Пәнді оқыту бойынша әдістелік ұсыныстар

Оку жоспары бойынша пәндi оқытуға 90 аудиторлық сағат, соның iшiнде 15 сағат дәрiс, және 15 сағат практикалық (семинарлық) сабақтар қарастырылған.

Аудиторлық дәрiс курсы студент бiлiмiн жүйелендiретiн негiзгi және маңызды көзi болып табылады.

Дәрiс — берiлген пәннiң теориялық сұрақтарын қарастыру мақсаты болып табылатын оқу сабағының нысаны.

Дерiстiң негiзгi бағыты барлық оқу сабақтарының, сонымен қатар студенттердiң өздiк жұмыстарының негiзгi мазмұны мен сипатын, негiзгi бағыттарын анықтай отырып, бiлiм негiзiн салу.

Берiлген пәндi тиiмдi оқыту шарты болып практикалық (семинарлық) сабақтарды жүргiзу табылады.

Практикалық сабақтар - студенттердің өз бетiнше жұмыс орындауын дамытуға және практикалык талаптар мен дағдыларды дамытуға бағытталған оқу сабақтарының нысанының бiрi болып табылады. Пән бойынша практикалық сабақтар студентгерге ғылыми әдебиеттер негiзiнде өздiк жұмыстарды орындауға және ауызша өз ой-пiкiрiн жеткiзе бiлуге мумкiндiк беретiн семинарлар түрiнде өткiзiледi.

Практикалық (семинарлық) сабақтар жоспар бойынша жүргiзiледi және студенттердiң үнемi сабаққа дайындығын, олардың жауаптарын мұқият тыңдауды, теориялық бiлiмдi есептер мен тапсырмаларды орындаумен бекiтудi талап етедi.

Практикалық сабақтар пәннiң күрделi сұрақтарын терең меңгеруге және студенттердiң өздiк жұмыстарын корытындылаудың негiзгi нысаны болып табылады. Осы практикалық сабақтарда студенттер проблеманы бiлiктi жеткiзе бiлуге, өз ой-пiкiрiн еркiн айта бiлуге мүмкiндiк бередi.

Пәнді оқыту жұмысын ең алдымен оқу жұмыс бағдарламасының курстың құрылымы мен мазмұнына мақсатына мән бере отырып өңдеуден бастау керек.

Студент сабаққа дайындалу үшін лекция конспектісін, сол тақырып бойынша ұсынылған әдебиеттерін, бақылау сұрақтарының жауабына дайындалу керек.

Пәнді толыққанды ұғу үшін студент лекцияға толық қатысу, семинарларға қатысу, оқытушының барлық берген тапсырмаларын орындау, негізгі және қосымша әдебиеттермен танысу сияқты міндеттемелерді орындау қажет.

Лекция жазу – ол студенің өзіндік тыңдау, түйіндеу, қысқа және мазмұнды жазу формасы. Лекцияның соңында аз уақытты оқытушы студенттермен бірлесе отырып олардың сұрақтарына жауап беруге арнау керек.

Оқу әдістемесінің негізгі құралы ол оқу әдістемелік матералдармен студенттердің өзіндік жұмысы, ғылыми әдебиеттер оның ішінде әлеументтік желілер болып табылады.

Сабаққа белсенді қатысу, курстың актуалды мәселелерін шешу және оған дайындалу курс бойынша жоғарғы баға алуға жол ашады.

