәжірибенің өзгеруі, білімдердің жинақталуы
пен
басым ауызекі немесе «интерактивті»
білім берудіңарасындағы айырмашылықты
логикалық және ұтымды дәлел ретінде
қолданылатын «диалектика»элементі
(Wolfe and Alexander, 2008). Дәлелдемеге
идея мен мүмкіндіктерді алға жылжыту
және келісу деген анықтама берілген.Оқушылар
өздерінің құрдастарымен, сарапшылармен
диалог жүргізу барысында тәжірибе
жинақтапжәне ой әрекетінің жоғары
деңгейіне көтерілуге талпына отырып,
баламалы мүмкіндіктер туралы сыни
тұрғыдан ойлап, зерттеу жүргізуге
қабілетті бола түседі. Түсінуді басты
назарға ала отырып ынтымақтастықпен
білім алу немесе мәселені шешу үдерісі
оқушылардың тиімді дәлелдердіжүйелеу
қабілеттерін жоғарылатады.Сұрақтар
туындаған жағдайда, мұғалімдердің
ақпарат көзі болуы міндетті емес,
оқушылармен мұғалімдер бірлесіп
интернет көмегімен зерттеу жұмыстарын
жүргізе алады, мұғалімдероқушыларға
табылған ақпараттардан кажеттілерін
таңдап, баға беріп, іздеудің тәсілдері
туралы сыни тұрғыдан ойлауға көмектесе
алады. Диалогтік педагогика – балалар
мен мұғалімдердің жаңалық ашу мен білім
алуда өзара қарым-қатынас орнатуы. Мерсер
сыныпта талқылаудағы дәлелдің үш түрін
анықтады, олар: •
пікірталастық
әңгіме, оқушылар бәсекеге қабілетті,
басқа адамдардың көзқарасынқабылдауды
қаламайды; •
кумулятивтік
әңгіме, мұнда оқушылар бір-бірінің
үлесін сынамайды және сындарлылыққанегізделеді; •
зерттеушілік
әңгіме, ұсыныстар жайында күмән туып,
қарсы дау айтылып, негізделгендәлел
мен сыни тұрғыдан ойлау арқылы жалғасады
(Mercer, 2000).
71
Мұғалім
диалог жүргізудің ережелері туралы
келісімді нақтылап, сыныпта диалогтік
үлгіқұруы керек, оқушылар бір-бірімен
жаңа және ең тиімді тәсілді іздестіре
және мағына құрудыңбірлескен тәсілдерімен
әрекет ете отырып жұмыс жасауы керек.
Ол үшін оқушылардың ерекшелігімен
қызығушылығын түсініп, олардың
қарым-қатынастары мен эмоцияларына
зейін аудару қажет.Оқушылардың
істегендері мен айтқандарын тыңдап,
талдай отырып, оларға жауап берген
кездемұғалімдер оқушыларға білім алуда
тиімді қолдау көрсету мүмкіндігіне ие
болады, «Білім берубағалау тәрізді»
деген ұғым мен формативті бағалау
қағидаты, білім алып қана қоймай,
білімдітүзетін әдістерге қатысу арқылы
білім алу дегенді білдіреді.Бұл идеялар
оқушыларды білім алу мен білім беру
үдерісінің белсенді қатысушысы
ретіндеқарастыратын сындарлылық
құрылымына сай. Адамдардың қай тұрғыдан
алғанда да бір-бірінеикемделуі құрмет
пен сенімге негізделген. Диалогтік
оқыту ұжымдық (мұғалім мен бала
бірігіптапсырманы орындайды) және
өзара білім алмасуға жағдай туғызады
(мұғалімдер мен балалар бір-бірін
тыңдап, идеялармен бөліседі және балама
көзқарастарды қарастырады) жәнеқолдаушы
(балалар қате жауап бергені үшін
қорықпай, өз идеяларын еркін жеткізіп,
бір-бірінеөзара түсіністікке жетулеріне
көмектеседі)
болып табылады.
Қазақстандағы
кәсіби дамудың жаңа бағдарламасына
сай сыни тұрғыдан ойлайтын
мұғалімдербалалардың сыни тұрғыдан
ойлауына қатысты жоғарыда айтылған
құрылым мен үдерістергесүйенуі мүмкін.
