5. Психологияның ғылымдар жүйесіндегі орны.

Психология сан-салалы ғылым. Қазірде оның 40-қа жуық саласы бар. XIX ғасырдың екінші жартысына дейін психология философия ғылымының бір саласы болып келіп, жаратылыстану, медицина, әдебиеттану ғылымдарымен де сабақтасып, байланысып жатты. Психологияның қоғамдық ғылымдармен тарих, әдебиет, лингвистика, география, антропология, ӛнер ғылымдарымен де байланысы зор. Адам психологиясын жақсы білмейінше, оларға әсер етіп, жігерін қозғап, жүрек сезімдерін толғандыратын, кӛркем шығармалар туындату мүмкін емес деген. Қазіргі кезде психология ғылымы көптеген салалар мен тармақтарға бөлініп, ілгері дамып отырған өрісі кең ғылыми пән. XIX ғасырдың екінші жартысынан басталған, психологияның жеке ғылымға айналуына, оның табиғи біліммен бірлесуі себеп болды. Бұған психологияға эксперименттік әдістің (Г.Фехнер) енгізілуін де жатқызуға болады. Психологиялық ілімдердің табиғи-ғылыми теориясын рефлекторлық құрайды (И.М. Сеченов, И.П. Павлов, сондай-ақ ірі физиологтардың еңбектері: А.А. Ухтомский, Л.А. Орбели, П.К. Анохин, Н.И. Красногорский, К.М. Быков, НА. Бернштейн, И.С.Бериташвили). Қазіргі кезеңдегі психологияның негізгі мәселелерін ӛңдеуге Ч. Дарвиннің эволюциялық идеялары үлкен ықпал етті. Олар тіршілік иесінің ортаның ауыспалы жағдайына бейімделуі кезіндегі психиканың рӛлін анықтауға, психикалық әрекеттің тӛменгі түрден жоғары түрге кӛтерілуінің мағынасын түсіндіруге мүмкіндік берді.

6,7. Психология ғылымының негізгі бөлімдері мен салалары.

Қазіргі кезде психология ғылымы көптеген салалар мен тармақтарға бөлініп, ілгері дамып отырған өрісі кең ғылыми пән. 1.Тәлім тәрбие психологиясы- адамды оқыту мен тәрбиелеу ісіндегі психологиялық заңдылықтар. Ол оқушылардың ақыл ойы мен ойлау жүйесін, дағдыларын қа лыптастырудың, олардың тиісті оқу материалдарын меңгеруі мен ұстаз бен шәкірт арасындағы өзара қарым қатынастарды реттеудің түйінді мәселелерін қарстырады. 2.Жас ерекшелік психологиясы- әр қилы психикалық процестердің табиғи негізі мен үнемі дамып отыратын азаматтық қасиеттерін , психологиялық сапаларын зерттейді.3.Арнаулы психология- бұл адам дамуының бір қалыпты даму жолынан ауытқуын, ми ауруына ұшырағандардың психикалық күйзелістері мен осы саладағы әр қилы аурулардың себептерін қарастырады.4.Еңбек психологиясы- адамның іс әрекет түрлерінің психологиясын, еңбекті ғылыми негізге сүйне отырып ұйымдастыру мәселелерін қарастырады.5.Авиациялық психология- ұшқыштарды оқыту мен ұшу кезінде орындалатын істердің жай жапсарын, жалпы адам психикасының әуе кеністігіне бейімделудегі ерекшеліктерін зерттейді.6.Медициналық психология- дәрігерлердің қызметі мен аурулардың мінез құлқын зерттейді.7.Әскери психология/ң басты міндеті азамтты ел жұрты мен Отанын қорғайтынқалқан болуға психика/қ тұрғыда даярлау.8.Әлеуметтік психология адам мен қоғам арасындағы қатынас мәселелерімен айналысады.Бұл сала адамдардың белгілі бір негізде ұйымдасқан топтары мен кездейсоқ топтар арасындағы өзара қарым қатынастағы психология/қ құбылыстардың сырын зерттейді. Жалпы психологияны үш бөлікке бөліа қарауға болады:психикалық процестер( түйсік, қабылдау, елестеу, ес, ойлау, сөйлеу, қиял, эмоция, ерік), психикалық күй, адамның жеке дара психологиялық өзгешеліктері(темперамент, мінез, қабілет т.б)