Пәнді оқу – әдістемелерімен қамтамасыз ету картасы

Кафедра _«Экономика және ақпараттық жүйелер»_

№	Кітаптың аты	Автор	Баспасы, шыққан жылы., бет саны	Кітапханадағы саны.	Студент саны	% қамтамасыздау
1	Новые технологии в экономических информационных системах	Под ред. Н.В. Макаровой	- М.: Финансы и статистика, 2003.	6	34	0,17
2	Новые технологии в экономических информационных системах,	Султанбекова А.О.	Алматы, Экономика, 2008, 356с..	220	34	100
3	Информационные системы в экономике	Балдин К. В., Уткин В. Б.	Дашков и Ко - Москва, 2011. - 396 c.	10	34	0,29
4	Информационные системы в экономике	Емельянова Н. З., Партыка Т. Л., Попов И. И.	Форум, Инфра-М - Москва, 2009. - 464 c.	10	34	0,29
5	Информационные технологии в бизнесе.	Лихтенштейн В. Е., Росс Г. В.	Практикум; Финансы и статистика, 2012.-512 c.	10	34	0,29
6	Информационные системы в бизнесе и управлении	Кайдаш, И.Н., Королёва, Н.В.	Алматы , 2011	83	34	100

Электронндық ресурс

№	Кітаптың аты	Автор	Баспасы, шыққан жылы., бет саны	Кітапханадағы саны.	Студент саны	% қамтамасыздау
1	Информационные системы и технологии управления	Под ред. Г.А. Титоренко.	М. : ЮНИТИ-ДАНА, 2011.  [Электронный ресурс]	1	34	100
2	Информационные системы в экономике	Под ред. Г.А. Титоренко. - 2-е излд. перераб. и доп	М. : ЮНИТИ-ДАНА, 2011. [Электронный ресурс]	1	34	100

1-тақырып. ЭКОНОМИКАЛЫҚ АҚПАРАТ

1.1. Ақпараттандыру қоғам дамуының занды кезеңі

2. Экономикалық объектілерді басқаруда ақпаратық жүйелердің мәні мен ролі

3. Экономикадағы және менеджменттегі экономикалық ақпаратық жүйелердің дамуының болашағы.

4. Экономикалық ақпараттық жүйелер (ЭАЖ) ұғымы.

1. Ақпараттандыру қоғам дамуының заңды кезеңі. Қазақстан экономикасының нарықтық катынасқа енуіне байланысты ақпараттық нарық кұрыла бастады. Көптеген дамушы елдерде ақпараттық нарық өндіріс пен қызметтерге өз септігін тигізе бастады. Ақпарат бүгінгі таңда ұлттық стратегиялық ресурсқа айналып отыр. Оны ішкі өнімнің бір бөлігі ретінде қарастыруға болады, өйткені ол ақпараттық өнімдер мен қызметтердің нарығында сұраныс пен ұсынысқа ие болып отыр.

Бүгінгі таңда ақпараттық жүйелер барынша дамуда, ол Қазақстан Республикасында болып жатқан экономикалық реформаға тікелей байланысты (Көптеген кіші кәсіпкерлер, фирмалар, әр түрлі меншіктегі банктер, акционерлік қоғамдар, жеке кәсіпкерлер және т.б. пайда болуына байланысты) .

Ақпарат – бұл берілгендер мен әдістердің қарым-қатынастарынан пайда болған өнім. Ақпарат көп уақыт өмір сүрмейді, ол оны құруда болған берілгендер мен әдістердің қарым-қатынастары болғанға дейін өмір сүреді және үнемі жаңарып отырады.

Ақпаратты өңдеп, сақтап одан қайта жаңарып берілгендерді алу циклы ақпараттық процесс деп аталады. Ақпараттық процесс ақпараттарды көрсететін берілгендерді тасымалдаушылар бар болғанға дейін өмір сүреді. Адам мен қоғам арасында үнемі ақпараттық процесс жүріп отырады, өйткені саяси, экономикалық, заңды қарым-қатынастар ақпараттық сипатта болады.

Ақпарат (лат. Infоrmation-таныстыру, көрсету, түсіндіру, түсінік) – бұл адамдар арқылы таратылатын нақты жағдай туралы хабар, түсініктеме; хабарлама алу арқылы азаятын, төмендейтін белгісіздік; басқарумен синтаксистік, семантикалық және прагматикалық сипаттамаларының біртұтас сигналдары тығыз байланыстағы хабарлама; кез келген объектілер мен процестердегі (өлі және тірі табиғаттағы) көп түрлілікті бейнелеу жеткізу.

Ақпаратты материя және энергия тәрізді философиялық категориялармен бір деңгейде қарастырады.

