3. KulTuRa oRganIzaCjI pRoCeSoWEj

Kultura organizacyjna to system nieformalnie utrwalonych w środowisku społecz- nym organizacji wzorów myślenia i działania, mających znaczenie dla realizacji formalnych celów organizacyjnych¹⁷. Kultura organizacyjna wg modelu Scheina została podzielona na trzy warstwy: artefakty i symbole, wartości i normy oraz za- łożenia podstawowe. Najbardziej widoczną warstwę stanowią artefakty i symbole, które przejawiają się w organizacji jako język, sposób ubierania się jej pracowni- ków czy rytuały¹⁸. Ich celem jest rozprzestrzenianie kultury organizacyjnej pomię- dzy jej członkami i przekazywanie jej nowym osobom w organizacji, dzięki czemu kultura organizacyjna upowszechnia się i utrwala. Oddziałują one na wyobraźnię i uczucia oraz tworzą klimat organizacyjny¹⁹. Artefakty można podzielić się na:

¹⁷ C. Sikorski, Kultura organizacyjna, C. H. Beck, Warszawa, 2006, s. 4.

¹⁸ C. Sikorski, op. cit., s. 11.

¹⁹ Klimat organizacyjny to wg definicji Frencha, Kasta i Rosenzweiga ,,względnie stały zestaw

¹⁷⁰ spostrzeżeń członków organizacji, dotyczących cech i jakości kultury organizacyjnej”, przy czym pra-

• artefakty językowe (język, mity, legendy o historii organizacji);

• artefakty behawioralne (rytuały, ceremonie, zwyczaje);

• artefakty fizyczne (wystrój wnętrza, sposób ubierania się, technologia, symbo- le statusu, logo, inne przedmioty materialne).

Wartości i normy są trudniejsze do zaobserwowania, ponieważ członkowie or- ganizacji tylko w pewnym stopniu zdają sobie sprawę z ich istnienia. Ta warstwa pokazuje, jakie zachowania w organizacji są akceptowane i nagradzane, a jakie spotykają się z naganą ze strony kierownictwa. Założenia podstawowe to funda- menty kultury organizacyjnej, niemożliwe do zaobserwowania, stanowią najtrwal- szy i najtrudniejszy do zmiany jej element. To założenia podstawowe determinują zachowania członków organizacji, mimo iż oni sami nie wiedzą o ich istnieniu.

Wśród czynników determinujących kulturę organizacyjną należy również wy- mienić²⁰:

• kulturę społeczności, w której działa organizacja;

• charakter otoczenia biznesowego lub działalności firmy oraz wspólne wartości;

• wytyczne podstawowe założycieli firmy lub jej dominujących liderów.

Transformacja organizacji w kierunku procesowym uruchomi zmianę kultury organizacyjnej, a w szczególności głównych wartości przyjmowanych w zespole pracowniczym. Wzrośnie znaczenie takich postaw, jak: rzeczywista kreatywność i innowacyjność, odwaga, otwartość i empatia w relacjach z klientami, bezpośred- nia komunikacja²¹.

W organizacji zorientowanej na procesy powinna panować przede wszystkim praca zespołowa, szeroka i otwarta komunikacja, wzajemna pomoc, współodpo- wiedzialność i kreatywność (tabele 55., 56.). W nowej organizacji konieczna jest akceptacja występowania nieuchronnych napięć i konfliktów oraz twórcze ich wy- korzystanie²². Charakter pracy w organizacji procesowej sprzyja w istotny sposób transferowi wiedzy między jej członkami. Procesowe podejście polega również na dzieleniu się wiedzą, władzą, wynikami, a także własnymi wyobrażeniami o firmie. Cechą charakterystyczną kultury organizacyjnej organizacji procesowej jest to, iż przedsiębiorstwa zmieniają swoje działania i struktury pod wpływem zachowań

klientów.

cownicy odróżniają kulturę od jej postrzegania (klimatu) – M. Armstrong, Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 249.

²⁰ G. Aniszkiewicz, Kultura organizacyjna w zarządzaniu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 22.

²¹ P. Grajewski, op. cit., s. 186.

²² K. Olszewska, op. cit.

