6.Магний.

Адам ағзасындағы магнийдің мөлшері 20 мг болады.

Магнийдің тағамдық көздеріне жеміс-жидектер, әсіресе абрикостар, персиктер, түсті капусталар, қызанақтар, картопта кездеседі.

Магнийдің тәуліктік қажеттілігі 1.5 г.

Биологиялық ролі. Магний көптеген ферменттердің активаторы болып табылады, киназдың құрамына кіреді, сонымен қатар АТФ молекуласынан әртүрлі субстратқа фосфаттық топты тасымалдауды іске асырыды. Магний иондары белок биосинтезі процесіндегі рибосома суббірліктерін өзара байланыстырып тұрады.

Магнийдің жетіспеушілігі ашуланғанда, шаршағанда, көбінесе миокарда инфаркті болғанда пайда болады.

7. Кобальт.

Адам ағзасында кобальт 1,5 мг-дай кездеседі және В12 витаминінің құрамына кіреді.

8. Молибден.

Молибденнің көп мөлшері теріде және бауырда кездеседі.

Биологиялық ролі. Молибден ксантиноксидаза, сульфитоксидазаларда кездеседі, сонымен қатар аз мөлшерде гемоглобинді стимулдейді, ал керісінше болғанда,тежейді. Молибденнің деңгейінің жоғарылауы подаурамен ауырғанда және пуриндік алмасудың активтенуімен байланысты.

ЗАТТАР ЖӘНЕ ЭНЕРГИЯ АЛМАСУЫ.

Заттар алмасуы – бұл ағзаның тіршілігі үшін қажетті заттар мен энергия алмасуын қамтамасыз ететін ағзадағы химиялық реакциялардың жиыны. Заттар алмасуын келесі 3 этапқа бөледі: 1 - ағзаға заттардың түсуі; 2 - аралық алмасу немесе метаболизм; 3 - соңғы өнімдердің шығарылуы.

Ағзаға заттардың түсуі тыныс алу (оттегі), қоректену және асқорыту нәтижелерінде өтеді. Тағам құрамында түскен белоктар, майлар, көмірсулар асқорыту жолы ферменттерінің әсерінен қанға оңай сіңірілетін қарапайым құрам бөліктеріне (аминоқышқылдар, май қышқылдары және моносахаридтер) ыдырайды.

Тағам құрамында түсетін қосылыстар метаболизмнің субстраттары деп аталады.

Метаболизм (зат алмасуы) – бұл химиялық реакциялардың жиыны болып табылады. Метаболизм қарама қарсы бағыттағы екі фазадан катаболизм және анаболизмнен тұрады.

Катаболизм – бұл күрделі заттардың қарапайым құрам бөліктеріне ыдарауы процесі. Катаболизм процесінде күрделі органикалық молекулалар соңғы өнімдер СО₂, Н₂О және мочевинаға дейін ыдырайды. Катаболизм реакциялары энергия бөлініп жүретін болғандықтан экзергоникалық болады.

Анаболизм қарапайым заттардан күрделі қосылыстардың синтезделуі процесі. Анаболизм реакциялары энергия қабылдау арқылы жүретіндіктен эндергоникалық болады.

Амфиболизм – бұл катаболизм мен анаболизмнің аралығындағы фаза. Ол бір заттың ыдырауында басқа заттың синтезделуі қосарланып жүретін процесс.

Метаболиттік цикл – бұл осы метаболиттік жолдағы соңғы өнімдердің бірінің осы процеске бастапқы қосылыс ретінде қосылуы.

Метаболиттік жол - бұл ағзадағы белгілі бір заттың химиялық реакцияларының кезектескен реті мен сипаттамасы. Метаболизм процессінде түзілген аралық өнімдер метаболиттер деп аталады, ал метаболиттік жолдағы соңғы қосылыс – соңғы өнім деп аталады.

Метаболизмнің интенсивтілігі жасушаның қандай да бір затқа немесе энергияға қажеттілігімен айқындалады және келесі төрт жолмен реттеледі:

1) Белгілі бір метаболиттік жолдың реакцияларының қосынды жылдамдығы бұл жолдағы әрбір ферменттің концентрациясына, ортаның рН-мәніне, бұл жолдағы аралық өнімдердің жасушаішілік концентрациясына, кофактор және кофермент концентрацияларына тәуелді;

2) Метаболиттік жолдың бастапқы және соңғы этаптарын катализдейтін реттеуші (аллостерлік) ферменттердің активтілігіне байланысты;

3) Қандай да бір реакцияға қатысушы ферменттің синтезделу жылдамдығын айқындаушы генетикалық бақылау бойынша;

4) Гормондық реттелу. Кейбір гормондар метаболиттік жолдың ферменттерін активтендіруге немесе ингибирлеуге қабілетті.

Энергия алмасуында маңызды рольді АТФ  АДФ + Фк циклі атқарады. АТФ молекуласында үш макроэргиялық байланыс болады. АТФ-тің АДФ пен Н₃РО₄-ке гидролиттік ыдырауында макроэргиялық байланыстан 7,3 ккал /моль энергия бөлінеді. Ағзада энергия АТФ күйінде аккумуляцияланады және оның АДФ пен фосфор қышқылынан түзілуінде соншалықты энергия (7,3 ккал /моль) қабылданады. АТФ молекуласының макроэргиялық байланыстарына қажетті энергия катаболизм процесінде бөлінеді. Ағзада АТФ энергиясы келесі 5 жұмысқа жұмсалады: 1. механикалық жұмыс; 2. тасымалдану жұмысы; 3. химиялық жұмыс (синтез); 4. электрлік жұмыс; 5. жылу түзілуі.

Қалыпты жағдайда, адам тәулігіне орта есеппен 27 моль оттегіні қабылдайды. Оның негізгі бөлігі (25 моль) тыныс алу тізбегінде АТФ синтезі үшін жұмсалады. Сондықтан тәулік сайын 125 моль немесе 62 кг АТФ синтезделеді. Бірақ, бүкіл ағзадағы АТФ массасы небары 20-30 г. Бұл әрбір АТФ молекуласының бір тәулікте 2500 рет синтезделіп және сонша рет энергия беру үшін гидролизденетінін көрсетеді. Бұл АТФ  АДФ + Фк циклінің интенсивтілігін көрсетеді.

АТФ энергиясы жұмсалатын негізгі процестер:

1. Механикалық жұмыс, бұл бұлшықеттердің жиырылуы мен босаңсуының реакциялары.

2. Тасымалдану жұмысы-негізінен заттардың жасуша мембранасы арқылы активті тасымалдануы АТФ 30%-ті Na/K –АТФ-аза қызметі үшін жұмсалады.

3. Химиялық жұмыс – бұл ағзадағы синтез және молекулаішілік изомерлену реакциялары.

4. Электрлік жұмыс – бұл жүйке импульстерін беру жұмыстары.

5. Жылу түзілу жұмысы – бұл ағза ферменттерінің оптимальды қызметі үшін қажетті температура мәнін тұрақты ұстау.