Ақпараттың кең мағынасы – нақты әлемді бейнелеу; ал шағын мағынасы–сақтауға, тасымалдауға, түрлендіруге және басқаруға болатын кез келген мәліметтер.

Мәлімет – кез-келген объект туралы мағлұмат.

Экономикалық ақпарат ұғымы, оның құрамы және ерекшеліктері.

Ақпараттың көптеген түрлері бар: саяси, биологиялық, математикалық, технологиялық, спорттық, экономикалық және т.б.

Экономикалық ақпарат деп – өндірістік процестер туралы ақпарат алмасу, тарату, жинақтау және материалдық игіліктерді тұтыну туралы ақпараттарды айтамыз.

Қоғамдық өндірістік процестердің қатынасы және экономикалық қатынастарды бейнелейді.

Экономикалық ақпарат – өңдеу процесінде экономикалық мәліметтерден алынатын мағлұматтар мен білімдер.

Экономикалық ақпараттардың өзіндік ерекшеліктері бар. Олар объектіні натуралдық, бағалық және басқа да көрсеткіштер арқылы жан-жақты қызметін көрсетеді.

Экономикалық ақпараттар әріп, сандық түрде, сандық комбинация түрінде ұсынылады. Ол дискретті болғандықтан, әр түрлі тасушыларға да (магнитті дискі, құжаттар) жазылады.

Есептеу техникасының әдістері деп – техникалық құралдардың көмегімен немесе көмегінсіз орындалатын есептеу әдістерімен амалдарының жиынтығын айтады. Мысалы әр жерде қолданатын ауызша және жазбаша есептеулер.

Есептеу техникасының құралы деп – есептеу операцияларын орындауға арналған арнаулы техникалық құралдарды айтады.

Есептеу техникасының құралдарының негізгі құрамы келесідей болады:

1. Есептеуге арналған кестелер;

2. Есеп шот жабдықтары;

3. Есептеуге арналған машиналар;

4. Есептеуіш машиналардың комплексі.

Сондықтан бұл пєн ақпараттық жүйелерді құрудың негізгі принциптерін оқып оларды түрлі қызмет салаларында пайдалануды үйретеді.

2. Қаржылық есептеулерге қаржылық кредиттің жүйесінде, қаржылық қызмет кәсіпорындарында, мекемелерде, қаржылық жоспарлауда, қаржылық есеп айырысуды, қаржылық санақ операциясында жүргізілетін есептеулер жатады.

Бұл есептеулердің құрамына мемлекеттік бюджетте, кіріс және шығыс (қаржылық жоспарлау) есептеулерінде, мемлекеттік құжаттардың және жеке меншікті сақтауды орындайтын операцияларда халық шаруашылығындағы банкілік және мемлекеттік кредит бөлудегі орындалатын есептеу операциялары кіреді.

Сонымен қатар қаржылық есептеулерге қаржылық қызмет кәсіпорындарында, мекемелерде орындалатын операциялар және халық шаруашылығының әртүрлі салаларындағы зат берушілермен есептесу операциялары, тұтынушылармен, жұмысшылармен есептесу операциялары кіреді.

Мемлекеттік бюджетті жоспарлау және орындау процестерімен айналысатын қаржы қызметкерлерінің жұмысы көп түрлі және үлкен көлемді санақ жұмыстарымен, есептеп санау, зерттеу және құжат жүгізу жұмыстарымен байланысты болуы тиіс.

Бұл жұмысты жасай отырып олар, салалы министірліктердің, мекемелердің, кәсіпорындардың, шаруашылық ұйымдардың және бюджеттік мекемелердің қаржылық жоспарын және жұмыс ақысын шығару есептеулерін орындауын бақылайтын жұмыстар жүргізеді. Сонымен қатар қызмет орындарындағы қаржыны – шаруашылықтардың іс-әрекетін зерттейді, ревизия және тексеру жұмыстарын жүргізеді. Бұл жұмыстардың әрқайсысы үлкен көлемді, жєй және күрделі есептеулерсіз зерттеуге және есеп беруге арналған кестелерсіз, анықтамаларсыз, баяндамалардың нәтижесін шығару жұмыстарынсыз орындалына алмайды.