171

Tabela 55. Kultura organizacji zorientowanej na procesy w wymiarze założeń oraz norm i wartości

Poziom	Charakterystyka
Założenia	Punktem wyjścia działań organizacji są potrzeby klientów; Pracownicy rozumieją, że organizacja działa jako system; Pracownicy znają poszczególne części systemu oraz powiązania między nimi; Wszyscy są równi i wnoszą istotny wkład w funkcjonowanie organizacji; Relacje pomiędzy pracownikami mają sprzyjać wspólnemu rozwiązywaniu problemów; Dobre wyniki organizacji uzyskiwane są tylko i wyłącznie dzięki współpracy poszczególnych czę- ści; Niezbędne informacje są przekazywane na bieżąco wszystkim jednostkom, które ich potrzebują do skutecznego wykonywania pracy; Menedżerowie współpracują z podwładnymi, zachęcają do samodzielności oraz wspólnego roz- wiązywania problemów; Pracowników wynagradza się za ich wyniki.
Normy i wartości	Szacunek; Akceptacja; Prawo do popełniania błędów; Otwarta komunikacja; Wzajemna pomoc; Współodpowiedzialność; Kreatywność; Innowacyjność.
Artefakty	Język procesowy; Technologia workflow; Mapy procesów.

Źródło: K. Olszewska, op. cit.

Tabela 56. Budowanie kultury organizacyjnej organizacji procesowej

Udostępnianie w klimacie wzajemnego zaufania wszystkim pracownikom wszelkich niezbędnych informacji o klientach i przedsiębiorstwie.

Upowszechnianie komunikacji poziomej między pracownikami poprzez wdrażanie systemów informatycz- nych.

Przekazywanie pracownikom stałych uprawnień decyzyjnych (upełnomocnienia) oraz rozwijania form wza- jemnego wspomagania.

Ukierunkowanie zwierzchników na pełnienie funkcji wspomagających (coaching), szkoleniowych i koordy- nujących.

Wprowadzanie systemów ocen i wynagrodzeń premiujących nastawienia zorientowane na pracę zespołową, dzielenie się wiedzą i doświadczeniem.

Usatysfakcjonowanie i gratyfikacja współpracowników uzyskujących znaczące efekty w kontaktach z klientami.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: P. Grajewski, op. cit., s.173.

W ramach oddziaływania na kulturę organizacji można wpłynąć na²³:

• uznanie potrzeb klientów za punkt odniesienia dla wszystkich działów organi- zacyjnych;

• wprowadzenie odpowiedzialności za podejmowane działania na postawie wy- ników systemu oceny efektywności;

• minimalizację konfliktów między działami;

^{172 23} A.G. Rummler., A. P., Brache, op. cit., s. 214.

• stworzenie warunków pracy sprzyjających podnoszeniu efektywności oraz za- dowoleniu z wykonywanej pracy.

Kształtowanie kultury organizacji procesowej jest procesem, którego przebieg również należy planować i aktywnie modelować. Świadomość jej znaczenia po- winni mieć wszyscy członkowie organizacji, zwłaszcza zarząd i menedżerowie pro- cesów odpowiedzialni za ich realizację.

Konieczność dostosowywania przebiegu procesu do oczekiwań klientów sprzy- ja uczeniu się nowych ról i zachowań. Organizacja procesowa rozwija zatem zapo- trzebowanie na efektywny system zarządzania wiedzą, a w praktyce wspiera roz- wój potencjału intelektualnego pracowników, jednocześnie tworząc warunki do jego wykorzystania. Doświadczenia w zakresie wdrażania rozwiązań ukierunkowa- nych na procesy w firmach zarówno o niewielkiej liczbie zatrudnionych, jak i bar- dzo dużych, pozwalają na sformułowanie wielu wskazań dla organizacji proceso- wych, wykorzystujących zarządzanie wiedzą jako czynnik wspierający ich bieżące funkcjonowanie i rozwój.

Jednym z czynników ograniczających zakres wdrożeń w kierunku procesów jest obawa menedżerów związana z brakiem widocznych efektów w organizacji. Czę- sto obawy te w równym stopniu dotyczą także pracowników. Wdrożenie zarządza- nia procesami w przedsiębiorstwie wymaga zatem otwartości na zmiany, budowy odpowiedniej kultury organizacyjnej, znacznego wysiłku zarówno ze strony zarzą- du, menedżerów, jak i pracowników, a przede wszystkim determinacji i przekona- nia, iż podejmowane działania przyniosą w przyszłości wymierne korzyści dla or- ganizacji.

