24. Тұлғаның жас ерекшелік дамуы.(э.Эриксон бойынша)

Тұлға дамуының кезеңдері (Э.Эриксон бойынша)

1.Ерте нәрестелік шақ (туылғаннан 1 жасқа дейін)

Адамдарға деген сенім. Өзара махаббат үшінр болуы, ата-ана мен баланың бірін-бірі тануы, балалардың араласудағы және басқа да кажеттіліктерін қанағаттандыру.

Анасының баласына нашар карауының нәтижесі ретінде баланың адамдарға сенбеуі, мән бермеушілік, немқұрайлық махаббаттан айыру. Баланы ана сутінен өте ерте және күрт айыру, баланы эмоционалдық окшаулануы.

2. Кейін нэ-ресгелж шак (1 жастан 3 жасқа дейін)

Дербестік, езше-ез! сену. Бала езш дербес, жеке, бірақ эл! ата-анасына тәуелді адам деп санайды.

өз—өзіне сенбеу, өте ұялшақ болу. Бала ез!тч беШмдел-мегенддпн сезініп, қабілеттеріне күдіктенеді. Қарапайым кимыл әдетгерінің дамуында кемшіліктерді сезінеді, мысалы, жүргенде оның сөйлеу кабілеті нашар дамыган, кемшіліктерін қоршағандардан өте қатты жасыру қалыптасады.

3. Ерте балалық шақ (3-5 жас шамасында)

Қызығушылық және белсенділік. Қоршаған ортаны қызыға зерттеп, бейнелерді елестету, ересектерге еліктеу, турлі рөлдерге қосылу.

Пассинтшік және адамдарға мен бермеу. Инициативаның болмауы, салбыр болу, басқа балалардан кызғану, ұсыныстардан бас тарту, релдерге қосылу белгісінің жоқгығы.

4. Орта балалык шақ (5 пен 11 жас аралығы)

Енбекті сүю. Мойнына жүктелген парызды сезіну, табыстарға ұмтылу. Танымдық және коммуникативті білім мен әдеттердің дамуы өз алдына шынайы мақсат койып, оған жетуге тырысу. Инструменттерде ойнауды белсенді менгеру, шешімдер кабылдау.

өзін-өзі кемсігу, Әлсіз дамыған еңбек ету кимылдары. Күрделі тапсырманы орындаудан, басқалармен жарысу-дан бас тарту. Дауыл аддындағы немесе жыныстық же-тілу кезені алдындағы тыныштық сезімі. Біреуге ба-ғынушылық туралы есептерді шешкенде жұмысы зая кететіндей сезіну.

5. Жыныстық жетілу жеткіншек жасы және бозбалалық (11 мен 20 жасаралығы)

Өз болашағын анықтау уақытша перспектиканың болашаққа жоспардың дамуы қандай болу. Кім болу деген сұрақтарға жауап іздестіру. Білім алу үйрену. Тұлғааралық тәртіп формаларындағы жыныстық ерекшеліктер дүниеге көзқарастың қалыптасуы. Құрбылар арасынлда лидер болу қажет болса оларға бағыну.

Рөлдердің шатасуы. Уакытша перспективалардың ығы-

суы және араласуы: болашақ пен осы шақ туралы ғана емес, өткен шақ туралы да

ойлардың пайда болуы. Рухани күштерді өзін-өзі тануға

жұмсау, сыртқы әлем, қор-

шаған адамдармен қарым-қа-

тынас орнатудың орнына

өзін-өзі тусінуге тырысу, Еңбек белсенділігін жоғалту,

Жынысгық айьрмашылықты көрсететін рөлдердің ауысуы, болуға ұмтылмау.

Мораль мен дуниеге көзқарастың шатасуы

6. Ерте ересек шақ (20 мен 45 жас аралығы)

Адамдарға жақын тарту оларға көмектесуге тырысу. Бала суйіп оларды тәртиелеу, махаббатпен жұмыс. Жеке бас өмірімен қанағаттану

Адамдардан оқшаулану, олардан қашу, әсіресе жақьндардан, олармен жынысгық қатынасқа түсуден қашу. Мінездің ауыр болуы. адамдарды таңдамай араласу, болжамға келмейтін әреекеттер жасау. Мойындамау, окшаулану, әлем кауіптерге толы-мыс деген ойлардың әсерінен психика ауытқуныың, жан дүниеде күйзелуінің алғашқы белгілері.

7. Орта ересек шақ (40-45 жә­не 60 жас аралығы)

Шығармашылық өзімен-өзі жә­не басқа адамдармен енімді және шыңармашылық жұмыстар жүргізу. Толыққұнды, әрқилы өмір. Отбасылық қатынастармен канағаттану, өз балалары үшн риза болу. Жаңа ұрпақты уйрету және тәрбиелеу.

Тоқтап қалу. Эгоизм және эгоцентризм жұмыстың ешм-сәздігі. Ерте мүгедек болу. Үнемі етше кемірімді болып, тек өзіне ғана күтім жасау.

8. Кеш ересек шақ (60 жастан жоғары)

Өмірдің түрлі оқиғаларға абай болуы. Үнемі өткенді ойлап, оған саналы баға беру. Өгкен өмірді өз күйінде қабылдау, оның пайдасын түсіну. Тағдырдың жазғанына квиукабшеп. Өлім қорқынышгы емес екендігін уғыну.

Үміт үзу. Өмір босқа өткен деп, уақыт аз қалғандығын, өте тез өтуде деп ойлау өмір сүруді мағынасыз деп түсіну, өз күшіне, басқаға деген сенімнің жоғалуы. Қайда өмір сүруді 11-леу, буын алғаннан да көбірек нәрсені қажет ету. Әлемде тәртіп жоқтығын, жаман, санасыз бастаманың қателігін сезіну. Жақындап келе жаткан өлімнен қорқу.