Экономикалық есептерді шығарғанда, оған жұмсалатын шығындарды азайтатын, уақыт үнемдейтін және сол жұмыстарды жеңілдететін әртүрлі амалдар пайдаланылады. Ежелден қалыптасқан қол жұмысы арқылы шығарылатын есептеулерде бұл амалдарды қысқаша, ауызша және жазбаша есептеулер, сол есептеуге арналған кестелер, есеп құралдарының көмегімен жүргізілетін есептеулер пайдаланылған.

Қазіргі уақытта көп жерлерде әр түрлі типті және арнаулы, есептеу операцияларын үлкен жылдамдықпен әрі дәлдікпен жүргізетін есептеу машиналары пайдаланылып жүр.

3. Есептеу техникасы көптеген салалардың ішінен әсіресе, екі салада кең қолданылады. Бірінші сала – өте ұзақ және қолмен есептеуге келмейтін сандық есептеулердің орыналуы. Екінші сала – бұл ақпаратты өңдеуге арналған ақпараттық жүйе болып табылады.

Ақпараттық жүйе (АЖ)–ақпаратты сақтауға, өңдеуге және көрсетуге қолданылатын, бір-бірімен байланысқан құралдардың, әдістер мен персоналдардың жиыны.

Қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологиялар–қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі кездегі техникалық құралдар жиыны.

Мәлімет ұғымын ақпарат ұғымымен шатастырмау керек. Ақпарат бізді қызықтыратын оқиғалардың белгісіздігін азайтатын мәліметтерден тұрады.

Мұндай жүйелер көлемі үлкен ақпараттармен жұмыс істейді және бұл ақпараттың құрылымы күрделі болып келеді.

Ақпараттық жүйенің классикалық мысалы ретінде банк жүйесін, авиация және теміржол билетін, қонақ үйге билетін алдын-ала сатып алу және т.с.с. автоматтандырылған жүйені қарастыруымызға болады.

Жалпы ақпараттық жүйенің функциялары:

• ақпаратты сақтау;

• ақпаратты енгізу және өзгерту;

• ақпаратты көру және іздеу;

• берілген критерий бойынша ақпаратты іріктеу;

• кез-келген формада есеп құжатын алу;

• ақпараттың дұрыстығын қадағалау.

Ақпараттық жүйені екі класқа бөлуге болады.

• Ақпаратты іздеу жүйесі–берілген іздеу критерийі бойынша жалпы жиыннан мәліметтерді іздеуге бағытталған. Қолданушыға мәліметтердің өңдеу технологиясы емес, тек алынатын ақпарат қана керек. Мысалы, қаладағы анықтама бөліміне телефон шалғанда, қолданушыға нақты ақпарат керек.

• Мәліметтерді өңдеу жүйесі–мәліметтерді өңдеуге бағытталған. Бұл жүйеде өңдеуден шығатын ақпарат болмауы немесе жүйеде өңделген ақпараттың нәтижесін ғана беруі мүмкін. Мұндай жүйенің мысалы ретінде барлық региондардан мәліметтер жинайтын метеорология қызметінің ақпарат жүйесін алуға болады. Қолданушыға бастапқы мәліметтер емес, олардың нәтижесі, яғни ауа-райы болжамы керек.

