8.5 Сурет - Көпканалды хроматографтың сыртқы көрінісі

Хроматографтың қағидалық сұлбасы 8.6 суретте келтірілген. 1- баллоннан тасымалдаушы газ хроматографқа келіп түседі. Жұмыс істеу барысында жылдамдықты бірқалыпты ұстап тұру үшін 2 – реттегіш қолданылады. Реттегіштің құрамына редуктор, манометр және газ шығынын өлшейтін құрал кіреді. 3 – дозатордың көмегімен тасымалдаушы газға сарапталушу газдың сынама үлгісі периодты түрде енгізіледі. Қатты немесе сұйық сорбентпен толтырылған 4 – бөлгіш колонкада сарапталып жатқан газ компоненттерге бөлінеді. Егер газ А,В,С компоненттерінен тұратын болса, сорбент бойымен аз жұтылатын газдар үлкен жылдамдықпен өтетендіктен, алдымен аз жұтылатын А компоненті, ең соңында көп жұтылатын С- компоненті бөлініп шығарылады. Бөлініп шыққаннан соң әрбір компонент тасымалдаушы газбен бинарлық қоспа түзеді, ол қоспаны әртүрлі әдістермен сараптауға болады. Мысалы 8.6-суретте 6–детекторда жүзеге асу мүмкіндігі көрсетілген. Колонканың температуралық режимі программалық басқаруы бар 5–термореттегіштің көмегімен орнатылады. 6–детектордың шығу сигналы 7–тіркеуші, 8– интегралдаушы, 9 – сандық баспа қондырғыларына беріледі.

Сарапталушы газ

3

Тасымалдаушы газ

Шығыс

2

Шығыс

6

8

1

7

9

5

4

8.6-сурет

Бөлік

8.6 Сурет - Хроматографтың қағидалық сұлбасы

Өздігінен жазатын 7 – аспаптың

диаграммасында әрбір компоненттің шығысы

оның концетрациясына тәуелді болатын

шыңдармен сызылып көрсетіледі. Бұл

сызбаны хроматограмма (8.7-сурет) деп

атайды. Хроматограмма сапалық (қай газ

екенін) және сандық (қандай концентрацияда

екенін) көрсеткіш болып табылады.

Компоненттің концентрациясын шыңның

ауданы немесе биіктігі бойынша анықтайды.

8.7 сурет - Хроматограмма Газдың бөлінуі оның жұтылу қасиеттерінің

әртүрлілігіне байланысты болғандықтан, тасымалдаушы жылдамдығы тұрақты болған кезде әр компоненттің шығу уақыты сол компоненттің түрін анықтайды.

8.4 Су ерітінділерінің концентрациясын анықтау әдістері

Химиялық, газ- және мұнай өнеркәсібінде технологиялық процестерді жүзеге асыру көп жағдайда сұйық құрамын сараптау нәтижелеріне негізделеді. Қоршаған ортаны қорғау шараларының шешуші моменттерінің бірі - табиғи және жасанды су қоймаларының күйін бақылау, кәсіпорындардың шығарған қолданған суларының сараптамасын жасау. Кәсіпорындық анализаторларда қолданылатын сұйық құрамын сараптау әдістерінің ең көп тарағандары: электрохимиялық, оптикалық және жылулық әдістер 8.4.1-кестеде келтірілген.

8.4.1 к е с т е – Ерітінділерді сараптау әдістері

Әдіс	Өлшенетін шама
1 Электрохимиялық
Кондуктометрлік	Жалпы электрөткізгіштік, ерітіндідегі диссоциация- лаушы заттың концентрациясы, кондуктометрлік титрлеу.
Потенциометрлік	Иондар концентрациясы (ионометрия), қышқылдату-қайта өңдеу потенциалы (редоксометрия), потенциометрлік титрлеу.
Волльтамперметрлік Кулонометрлік	Балқылама мен ерітінділерде белгілі бір заттың концентрациясы
2 Оптикалық
Колориметрлік Жалын-фотометрлік	Балқылама мен ерітінділерде иондар мен зат концентрациясын өлшеу
Турбидиметрлік Нефелометрлік	Эмульсиялар мен суспезияларда теңестірілген бөлшектердің концентрациясын өлшеу
3 Жылулық
Жылукондуктометрлік	Еріген газдар концентрациясын өлшеу

8.4.1 Ерітінділерді сараптаудың кондуктометрлік әдісі.

Электролиттердің сулы ерітінділері ерітіндідегі заттың диссоциациясы кезінде пайда болатын иондардың қозғалысы есебінен туындайтын токтың тасымалдануына негізделген екінші реттік өткізгіштер болып табылады. Ерітіндідегі иондардың соммалық концентрациясын электрөткізгіштік арқылы сипаттайтын болғандықтан, аспаптар меншікті электрөткізгіштік бірліктерімен (См/см (Сименс/сантиметр), мкСм/см) және шартты тұз сыйымдылығы бірлігімен (мг/кг NaCl) немесе концентрациясы пайызымен (% ) градуирленеді.