173

Wyzwaniem dla współczesnych przedsiębiorstw jest wdrożenie podejścia proceso- wego, dzięki któremu osiągną one elastyczność działania, pozwalającą szybko do- stosowywać się do wymagań stawianych przez otoczenie. Właściwe zidentyfiko- wanie procesów, ich kontrola i sprawne zarządzanie kluczowymi procesami dla każdego przedsiębiorstwa są bardzo ważnymi czynnikami, wpływającymi na ren- towność, poziom zadowolenia klientów, a w konsekwencji – na przewagę konku- rencyjną. Procesy funkcjonują w każdym przedsiębiorstwie, mimo że organizacje nie zawsze są w pełni tego świadome. Sprawne procesy biznesowe firmy są klu- czem do sprawowania skutecznej kontroli i są niezbędne w procesie działalności firmy.

Zarządzanie procesami biznesowymi umożliwia także wpływ na kluczowe pro- cesy biznesowe, powodując, iż są one bardziej wydajne, lepiej kontrolowane i bar- dziej elastyczne. W rezultacie wpływa to na koszty, wydajność pracy, czas oraz na poprawę wyników organizacji. Doskonalenie procesów jest działaniem ciągłym i podlega analizie, ocenie przebiegu procesów oraz kontroli realizacji ustalonych dla nich celów.

Dla celów zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem niewystarczająca jest informacja o wielkości kosztów poniesionych w dziale, pionie, ważne są wiadomo- ści dotyczące kosztów dotyczących procesów biznesowych. Wdrożenie podejścia procesowego w przedsiębiorstwie wymusza budowę organizacji procesowej. Kadra kierownicza jest podstawowym inicjatorem tworzenia tego typu organizacji, a od- powiednio dobrany zespół menedżerów ukierunkuje zmianę myślenia pracowni- ków od podejścia funkcjonalnego w kierunku myślenia procesami.

Przedsiębiorstwa, wdrażając zarządzanie procesami, uzyskują znaczne korzyści, których efekty nie od razu są widoczne. Następuje zminimalizowanie czasu i wy- siłku pracy oraz zwiększenie jej efektywności i wydajności, ograniczenie ponoszo- nych kosztów, wzmocnienie wizerunku firmy. Ponadto przedsiębiorstwo jest w sta- nie szybko dostosować się do zmieniającego się otoczenia. W dłuższej perspekty-

wie następuje poprawa komunikacji wewnątrz firmy, a pracownicy znają zakres 175

swoich obowiązków. Zarządzanie procesami biznesowymi to umiejętność o funda- mentalnym znaczeniu dla każdej organizacji. Przedsiębiorstwa, które nauczą się za- rządzać procesami będą produkować szybciej i staną się bardziej elastyczne.

Zarządzanie procesami daje duże możliwości poprawy funkcjonowania przed- siębiorstwa poprzez usprawnianie przepływu informacji, zwiększenie jakości wy- konywanych działań, większą możliwość dostosowania się do wymagań klientów. Analiza zjawisk gospodarczych w ujęciu procesowym w przypadku wielu przedsiębiorstw stała się już standardem, zwłaszcza w takich sektorach, jak: banko- wość, telekomunikacja, ubezpieczenia. Podejście procesowe stanowi obecnie duże

wyzwanie dla wielu polskich przedsiębiorstw.

176

Adair C. B., Murray B. A., Radykalna reorganizacja firmy, PWN, Warszawa 2002. Aniszkiewicz G., Kultura organizacyjna w zarządzaniu, Polskie Wydawnictwo

Ekonomiczne, Warszawa 2007.

Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005.

Bartczak I., Wiedza jak zatopiony skarb, ,,CXO. Magazyn Kadry Zarządzającej” 2001, nr 2.

Bełz G., Reorientacja procesowa struktury funkcjonalnej [w:] Strategie wzrostu produktywności firmy (pr. zb. pod red. A. Stabryły), Akademia Ekonomiczna, Kraków 2000.

Bitkowska A., Zaleśna A., Rola kadry kierowniczej w budowaniu organizacji pro- cesowej [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlew- ska, A. Bitkowska), VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Bitkowska A., Outsourcing i offshoring procesów biznesowych [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Bitkowska A., Podejście procesowe w przedsiębiorstwie, ,,Ekonomika i Organiza- cja przedsiębiorstwa” 2008, nr 5.