1.2 Экономикалық объектілерді басқаруда ақпараттық жүйелердің мәні мен ролі. Ақпараттық жүйелер қоғам пайда бола бастағаннан бар, өйткені әрбір коғам кез келген даму кезеңінде өзін басқару үшін жүйелендірілген, алдын ала дайындалған ақпараттарды қажет етеді. Бұл әсіресе өндірістік процестерге тиісті, өйткені олардың қоғамның дамуына әсері мол. Өндірістік процестер дамыған сайын оны басқару күрделене түседі. Ал бұл ақпараттық жүйелердің пайда болуына әкеліп соғады. Экономикалық ақиараттық жүйенің не екенін білу үшін оның экономикалық объектіні басқарудағы орнын анықтаған жөн. Өндірісті басқару қажеттігі коллектив мүшелерінің жалпы бір мақсатқа жетуінен туындайды. Мұндай мақсат ретінде: бәсекелестік күресте объектіні басқарудың тұрақтылығы, табыс көзін мейлінше көбірек табу, халықаралық нарыққа шығу және т.б. қамтамасыз етуді қарастыруға болады. Мақсат алғашқыда жалпылама сипатта болады, сонан соң басқару аішаратының мақсатты функциясы ретінде қалыптасады.

Кибернетикалық тұрғыдан алғанда басқару жүйесі басқару объектісінен (кәсіпорын) және басқару субъектісінен (басқару аппараты) тұрады.

Басқару субъектісі – жоспарларды ұйымдастыратындар, мақсатты анықтайтындар, қабылданған шешімдерге талапты қоюшылар және олардың орындалуын бақылаушылардан тұрады.

Басқару объектісі – басқару субъектісі дайындаған жоспарлардың орындалуын қамтамасыз етеді.

Басқару жүйесінің бұл екі компоненті бір-бірімен тура (Т) және кері (К) байланыста болады.

Тура байланыс – басқару аппаратынан басқару объектісіне бағытталатын директивті ақпаратпен өрнектеледі.

Кері байланыс – қабылданған шешімдердің орындалуы туралы есепті ақпараттардың ағымы, ол кері бағытта болады.

Директивті ақпарат басқару аппаратының басқару мақсаты мен орныққан экономикалық жағдай туралы ақпаратқа байланысты туындайды. Ал есепті ақпараттарды басқару объектісі кұрастырады және ол ішкі экономикалық жағдай мен оның сыртқы ортаға әсерінің деңгейін көрсетеді (төлемдердің мерзімде орындалмауы, энергияны пайдаланудағы келеңсіздік, ауа-райының шарттары, аймақтағы саяси-қоғамдық жағдай және т.б.). Сыртқы орта тек басқару объектісіне ғана әсер етпейді, ол басқару аппаратын ақпаратпен жабдықтайды және оның шешімі сыртқы факторларға тәуелді болады (нарық жағдайы, бәсекелестіктің болуы, инфляция деңгейі, салық және кеден саясаты, пайыздық мөлшерінің шамасы).

Ақпараттардың ағымы бір-бірімен тура және кері байланыста болады және оларды өңдеу, жіберу, сақтау және басқару аппараттың қызметкерлері ақпараттық жүйені құрайды.

Қолдану саласына байланысты ақпараттық жүйелер болады:

1. Техникалық ақпарттық жүйелер.

2. Экономикалық ақпараттық жүйелер.

3. Гуманитарлық облыстағы және т.б. ақпараттық жүйелер. Экономикалық ақпараттық жүйелер (ЭАЖ) деп пайдаланушының сұранысына байланысты қажетті экономикалық ақпараттарды сақтау, іздеу, табу жүйесін айтады. Бірақ ЭАЖ арқылы барлық ақпарат өңделеді деп айтуға болмайды, өйткені кейбір кәсіпорындарда үлкен ақпараттар ағымы жүреді. Олар шешім қабылдауда үлкен роль атқарады, бірак компьютер көмегімен өңдеуге келмейді.

ЭАЖ-ға басқару объектісінен тек жүйелендірілген компьютер көмегімен оңделуге болатын ақпараттар бөлігі жіберіледі.

1.3 Экономикадағы және менеджменттегі экономикалық ақпараттық жүйелердің дамуының болашағы. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында әртүрлі қызмет салаларында ақпараттық компьютерлік технологияларды дамыту мен қолдануға бағытталған іс-шаралар кешені кеңінен іске асырылуда. Қазақстан Республикасының Ұлттық ақпараттық инфрақұрылымын қалыптастырудың және дамытудың мемлекеттік бағдарламасы қабылданғаннан кейін мемлекеттік органдардың ақпараттық күйелерін кұру жөніндегі жұмыстар жандана түсті.

