Фармацевтикалық дәрілік өсімдіктер:

1. Шайыр (Gummi)

2. Зығыр тұқымы - (Semen lini).

3. Сүйсін түбірі – Tuber Salep

4. Жалбызтікен тамыры және жалбызтікен жапырағы – Radix et Folium Althaeae

5. Өгейшөп жапырағы - Folium farfarae

6. Үлкен бақажапырақ жапырағы, жолжелкен жапырағы.

7. Foliuim plantaginis mayoris

8. Бүрге бақажапырағының тұқымы – Semen Psyllii

9. Теңіз капустасы немесе Ламинария – Laminaria.

10. Раушангүл майы - Oleum Rosa

11. Кориандр жемісі - Fructus Coriandri

12. Лимон майы – Oleum Citri

13. Бұрыш жалбыз жапырағы Folium Menthae

14. Шалфей жапырағы – Folium Salviae

15. Эвкалипт жапырағы – folium Eucalypti

16. Арша жемісі – Fructus Juniperi

17. Валериана тамырсабағы мен тамыры – Rhizoma cum radicibus Valerianae

18. Қарағай бүршігі – Gemmae Pini

19. Ромашка гүлдері – Flores Chamomillae

20. Арника гүлдері. - Flores arnicae.

21. Андыз тамыры – Radix Jnulae

22. Дермене гүлдері – Flores cinae

23. Қайың бүршігі – Gemmae betulae

24. Саз қазанақ өркені – Cormus ledi palustris

25. Анис жемісі – Fructus anisi

26. Жебір шөбі – Herba thymi

27. Айыр тамырсабағы – Rhizoma calami

28. Мыңжапырақ шөбі – herba millefolii

29. Құлмақ бүрі – Strobili Lupuli

Фармацевтикалық дәрілік өсімдіктер.

Шайыр (Gummi)

Трагакант шайыры - Gummi Tragacanthae.

Бұл шикізатты (Gummi Tragacanthaе) трагакантты астрагалдыңи бірнеше түрінен, олардың ішінен қалығң бұтақты немесе киіз бұтақты астрагалдан (Astragalus piletocladus) алады. Қалың бұтақты астрагал бұршақ тұқымдас (fabaceae) өсімдік қатарына жатады.

Трагакант (Gummi Tragacanthaе) туыс тармағы 240 түрден тұрады. Олардың ішінен практикалық маңыздысы 30 түрге жақын.Трагакантты астрагалдың ұзындығы 1 – 1,5 метрге жететін жиі бұтақтанған тікенекті бұталар. Жапырақтары жұп қауырсынды күрделі. Гүлдерінің түсі ақшыл – сары, тостағаншасы қалыңтүкті болады.Жемісі бұршаққап.

Трагакантты астрагалдар көбінесе Алдыңғы және Орта Азияның таулы аймақтарында және Кавказда өседі. Бұл астрагалдардың ең көп тараған жері – Иран, Түркия, ТМД және Сирия. Дүние жүзіндегі трагакант шайырын дайындайтын орталық деп, Иран мен Түркияны айтады.

Медицинада қолданылуы: Трагакант шайырының бөріткіш және жабысқақ қасиеттері медицинада және фармация практикасында эмульсиялар, таблеткалар, пилюлдер дайындағанда өте кең қолданылады.

Зығыр тұқымы - (Semen lini).

Кәдімгі зығыр – Linum usitatissimum L.

Зығырлар тұқымдасы – Linaceae.

Кәдімгі зығыр - жіңішке сабақты біржылдық шөптесін өсімдік. Жапырақтары өте көп, жіңішке қандауыр пішінді. Олар сабақтарында қондырмалы болып, кезектесіп орналасқан және сыртынан балауызданған. Гүл күлтелері 5 жапырақты, ашық көк түсті. Жемісі – қорапша, оның ішінде 10 тұқымы болады.

Дәрілік шикізаты: Зығыр тұқымы – жұмыртқа тәрізді, ұзындығы 3-5 мм, бір жағы – сүйір, екінші жағы – дөңес. Тұқымның сырты тегіс, жылтыр, қоңыр түсті.

Медицинада қолданылуы: Шырышты қайнатпа ішектің кілегейлі қабатының қабынуына қарсы қапталғыш дәрі ретінде қолданылады. Тұқымның ұнтағы - жұмсартқыш дәрі ретінде ыстықтай булау үшін пайдаланылады. Зығыр майынан линетол препараты алынады. Линетол – 57% линолен, 15% линол, 15 % олеин қышқылдарының этил эфирлерінің қосындыларынан тұратын дәрі. Линетол дәрісі атересклерозға қарсы, адам денесі күйгенде және радиоактивті сәулелермен емдегенде пайда болатын жараларды жазу үшін майлы дәрі ретінде қолданылады.

Сүйсін түбірі – Tuber Salep

Дәрілік шикізат: Сүйсін түбірін (салеп түбірі) өсімдіктер гүлдегенде жинайды. Жинағанннан кейін, эпидермис қабатынан тазартылған түбірлерді бірнеше минутқа қайнап тұрған ыстық суға салады. Соның арқасында түбірлер ұзақ уақыт сақталғанда өсу қабілетін жояды және олардың жағымсыз иісі мен ащы дәмі кетеді. Сонымен қатар түбірлердегі крахмалдар клейстірленіп (желімделіп), олар ерекше қатаяды. Кептірілген түбірлер жұмыртқа тәрізді немесе саусақты бөлімді болады. Олар өте тығыз мүйіз сияқты ақшыл сары немесе түсі сұр болады. Бұл түбірлердің ұзындығы 4 см, ал жуандығы 0,5 – 2 см ге дейін жетеді. Түбірлердің үстіңгі жағында кішкене бүршігі болады. Кейде ол түсіп қалады. Сүйсін түбірінің иісі де дәмі де болмайды.

Медицинада қолданылуы: Салеп ірі дайындалған ұнтақ ретінде шығарылады. Сүйсін ұнтағынан шырыш кілегейін алады. Оны ішек – асқазан жүйесінің қабынуларына қарсы (энтероколит, гастрит) қапталғыш, оралғыш дәрі ретінде қолданады.