Bitkowska A., Wybrane aspekty zarządzania procesami biznesowymi w perspekty- wie międzynarodowej [w:] Innowacyjne systemy, procesy i metody zarządzania międzynarodowego (red. M. Trocki), Oficyna wydawnicza SGH, Warszawa 2008.

Bitkowska A., The selected aspects of the application of the process approach at the enterprise, editors Constantin Bob, Doru Plesa, Gabriela Jigu, Bogdan One- te, Mirela Sirbu, Proceedings, The Second International Conference on Com- merce Academy of Economic Studies Bucharest, Rumunia 2008.

Bitkowska A., Identification and modeling of business process in the enterprise, editors Constantin Bob, Doru Plesa, Gabriela Jigu, Bogdan Onete, Mirela Sirbu, Proceedings, The Second International Conference on Commerce Academy of Economic Studies Bucharest, Rumunia 2008. 177

Bitkowska A., Zarządzanie procesowe [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), t. 1., VIZJA PRESS&IT, Warsza- wa 2008.

Bitkowska A., Podejście procesowe w zarządzaniu organizacją [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), t. 1.,VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Bors K., Nogalski B., Wartość dodana jako niematerialna determinanta produktyw- ności [w:] Strategie wzrostu produktywności firmy (pr. zb. pod red. A. Stabryły), Akademia Ekonomiczna, Kraków 2000.

Borucińska I., Babińska K., BI+, czyli controlling procesów, ,,Controlling i Ra- chunkowość Zarządcza” 2007, nr 4.

Borucińska I., BI+, czyli controlling procesów, ,,Controlling i Rachunkowość Za- rządcza” 2007, nr 5.

Brdulak H., W poszukiwaniu wartości dodanej, ,,CXO. Magazyn Kadry Zarządza- jącej” 2002, nr 4.

Brilman J., Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania, PWN, Warszawa 2002. Brzeziński M., Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, Difin, Warszawa 2007. Bukowski M., Zarządzanie kompetencjami, ,,Manager” 2003, nr 1.

Burlton R. T., Business Process Management. Profiting from Process, SAMS publi- shing 2001.

Burlton R. T., Process and Knowledge Management: A Question of Balance 1998 issue of Ed. Yourdon’s American Programmer, published by Cutter www.pro- cessrenewal.com/files/bpmkm.doc.

Byrne G., Ensuring Optimal Success with Six Sigma Implementations, ,,Journal of Organizational Excellence”, Spring 2003, Vol. 22 Issue 2.

Champy J., X-engineering przedsiębiorstwa, Agencja Wydawnicza Placet, Warsza- wa 2003.

Cyfert S., Strategiczne doskonalenie architektury procesów w zarządzaniu przed- siębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.

Cyfert S., Ograniczenia metod doskonalenia procesów wykorzystywanych w pol- skich przedsiębiorstwach [w:] Mechanizm i obszary przeobrażeń w organiza- cjach (red. A. Potocki), Difin, Warszawa 2007.

Czermiński A., Czerska M., Nogalski B., Rutka R., Apanowicz J., Zarządzanie or- ganizacjami, TNOiK, Toruń 2001.

Czubasiewicz H., Grajewski P., Diagnozowanie kultury organizacyjnej firmy – wy- niki badań [w:] Kulturowe i organizacyjne uwarunkowania strategii przedsię- biorstw (pr. zb. pod red. K. Krzakiewicza), Akademia Ekonomiczna w Pozna-

178 niu, WSB w Pile, Poznań–Piła 2001.

Durlik I., Projektowanie i wdrażanie zmian innowacyjnych w przemyśle w warun- kach zaawansowanych technologii [w:] Przedsiębiorstwo przyszłości – wizja strategiczna (pod red. W. M. Grudzewskiego, K. Hejduk), Difin, Warszawa 2002. Dziekoński K., Jurczuk A., Rola narzędzi informatycznych w zarządzaniu proceso- wym [w:] Instrumenty zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem (red. W.

Kowalczewski, J. Nazarko), Difin, Warszawa 2006.

Filipczuk I., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa. Teoria i praktyka, WSZiM, Sochaczew 2004.

Gabryelczyk R., ARIS w modelowaniu procesów biznesu, Difin, Warszawa 2006. Gay C., Essinger J., Outsourcing strategiczny, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002. Gierszewska G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE,

Warszawa 2002.