Мемлекеттік органдардың автоматтандырылған ақпараттық өзара іс-қимылын қамтамасыз ету мақсатында бірыңғай злектрондық құжат айналымы жүйесін енгізу негізінде мемлекеттік органдардың ақпараттық инфрақұрылымын құру жүзеге асырылуда. «Жеке тұлғалар», «Заңды тұлғалар», «Мекен-жай тіркелімі», «Мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған жүйесі», «Жылжымайтын мүлік тіркелімі», «Салық төлеушілер мен салық салынатын объектілер тізілімі» деген мемлекеттік дерек қорларын, сондай-ақ «Электрондық мемлекеттік сатып алу орталығы» ақпараттық жүйесін құру жөнінде іс-шаралар орындалуда.

Жекелеген мемлекеттік органдар интерактивті қызмет көрсетулерді іске асыруға көшуде. Қазіргі уакытта накты уақыт режимінде электрондық цифрлық қолтаңба тетіктерін пайдалана отырып, байланыстың электрондық арналары бойынша барлық салық есептерін беруге, сондай-ақ мемлекеттік бюджетпен өзара есеп айырысуларға салыстыру жүргізуге болады, бұл Қазақстанды ТМД елдері арасында бөліп көрсетіп отыр. ӘлеуметтІк төлем алушылардың деректер банкін кұру, әлеуметтік жәрдемақылар тағайындау және төлеу, жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі есепке алу мен талдау жөніндегі процестерді автоматтандыру, сондай-ақ әлеуметтік сақтандыру және мүгедек адамдардың дерек қорын құру саласындағы ақпараттық жүйелер дамуда.

Е-Үкімет элементтері жергілікті атқарушы органдардың кейбір ақпараттық жүйелерінде де бар. Алматы қаласы әкімдігінін жанында азаматтарды тұрғылықты жерлері бойынша тіркеу, жылжымайтын мұлік объектілерін, автокөліктерді, халықтың көші-қон жөніндегі деректерін және басқаларды тіркеуді іске асыратын ақпараттық ресурстармен және ақпараттық жүйелермен өзара іс-әрекетті қамтамасыз ететін бірыңғай ақпараттық жүйе құрылған.

Мемлекеттік басқарудың ақпараттандыру бөлігінде белгілі бір проблемалар да бар, олар:

- ақпараттандыру саласындағы нормативтік кұқықтық базаның жетілмегендігі;

- ведомствоаралық ақпараттық жүйелерді қалыптастыру жөніндегі функциялар мен жауапкершілікті бөлуді регламенттеудің болмауы;

- көптеген мемлекеттік органдарда ақпараттандыру қызметтерінің болмауы және ақпараттық технологиялар саласында мемлекеттік қызметшілердің біліктілік деңгейінің жеткіліксіздігі.

Мемлекеттің экономикасын басқару құралы ретінде экономикалық ақпараттық жүйелердің дамуы, оларды қолдану аясындағы өзгерістермен тығыз байланысты. Реформалаудың нәтижесінде Қазақстан Республикасынық экономикасындағы өзгерістер тек қана макроэкономикалық деқтейде ғана емес барлық салаларда, сонынен қатар микроэкономикалық деңгейде, яғни өндіріс орындары және кәсіпорындарда да болуда. Нәтижесінде, бірізді экономикалық объектілер, өндірісте жаңа түсініктер пайда болды, кәсіпорындар ұсынатын қызметтердің өзгерген номенклатурасы дүниеге келді. Сонымен қатар ақпараттық жүйелер де түбегейлі өзгеріске ұшырады.

ҒТП-нің дамуының арқасында оларды (ақпараттық жүйелерді) жобалаудың жаңа түрлері пайда болды. Ақпараттандыру процесі – бұл өндіріс орындарына, халық шаруашылығының әлеуметтік қызметіне және қайта өңдеу салаларына микроэкономика және есептеу техникаларының жаңа құралын енгізу арқылы табиғи, еңбек, интеллектуалды және материалды ресурсты максималды тиімді пайдалана отырып, жоғары нәтиже алу.

