Staphylocоccus aureus-тің вируленттік факторлары

Вируленттік факторлары	Биологиялық әсері
Құрылымы: Капсула А ақуызы Пептидогликан Тейхой қышқылы	Фагоцитпен қарым-қатынасты басу. Антиденелердің Fc–фрагментімен байланысуы. Эндогенді пирогендердің өнімін (эндотоксин тәрізді әсер), лейкоциттердің хемоатрактантын (абсцестердің қалыптасуы) күшейту. Жасуша мембранасында катиондардың мөлшерін реттейді, фибронектинді байланыстырады
Токсиндері: Мембрандық токсиндер немесе гемолизиндер (альфа-, бета-, гамма-, дельта токсиндер), лейкоцидин Эксфолиатинді токсин Токсикалық шок синдромының токсині Энтеротоксиндер (А-Е)	Көптеген жасушаларға, соның ішінде лейкоциттерге, эритроциттерге, макрофагтарға, фибробластарға улы. Эпидермистің гранулярлы қабатында десмосомаларды – жасуша аралық байланыстарды бұза отырып «күйген тері» синдромын тудырады. Суперантиген (Т-лимфоциттердің поликлоналды белсенділігін, цитокиндердің өнуін күшейтеді). Нейротропты, вазотропты әсері бар. Суперантиген. Нейротропты әсері бар, энтероциттерге әсер етеді (стафилококтық тағамдық интоксикациясы). Суперантиген.
Ферменттері: Плазмокоагулаза (коагулаза) Гиалуронидаза Липаза, лецитовителлаза Стафилокиназа (фибринолизин) Дезоксирибонуклеаза	Фибриногеннің фибринге конверсиялану, олар фагоцитпен («псевдокапсула») байлануына кедергі келтіреді. Дәнекер тінді бұзу Липидтерді ыдырату Фибринді ұйындыларды бұзу Іріңді сұйылту ДНҚ ыдырату
Басқа компоненттері: Каратиноидты пигменттер	Оттегінің бактерицидтік қасиетін инактивациялау Тер және май бездерінде көбею NaCl мен май қышқылдарына тұрақтылық

Стафилококтар иммунды компромисті адамдар мен иммунитет тапшылығы бар науқастарда жиі ауыр түрде өтетін стафилококтық инфекциялар тудырады.

Патогенезі және клиникасы. Стафилококтар басқа ШПМ секілді оппортунисттік аурулар тудырады. Стафилококтар этиологиялық фактор ретінде келесі нозологиялық аурулар тудырады: тері және теріасты жасушаларының аурулары (пиодермия, везикуло-пустулез, пемфигус, абсцесс, фурункул, карбункул, гидроадениттер); тыныс алу мушелерінің аурулары (баспа, плеврит, пневмония); жүйке жүйесі және сезіну мүшелерінің аурулары (менингит, отит, конъюнктивит ж.т.б.); ауыз қуысы және асқорыту ағзаларының аурулары (стоматит, перитонит, парапроктит, энтерит, энтероколит, астан улану); сүйек-бұлшық ет жүйесі мен дәнекер тіннің аурулары (артриттер, периоститтер, остеомиелиттер ж.т.б.); қан айналымы жүйесінің аурулары (эндокардит, перикардит, флебит ж.т.б.); зәр шығару-жыныс мүшелерінің аурулары (пиелит, цистит, уретрит, мастит, эндометрит, орхит ж.т.б.); стафилококтық сепсис.

Иммунитеті. Стафилококтық инфекциялардан кейін барлық оппортунистік ауруларға тән жасушалық және гуморалды тұрақсыз қарқынды емес иммунитет қалыптасады.

Микробиологиялық диагноз қою. Жеделдетілген әдіс: ИФА, КоАР, ПЦР.

Бактериологиялық әдіс: зерттеу материалы ретінде қан, ірің, қақырық, несеп, мұрын – жұтқыншақтың шырышты қабығынан жағынды, құсық массасы, нәжіс.

Зерттелетін материалды тығыз элективті орта сары - уызды- тұзды агарға себеді. Қанды алдын ала қантты сорпаға және т.б. себеді, өсінді болса сары - уызды- тұзды агарға себеді. Түрге дейін идентификациялау үшін 3-4 негізгі тесттерді қолданады: плазмокоагулазаны, лецитовителлазаны бөлу, маннитті және глюкозаны анаэробты жағдайда ыдыратуы. Күдікті жағдайда ДНҚ-аза және экзотоксин түзілуін анықтайтын тест жүргізіледі.

Астан улануларда S.aureus бөлінген болса, оның энтеротоксин түзуін биологиялық сынама арқылы анықтайды немесе гелдегі преципитациялық реакция арқылы анықтауға болады.

Стафилококтық эпидемия ошақтарында инфекция көзін анықтау мақсатында адамнан бөлінген дақылдардың халықаралық 22 стафилококтық типтік бактериофагтар жинағы көмегімен фаготиптеу жүргізеді.

Серологиялық әдіс тек созылмалы инфекцияларда қолданады, онда анти-альфа-токсин және рибитолтейхой қышқылына антиденелер титры анықталады.

Микроскопиялық зерттеу көбінесе жүргізілмейді, себебі жағындыда стафилококтар жалғыздан, жұптан, төрттен орналасады. Стафилококтар туыстастығына жатқызу олардың типті морфологиясына, жасушалардың боялуы, олардың кеңістікте орналасуы және глюкозаны анаэробты жағдайда ыдыратуына негізделген.

Емдеуі. Стафилококтық инфекцияларды антибиотиктер және сульфаниламидті препараттармен емдейді. Соңғы жылдары науқастардан бөлінген стафилококтар көптеген химиотерапиялық препараттарға тұрақты екені белгілі болды. Бұндай жағдайда емдеу үшін стафилококтық анатоксинімен иммунизацияланған донор қанынан алынған стафилококтарға қарсы антитоксикалық плазма немесе иммундыглобулинді қолданады. Белсенді иммунитет қалыптастыру үшін (жоспарлы хирургиялық науқастар, жүкті әйелдер) адсорбцияланған стафилококк анатоксинін қолдану мүмкін.

Көбінесе стафилококтық инфекциялармен иммунды компромисты науқастар ауыратындықтан, иммунитетті белсендіретін препараттар қолдануға болады.

Алдын алуы. Жалпы сақтандыру кешендері бірнеше бағыттардан тұрады: науқастар мен тасымалдаушыларды анықтап, емдеу; медицина қызметкерлерін тексеру (әсіресе, перзентхана, реанимациялық, хирургиялық бөлімдердің); жоспарлы түрде медицина қызметкерлері арасында стафилококк тасымалдаушыларының резиденттік түрлерін анықтау және оларды емдеу (стафилококтық бактериофаг, хлорфиллит, эктерицид, лизоцим); ауруханаларда, емханаларда санитариялық-гигиеналық ережелерді қатал қадағалау (асептика, антисептика, дезинфекция, стерилизация); жүре пайда болған белсенді иммунитет қалыптастыру үшін стафилококтық анатоксин қолдану; пассивті иммунитет қалыптастыру үшін стафилококтық иммунды глобулин немесе стафилококқа қарсы донорлық гипериммунды плазма қолдану.