Бірақ, ең алдымен, біз рефлективті білім
беру ұғымын саралап, 72Мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауы
эксперимент
жүргізе отырып шешу әдісі ретіндеқарастыратына
байланысты. Шонның «Рефлективті практик:
кәсіби іс-әрекетте қалайшаойланады»
(1983) деген кітабының ықпалы күшті болды.
Ол «техникалықұтымдылық»ұғымын кәсіби
білім негізі деп тануды жоққа шығара
отырып, кәсіпқойлардың не істейтіндігін
түсіну негізіне «ойлану» түсінігін
қоюы бұл іске қосқан зор үлесі болып
табылады.Техникалық ұтымдылық
кәсібилікпен салыстырғанда негізгі
парадигма бола алмады. Оның«іс-әрекеттегі
толғаныс» деген ұғымы кейде «іс
барысындағы толғаныс» ретінде де
сипатталады. Бұл біздің тәжірибемізге,
біздің сезімдерімізбен байланысты
және пайдаланудағы біздің теориямызға
көңіл бөлуді қамтиды; жағдай өзгерген
жағдайда біздің іс-әрекеттеріміз
өзгеруі үшін жаңа ұғымды түзуге әкеледі.
Бұл үдерістен кейін «іс-әрекеттен
кейінгі толғаныс» жүреді.Бұл үдеріс
кейінірек, біз жазбаны аяқтап, оны
әріптесімізбен немесе тәлімгермен
талқылайбастағанда жүзеге асырылады.
«Іс-әрекеттегі толғаныс» актісі топта
не болып жатқанын,өзіміздің белгілі
бір жағдайда неге дәл осындай іс-әрекет
жасағанымызды зерттеуге мүмкіндікбереді.
Сонымен қатар біз өзіміздің іс-әрекетіміз
пен тәжірибемізге қатысты бірқатар
ойлармен сұрақтарды анықтаймыз. Төмендегі
дағдылардың кейбіреуі рефлективтік
білім берудің мәнмәтінінде қолданылады:
• мәселелерді мойындап, бұл мәселелерді
шешудің тиімді құралдарын іздеу; •
міндеттерді
шешудегі басым мағыналар бірізділігі
мен басымдылықты белгілеудің маңыздылығын
түсіну;
74
сыни
тұрғыданойлаудың білім беру бағдарламасында
туындаған қажеттілігін ескеруіміз
керек.Сыни тұрғыдан ойлау әдісі
негізделген дәлелдер мен мәнмәтіндерді,
тұжырымдылық пен әдістержәне критерийлерді
қолдана білетін, нысаналы, өзін реттей
алатын ой үдерісі ретінде бейнеленіпотыр.
Балалардың сыни тұрғыдан ойлау
қабілеттерін дамытуға байланысты, атап
айтқанда: тыңдаумен зерттеу арқылы
білім алу, мәнмәтінге көңіл бөліп, шешім
қабылдау үшін тиісті өлшемдердіқолдана
білу сияқты дағдылармен қоса, мұғалімдер: •
білім
беру бағдарламасы мен білім беру
үдерісін түсіну үшін қажетті теориялық
базаны; •
қорытынды
мен тұжырымдарды қалыптастырудың
тиісті әдістері мен технологияларын
дамыту керек. Мұғалімдердің
көпшілігі, өздерінің білімдері мен
кәсіби дайындықтарына сәйкес,
өздерініңжұмыстары туралы толғанысты
болатыны шындық, дегенмен бұл жердегі
мақсат – үдерісті жарқынбейнелі, жүйелі
және басқа адаммен ортақ ету. «Рефлективтік
практик» деген ұғым философ, психолог
және оқу реформаторы Джон Дьюи мен
философ, индустриялық және технологиялық
зерттеуші Дональд Шонның жұмыстарынан
шығып отыр. Дьюидің «Біз
қалай ойлаймыз?»
(1910) дегенкітабы рефлективтік ойды
шешуге жататын мәселелерді зияткерлендіру
тұрғысынан қарастыраотырып, идеялар
мен болжамдарды дамытып, практикалық
жағдаяттардың зерттеулеріне бастамажасап
және іске асыра отырып білім беруге
ерекше ықпал етті. Үдерістің бұл мағынасы
Шонның соңғы еңбектерінде рефлективті
тәжірибені педагогтердіңпроблеманы
анықтау және өз іс-әрекеттерінде 73Рефлективтік білім беру