Іі бөлім. Жалпы микробиология

14 – ТАРАУ. Жеке бактериология

14.1 Коктар

Коктар – морфологиясы ұқсас микробтардың өте үлкен тобын құрайды: коктардың пішіндері шар тәрізді болып келеді.

Коктарға қатаң анаэробтар (пептококтар, пептострептококтар, вейлонеллалар), факультативті анаэробтар, (стафилококтар, стрептококтар, нейссериялар) аэробтар және микроаэрофилдер жатады. Коктардың арасында грам оң және грам теріс бактериялар бар. Олардың барлығы адамда ауырлығымен және орналасуымен ерекшеленетін іріңді қабыну үрдістерін туғызады.

Стафилококтар Staphylocоccus туыстастығына жатады, оған медицинада маңызды үш түрін ажыратады: Staphylocоccus aureus, S.epidermidis және S.saprophyticus. Бұл грам оң факультативті - анаэробты коктар (14.1-кесте).

Стрептококтар Streptococcus туыстастығына жатады, маңызды жеті түрі бар: Streptococcus pyogenes, S.pneumoniae, S.sanguis, S.salivarius, S.mitis, S.mutans, S.agalactiae. Бұл грам оң факультативті-анаэробты коктар, таза дақылдан дайындаған жағындыда тізбектеліп орналасады.

Энтерококтар Enterococcus туыстастығына жатады, бірнеше түрден түрады: Enterococcus faecalis, E.durans, E.zigomenes, E.faecies. Олар грам оң факультативті-анаэробты коктар, таза дақылдан дайындаған жағындыда тізбектеліп орналасады. Энтерококтар жеке туыстастыққа Streptococcus туыстастығынан бөлінген, факультативті анаэробтар.

Пептококтар мен пептострептококтар Peptococcus және Peptostreptococcus туыстастықтарына жатады. Peptococcus туыстастығына бір ғана Peptococcus niger түрі кіреді, ал Peptostreptococcus туыстастық бірнеше түрден тұрады: Peptostreptococcus аnaerobius, P.magnus, P.micros, P.indolicus, P.asaccharolyticus, P.prevotii, P.tetradus, P.productus. Пептококтар стафилококтарға ұқсас, қатал анаэробты грам оң коктар. Пептострептококтар стрептококтарға ұқсас, қатал анаэробтар.

Аэробты грам теріс коктарға Neisseria туыстастығына кіретін нейссериялар жатады: Neisseria meningitidіs, N.gonorrhoeae, N.flava, N.subflava, N.perflava, N.sicca, N.mucosa, N.flavescens.

Коктар бір–біріне морфологиялық қасиеті бойынша ғана емес, адам патологиясында іріңді-қабыну процестерін тудыру қабілеттіліктері бойынша да ұқсас (25 – 50%).

Коктар арасында патогенді (менингококтар, гонококтар, пневмококтар), шартты-патогенді және сапрофитті түрлері кездеседі.

14.1.1. Аэробты грам оң коктар

Аэробты және факультативті грам оң коктар тобына екі қасиет тән: сфералық пішіні және грам оң боялуы. Олар спора түзбейді, қозғалмайды. Медицинада маңызды орынды екі тұқымдастық алады: Мicrococcacеae және Streptococcaceae. Олар бір-бірінен цитохром және каталазалық белсендігі бойынша ажыратылады.

14.1.1.1. Мicrococcacеae тұқымдастығы

Мicrococcacеae тұқымдастығы өкілдерінің арасында адамда ауру тудыратын қоздырғыштарға Staphyloccocus, Мicrococcus, Stomatococcus туыстастықтарының өкілдері кіреді (17- сурет).

14.1.1.1.1Стафилококтар (Staphylocоccus туыстастығы)

Таксономиясы.

Тұқымдастығы: Мicrococcacеae.

Туыстастығы: Staphylocоccus.

Түрі: S.aureus, S.epidermidis, S.saprophyticus

Стафилококтарды Л.Пастер және Огстен (1880 ж.) ашқан. 1884 жылы Розенбах стафилококтардың толық сипаттамасын берген. Байрд-Паркер жіктеуі бойынша

Кесте14.1.