3.5 Сурет – Көпірдің қағидалық

сұлбасы

алпы кедергі c-d учаскісінің

кедергісі мен барлық ЭҚК-тер қысқаша

тұйықталған кездегі c-d учаскісінің ұштарының арасындағы кедергінің қосындысына тең. Сонымен c-d диоганалындығы өлшеу аспабынан өтетін ток күшін анықтайтын өрнек

. (3.5)

Бұл өрнектен көпірдің екі жұмыс режимі болатындығы көрініп тұр:

а) тепе-теңдік режимі, бұл жағдайда бір немесе бірнеше кедергілердің мәнін өзгерте отырып, шартының орындалуына қол жеткізеді, яғни .

б) тепе-тең емес режим, бұл жағдайда өлшеу тогының резисторлардың біреуінің кедергісіне тәуелділігі қарастырылса, басқаларының кедергілері тұрақты деп алынады.

3.2.2 Теңестірілген көпірлер.

Автоматты теңестірілген көпірді қарастырайық (3.6 сурет). Мұнда теңестірілу иіндердің кедергісін өзгерту арқылы жүзеге асырылады.

3.6 Сурет – Термометрді қосудың үшөткізгіштік сұлбасы бар автоматты теңестірілген көпір

Мұнда автоматты теңестірілу автоматты потенциометрдегідей жүзеге асады. Көпірдің өлшеу даигоналы қосылып тұрған төбелеріндегі потенциалдар тең болмаса, онда өлшеу диагоналынан ток жүреді. Ол ток электронды күшейткіш (ЭУ) кірісіне келіп түседі. Оның шығу сигналы реохордтың тетігін қозғайтын реверсивті қозғалтқышты айналдырады. Реохордтың тетігі көпірдің тепе-теңдігі орнағанға дейін қозғала береді. Өлшеніп жатқан температура ең кіші мәнінен ең үлкен мәніне дейін өзгергенде, реохордтың тетігі оның бір шетінен екінші шетіне дейін жылжитындай етіп кедергісі арнайы есептеліп, жасалған. m – реохорд кедергісінің бөлігімен алынған, тетіктің орнын анықтайтын параметр.

Өлшенетін кедергі көпірдің реохордқа іргелес иініне қосылған. Бұл жағдайда шкала теңдеуі – реохорд тетігінің орын ауыстыруының кедергі өзгерісіне тәуелділігі – сызықтық түрде болады. Бастапқы және аралық мәндері үшін тепе-теңдік теңдеуін және шкала теңдеуін жазайық

, (3.6)

(3.7)

осыдан

. (3.8)

Бұдан m – көпірдің көрсетуі - кедергі өзгерісіне тәуелді екені көрініп тұр. Сонымен теңестірілген көпірдің шкала теңдеуі кедергі өзгерісіне қатысты сызықты болатыны анықталды. Осы нұсқа кеңінен таралып, көп қолданыс тапты. Бұл сұлбада кедергілік термометр үшөткізгіштік сұлбамен берілген, ал егер екіөткізгіштік сұлбаға өту қажеттігі туса, қоректену диагоналын 2-ші нүктеден 3-ші нүктеге ауыстыру керек. Қарастырылған сұлбаның артықшылығы:

- көпірдің көрсетуі қоректену кернеуіне тәуелсіз;

- аспаптың көрсетуі өлшеніп жатқан параметрдің өзгеруіне тура пропорционал (сызықтық байланыс);

- өлшеу және теңестіру автоматты түрде жүзеге асады;

- үшөткізгіштік сұлба қосқыш өткізгіштер кедергілерінің өзгеруінен туған қателіктерді кемітеді.

Кемшілігі:

- тепе-теңдікті орнату үшін қосымша қондырғы керек;

- - кедергісінің кіші мәндерін өлшеу қиындығы.

3.2.3 Теңестірілмеген көпірлер.

Теңестірілмеген көпірлер кедергілік термометрлердің көмегімен температураны өлшеу үшін сирек қолданылады. Көп жағдайда екі түрлендіргіштің айырмасымен анықталатын сигналдарды шығарып алу қажеттігі туындайды. Ол үшін түрлендіргіштерді теңестірілмеген көпірлердің іргелес иіндеріне қосады (3.7 сурет). Бұл жағдайда шкала теңдеуі

. (3.9)