2.9 Сурет – автоматты потенциометрлердің

толықтырылған өлшеу сұлбасы

Түзету мына өрнектен

анықталады

. (2.33)

Термоэлектрлік термометрдің термо-ЭҚК-і b-c-d-e учаскісіне түсетін кернеумен теңестіріледі

, немесе,

. (2.34)

2.9 суретте орнына қойылады. Ол параллель қосылған үш кедергілердің келтірілген кедергісі болып табылады. кедергіні мына түрге келтіруге болады

, (2.35)

демек

. (2.36)

болғандықтан,

. (2.37)

кедергісінің мәні болатындай шартпен таңдалып алынады. Себебі нөлсіз шкала үшін . Сонда

, немесе,

(2.38)

мұндағы - реохордтың тетігінің орнын анықтайды.

Сонымен потенциометрдің көрсетуі термометрдің жұмыстық ұшының t температурасымен ғана анықталады, және еркін ұштарының температурасына тәуелді емес.

Автоматты потенциометр тізбегінде термо-ЭҚК-ң теңестірілуі b-e учаскісінде жүзеге асады. Мұндағы резисторлардан таңбасы және мәні бойынша әртүрлі токтар ағып өтеді. Бұл термо-ЭҚК-ің теңестіру үшін ғана емес, еркін ұштар температурасына түзету енгізуге де қолайлы жағдай. Теңестіру кернеуі мен түзету енгізу кернеулерінің таңбалары қарама-қарсы болуы үшін, жұмыстық токтары бар контурлардың бағыттары әртүрлі болуы керек. Қарапайым сұлбада (2.8 сурет) реохорд кедергісі түрінде келтірілген. Шын мәнінде реохорд торабы параллель қосылған үш кедергіден тұрады (2.9 сурет): - реохордтың өзінің кедергісі, - шунт кедергісі, - жалпы кедергі ( өлшеу диапазонын қою үшін, ал өлшеу диапазонын келтіру үшін қолданылады).

Өлшеу диапазонын қою үшін қолданылатын кедергісі былай таңдап алынады

, (2.39)

мұндағы , ал ;

- өлшеу диапазонының соңғы және бастапқы температураларына сәйкес келетін термо-ЭҚК, мВ;

- потенциометрдің өлшеу диапазоны, мВ.

резисторы тізбектегі кедергінің белгілі бір мәнін қойып отыру үшін қолданылады. Әртүрлі градуировка мен әртүрлі өлшеу диапазондары үшін мәндері әртүрлі болуы мүмкін, ал осы кедергілерден өтетін ток әр уақытта бірдей мәнге ие болуы керек: . Сондықтан

, ал . (2.40)

резисторы ИПС-ТҚК – тұрақтандырылған қорек көзінің жұмысын 1,2-қысқаштарға эпизотты түрде қосылатын қалыпты элементтің көмегімен тексеру үшін қолданылады. ток үшін .

2.9 суреттегі автоматты потенциометрдің нақты сұлбасында термоэлектрлік термометр өлшеу сұлбасына элементтерінен тұратын сүзгі арқылы қосылады. Бұл сүзгілер термометр мен потенциометр арасындағы өткізгіштердегі шулар мен кедергілерді жою үшін жұмыс істейді.

Қазіргі заманда автоматты потенциометрдің көп түрлері шығарылады: көрсететін, өздігінен жазатын, бір нүктелі, көп нүктелі т.б. Бұл аспаптарға сигнал беруші және реттеуші қондырғыларды қосу мүмкіндігі қарастырылған.

Бақылау сұрақтары

1 Қандай жағдайда және қандай эффектілердің арқасында екі өткізгіштен тұратын тізбекте термоЭҚК пайда болады?

2 Өлшеу аспаптарын термопара тізбегіне қосу тәсілдерінің қандай түрлерін білесіздер?

3 Қандай стандарты термопаралар ең жоғарғы (ең төменгі) сезімталдыққа ие?

4 Қандай стандарты термопаралар ең жоғарғы (ең төменгі) өлшеу диапазонына ие?

5 Ұзартқыш термоэлектродтық өткізгіштер не үшін керек? Оларға қандай талаптар қойылады?

6 Термопараның еркін ұштарының температурасын өлшеуге түзету енгізу үшін қандай қондырғылар қолданылады?

7 ТермоЭҚК – ін тура өлшеу әдісі қалай жүзеге асырылады?

8 ТермоЭҚК – ін өлшеудің компенсациялық әдісі қандай қағидаға негізделген?