Салмақтық тәсілінін орындалу жолы

Әдіс негізінен ауаны аспиратор құралының көмегімен сүзгі арқылы сорғытып, ауадағы тозанды сүзгіде ұстауға негізделген. Сүзгіні ауа сорғызғанға дейін және одан соң аналитикалық таразыға салып, тартып, өлшеп, айырмасын, яғни шаңның салмағын тауып, оны бір м³ ауада қанша болатынын арнайы формула арқылы есептеп шығарады да, санитарлық нормамен салыстырып, тиісті қорытынды шығарады.

Керекті құралдар, материалдар, ауа сорғызу техникасы.

Бұл үшін арнаулы АФА деп аталатын сүзгі пайдаланылады (АФА-аспирационный фильтр аэрозоли деген сөз). Ол жасанды пархлорвинильді талшықтан жасалған. Бұл фильтр- сүзгі арқылы ауаны минутына 100 м³ дейінгі көлемде сорғытуға болады және ол тозандардың химиялық ыдыратқыш, бүлдіргіш әсерлеріне де төзімді. Дайындық жұмысы лабораториялық жағдайда, сүзгіні таразыға өлшеуден басталады, бұдан кейін журналға сүзгінің салдағын, рет санын жазады.

Жүргізілетін сарап жұмысының шамасына қарай сүзгілердін біраз артық қорын дайындайды. Бұдан сон өндіріс орындарына барып, проба алу алдында арнаулы воронка тәрізді аллонжы деп аталатын түтік-құралға орналастырып, онын бір жағын резенке түтікшеге қосады, резенке түтікшенің екінші жағы электрлік аспираторға жалғанады.

Аспираторды тоққа қосқанда белгілі көлемдік жылдамдықпен ауа сору басталады. Егер ауа сораптау орталығында тоқ көзі жоқ болған жағдайда (мысалы, шахталарда, немесе жарылу қаупы бар кеністіктерде) электроты аспиратор яғни, механикалық құрал- ауа сорғыш пайдаланылады (АЭРА). Ауадан проба алу аяқталған соң, аспираторды тоқтан ажыратып, өлшенген уақытты есепке алып, сүзгіні аллонждан бөліп алып, лабораторияға әкеледі де, қайтадан өлшеп, соңғы салмақтан бұрынғы салмақты алып тастайды, табылған санды алып бұл зерттелген белгілі көлемдегі ауадағы таза салмағы болып табылады.

Шаннын ауадағы концентрациясын (мг/м³) табу және оны бағалап қорытындылау жолы.

Бұл үшін мына формулаларды пайдалану керек:

;

бұдан,

Р₂ – сүзгінің сорғытудан кейінгі салмағы

Р₁ – сүзгінің соруға дейінгі салмағы,

V₀ – сорғытылған ауаның қалыпты жағдайдағы келтірілген (760 мм сынап бағынасы, О⁰С) түрі мына формула бойынша табылады:

V₀ –

бұдан,

V_t = сорғытылған ауаның көлемі,

273 = абсолюттік температура,

t⁰ = проба алған кездегі ауаның температурасы.

7 кесте

Жүргізілген жұмысты сораптау үшін мына кестеге түсіру керек

Проба алынған ортаға дейінгі	Ауа сорғызға дейінгі сүзгінің салмағы мг,	Ауа сорған кей-гі сүзгінің салмағы (мг)	Ауанын температурасы	Сорған уаның көлемі (л)	Санитарлық норма

Мысал: Ауа сорғызғанға дейінгі сүзгінін салмағы 400 мг, сорғызғаннан кейін 420 мг. 200 л сорғызылған ауа, осы кездегі температура – 27⁰ С: Ауаны қалыпты жағдайға келтіреміз:

V⁰ =

Немесе, 0,182 м³. Енді шанның концентрациясын табныз:

G =

Табылған шаңның 1 м³ ауадағы концентра 110 мг. Енді осыны ен жоғары мүмкіндікпен салыстырсақ (НДК-мен) мына төмендегідей болып шығады.

Мысалы, зерттеу жұмысын көмір өндіретін шахтада жүргіздік делік, сонда, тозандағы кромнийдін қос тотығы ( SiO₂) % төмен болған жағдайда, шаңнын ауадағы ен жоғары мүмкіндіктері концентрациясы (ПДК) 10 мг/м³ болады. Сондықтан, біздің мысалымыз бойынша, көмір шахтасындағы шаң-тозан шахтанын 1 м³ ауасындағы концентрациясы 110 мг болып отыр. Бұл санитарлық мөлшерден (нормадан) 11 есе артып тұр деген сөз.