2.8.Сабақ мектептегі оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы

Оқушылардың оқу-тәрбие міндеттерін толығымен шешу сабақтарды

іскерлікпен ұйымдастыру мен өткізуге байланысты. Бейнелеу өнерінің әрбір

сабағы аяқталған, мақсаты бар оқу пәнінің жалпы мақсаттары мен міндеттеріне

байланысты сабақтар жүйесінің бір бөлігі болып табылады.

Орта мектептегі бейнелеу өнерінің сабақтары құрылымы жағынан басқа

пәндердің сабақтарынан айырмашылығы аз. Бұл сабақтарда да: ұйымдастыру

кезеңі, үй жұмысын тексеру, өткенді пысықтау және қорытынды шығару

бөліктері сияқты құрылымдар болады. Сабақтың бұл элементтері барлық

сыныптарда, әр түрлі оқу жылдарында, бір оқу жылының өзінде, сабақтың

белгілі бір немесе басқа кезеңдеріне бөлінген сағат саны әр түрлі болып өзгеріп

отырады.

Сабақтар әр уақытта бірсарынды болмауға тиіс. Бейнелеу өнері сабақтары

түрі, формасы мен мазмұны бойынша әр алуан болғандықтан бұл шартты

орындау қиындыққа соқпайды. Нұсқаға қарап сурет салу сабақтарында балалар

сурет салумен де, кескіндеме жұмыстарымен де айналысады; сәндік сурет салу

сабақтарында олар өрнектер құрастырып, шрифтерді оқып, сәндік

композициялар құрастырады, дизайн элементтерімен таныстырылады; өнер

туралы әңгіме сабақта олар архитектураның, мүсіннің, кескіндеменің,

графикалық, сәндік қолданбалы өнердің тамаша шығармаларымен танысады.107

Нұсқаға қарап сурет салу, сәндік және тақырыптық сурет салу сабағы

болсын, әрбір сабақты ұйымдастыру барысында уақытты ұтымды пайдалануға

көңіл бөлінеді. Әрбір сабақ мынандай бөліктерге жіктеледі:

1. Сабақты ұйымдастыру. Бұған мұғалімнің сыныпта қажетті тәртіпті

орнату, сабаққа қатыспағндарды сынып журналына белгілеу, балаларды оқу

жұмысына дайындау іс-әрекеттері кіреді.

Сабақ басталар алдында жұмыс орны дайындалып, нұсқа ретінде

қойылатын заттар мен басқа да материалдар ертерек әкелініп, керекті тәртіппен

орналастырылады. Мұны ұйымдастыру үшін кезекші оқушылар

жұмылдырылады.

Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінде

оқушылардың жұмыс орнын ұйымдастырудың мәні ерекше. Бұл үшін мұғалім

балаға сурет салуға қажетті құрал-жабдықтармен белгілі тәртіппен

орналастыруды, жұмыстан соң оларды жинап алып, арнаулы орындарға

сақтауды үйретеді. Кейбір мектептерде бейнелеу өнері кабинетінде

оқушылардың альбомдары мен құрал-жабдықтары сақталатын арнаулы

шкафтар болады. Сабақ алдында кезекші қалам, бояу және дәптерлерді

парталарға таратып, бояумен жұмыс істеу үшін суды кішкене банкаларға құйып

толтырады. Кір суды төгуге арналған шелек бұрышқа қойылады, бұл

оқушының жұмыс барысында суын ауыстырып отыруына мүмкіндік туғызады.

Егер өткен сабақта оқушыларға үй тапсырмасы берілген болса, ол

тексеріліп, сыныпқа ортақ қателіктері көрсетіледі және оны жөндеу жолдары

айтып түсіндіріледі. Ү й жұмысын тексеру барысында оқушылар өз суреттерін

партаға қояды да, педагог аралап жүріп, суреттерді қарайды, ескертпелер

жасайды, жақсы және нашар орындағандарын сыныпқа көрсету үшін таңдап

алады. Аяқталған үй жұмыстарының бағасы сынып журналына толтырылады.

2. Жаңа материалдарды түсіндіру.

Бұл кезеңде мұғалім жаңа тақырыптың мақсат міндеттерін түсіндіріп,

тапсырманы қалай орындау керектігін көрсетеді, көрнекті құралдар – схемалар,

сызбалар, әдістемелік таблицалар көмегімен түсініктемелер береді.

Оқушылардың материалды қалай түсінгендерін байқау үшін сыныпқа сұрақтар

беріледі.

Бейне құрылымын салу принциптерін ашу барысында мұғалім міндетті

түрде өз түсіндірулерін сынып тақтасына немесе арнаулы планшетке, бір бет

қағазға иллюстрация жасап көрсетеді.

Мұғалім бұл суреттерінде ұсақ түйекке дейін бейнелеп көрсетуі қажет

емес. Оның мақсаты, оқушыларға шешуі қиын болып тұрғандарға жәрдем

көрсетіп, негізгі зат формасын құрудың дұрыс жолын көрсету. Бастауыш

сынып оқушылары мұғалімнің тақтаға көрсеткен суретінің ұсақ бөлшектеріне

қызығушылық танытып, бұл кейде мұғалімнің сынып алдына қойған мақсатына

жетуге көмектеспей оған кедергі жасауы да мүмкін.

Тақтаға сурет салудың бірізділігін көрсету барысында біз схемалық сурет

салудан, заттың көрінісін бөлшектерімен бейнелеуге өтеміз. Сурет салудың

алғашқы кезеңінде сурет құрылысын белгілі схемаға салусыз өте алмайды. Бұл,

мысалы, қайынның жапырағын көпқырлы геометриялық формаға, көбелекті-108

трапеция ішіне, горизонталь және вертикаль ось сызықтарын жүргізу түрінде

көрініс табады. Мұндай зат құрылысын салудың қосымша сызықтарды

пайдалану әдістері бейне көрінісін салуды дұрыс бастап, дұрыс жалғастыруға

жол ашады.

Тақтаға салған суретті оқушылардың бейнелеу жұмысы кезінде

қалдыруға болмайды. Себебі оқушылар тақтадағы дайын суретті көшірумен

айналысып, нұсқаға қарап сурет салудың қажеттігін ұмытады.

Бірінші сыныптың бірінші сабағынан бастап оқушыларға дұрыс отыру,

қалам мен өшіргішті пайдалану ережелерін, сонымен қатар альбом мен қағазға

дұрыс орналастыру ережелері үйретіледі.

Сурет қағазын сурет салу кезінде айналдыруға болмайтындығы

айтылады. Егер формат оқушының алдында жатса, мұғалімнің түсіндіруіне ал

оқушының түзу сызықтық бағыттарын түсінуіне жеңіл болады.

Сурет салу барысында оқушы еркін және түзу отыруы қажет. Педагог

оқушының түзу отыруын, суретті қол созым жерде ұстауын және өз суреті мен

нұсқаны үнемі салыстырып отыруына басшылық жасайды. Алғашқы кезде қол

саусақтары қозғалысының еркін болуына үлкен көңіл бөлінуі тиіс. Қолдың

бостандық қозғалысының дамуы сурет салу дағдыларының дамуымен қатар

әріптер мен цифрларды жазуына да жеңілдік туғызады.

Сонымен қатар сабақта оқушылар түзу сызық сызу үшін сызғыш, қорап,

панель құралдарын жиі пайдаланатындығы жиі кездеседі. Сондықтан

оқушыларға барлық сызық қолмен, құралдың жәрдемінсіз, көз мөлшерімен

салынатындығы айтып түсіндіріледі.