Ақпараттандыру халық шаруашылығын басқарудағы комплексті іс-шаралар жүйесінен тұрады:

• жаңа интенсивті технологияларды, яғни электронды техника, датчиктер және құралдар, бақылау-өлшеу аспаптары, микропроцессорлік құралдарды қолдану арқылы өнеркәсіп орындарында жаңа технологияларды, адам еңбегінсіз өнім өндіру технологияларын, локальді жүйелерді, өндірісті автоматтандыруды, компьютерлендіруді ендіруге тырысу;

• халықшаруашылық ғылымын талдау жүйесі, ақпарат, математикалық модельдеу және ЭЕМ-нің әдістері негізінде ғылыми зерттеу жұмыстары және қайта жобалауды индентификациялау;

• зауыттар мен цехтарды басқаруды оңтайландыру мақсатында ақпараттық жүйелерді меңгерген мамандарды тарту, яғни диспечерлік өндірістен автоматтандыруға көшу;

• ауыл шаруашылығындағы терең езгерістер, халық шаруашылығының мәртебесінің көтерілуі, электрондық құралдардың көмегі арқылы жұмысшылыр мен басқару органдары арасындағы байланыс және қоғамдық-саяси, ғылыми-әлеуметтік ақпараттарға толыққанды қол жеткізу;

Қоғамды ақпараттандырудың қалыптасу процесі барлық салаларды, басқару жүйелерін, технологиялық процестерден бастап, өндіріс орындарына дейін қамтуда. Фирмада немесе кәсіпорында ақпараттық жүйені ендіру осы саладағы соңғы дүниежүзілік тенденцияларға негізделе отырып жасалуы қажет,

Ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты – уақытында тауар өндірушілерге қажетті ақпаратпен, алдыңғы қатарлы тәжірибелермен қамтамасыз ету.

Кәсіпорынның жағдайының жақсы болуы тауар өндірушілердің соп саладағы ақпараттармен, келісім шарттың заңдылығы туралы ақпараттармен толық қамтамасыз етілуіне тікелей байланысты.

Ескі ақпараттық жүйелерден қазіргі жаңа технологиялардың айырмашылығы ол – ақпаратқа дер кезінде оперативті түрде қол жеткізеді.

Жаңа ақпараттық технологиялар әрбір клиентке қажетті ақпараттарды басқа ақпараттандыру құралдарына қарағанда (теледидар, БАҚ және т.б.) дәл әрі нақты бере алады. Бірақ ақпараттандыру жүйелерін ұсынушылар қазіргі кезде компьютерлік ақпараттан гөрі жұмысшылардың еңбегіне деген сұраныстың көп болуын болжай білу керек. Бұл Қазақстан Республикасы ақпараттандыру жүйесі әлі де өз деңгейінде дамымағанына байланысты. Сол себептен дәстүрлі жекелеген кеңестен гөрі компьютерлік қызметті алмастыруға тырысу керек.

Қазіргі ақпараттық тсхнологиялардың бірі - ақпараттың оперативтілігі, әрқашан жаңарып тұруы және жүйелілігі. Сонымсы қатар ақпараттық жүйелердің дәстүрлі ақпаратты жинау тәсілдерінен әлдеқайда мумкіншілігі жоғары.

Қайталау сұрақтары

1. Ақпарат деп нені айтады?

2. Ақпараттық процесс дегенді қалай түсінесіз?

3. Өндірісті кибернетикалық тұрғыдан басқару жүйесі нешеге бөлінеді?

4. Директивті ақпарат нен есепті ақпарат арсында қандай айырмашылық бар?

5. Ақпараттық жүйелер деп нені айтады?

6. ЭАЖ деп нені айтады?

2-тақырып. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ОБЪЕКТІЛЕРДІ БАСҚАРУДА АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

2.1 Негізгі ұғымдар