Gierszewska G., Wawrzyniak B., Globalizacja. Wyzwania dla zarządzania strate- gicznego, Poltex, Warszawa 2001.

Gołuchowski J., Kania K., Hurtownia danych o procesach jako źródło wiedzy w systemach [w:] Business process intelligence, Studia i materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą (red. L. Drelichowski), Seria: Studia i Ma- teriały, nr 4, 2005.

Grajewski P., Organizacja procesowa. Projektowanie i konfiguracja, PWE, War- szawa 2007.

Grajewski P., Koncepcja struktury organizacji procesowej, Dom Organizatora, To- ruń 2003.

Grajewski P., Organizacja procesowa – współczesne wyzwanie, ,,Przegląd Organi- zacji” 2004, nr 12.

Grajewski P., System organizacyjny jako element kształtujący wartość przedsiębior- stwa [w:] Zachowania organizacji wobec zjawisk kryzysowych (red. J. Skalik), Wrocław 2003.

Gruchman G., Mierzyć, aby doskonalić, „CXO. Magazyn Kadry Zarządzającej” 2002, nr 4.

Gruchman G., Orientacja na procesy biznesowe, „Manager” 2002, nr 7. Gruchman G., Renesans procesów biznesowych, „Manager” 2002, nr 12. Grudzewski W. M., Hejduk I. K., Globalizacja a kierunki rozwoju zarządzania,

,,Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2001, nr 1.

Grudzewski W., Hejduk I., Projektowanie systemów zarządzania, Difin, Warszawa 2001.

Grudzewski W., Hejduk I., Przedsiębiorstwo wirtualne, Difin, Warszawa 2002. Grudzewski W. M., Współczesne kierunki rozwoju nauk o zarządzaniu, ,,Ekonomi-

ka i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2006, nr 3.

179

Grudzewski W. M., Hejduk I. K., Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwach, Difin, Warszawa 2004.

Hall J., Making business processes lean, ,,Management Services”, Winter 2006. Hammer M., Champy J., Reengineering w przedsiębiorstwie, Neumann Manage-

ment Institute, Warszawa 1999.

Hammer M., Reengineering work: don’t automate, ,,Obliterate Harward Business Review” 1990, nr 7/8.

Hammer M., Internet, procesy i współdziałanie siłą napędową firmy XXI wieku, materiały MGG Conferences, Warszawa, 14 marca 2001.

Hammer M., Reinżynieria i jej następstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsza- wa 1999.

Herman A., Nauki o przedsiębiorstwie w Polsce a praktyka, ,,Ekonomika i Organi- zacja Przedsiębiorstwa” 2006, nr 3.

Ingram T., Strużyna J., Analiza procesów zarządzania zorientowanego na ludzi z punktu widzenia zachowań przedsiębiorczych [w:] Podejście procesowe w za- rządzaniu (red. M. Trocki, M. Romanowska), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

Jaworska E., Procesy sprawnie zarządzane, ,,MSI” 2007, nr 4.

Kaplan R. S., Cooper R., Zarządzanie kosztami i efektywnością, Oficyna Ekono- miczna, Kraków 2000.

Kaplan R. S., Norton D. P., Strategiczna karta wyników, PWN, Warszawa 2006.

Kapłan R. S., Norton D. P., Strategiczna karta wyników. Jak przełożyć strategię na działanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Kasiewicz S., Procesy biznesowe z perspektywy zarządzania wartością, ,,Ekonomi- ka i Organizacja Przedsiębiorstw” 2004, nr 8.

Kasprzak T., Organizacja zorientowana na procesy biznesu-modelowanie referen- cyjne [w:] Modele referencyjne w zarządzaniu procesami biznesu (red. T Ka- sprzak), Difin, Warszawa 2005.

Kasprzak T. (red.) Modele referencyjne w zarządzaniu procesami biznesu, Difin, Warszawa 2005.

Katzenbach J. R., Smith D. K., Siła zespołów. Wpływ pracy zespołowej na efektyw- ność organizacji, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.

Kempa A., Modelowanie procesów biznesowych z wykorzystaniem metody Case-

-Based Reasoning [w:] Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządza- nia Wiedzą (red. L. Drelichowski), Bydgoszcz 2005.

Kłujsza D., Właściciele procesów w strukturze organizacyjnej, ,,CXO. Magazyn Kadry Zarządzającej”, 5 marca 2005.

Kowalczewski W., Nazarko J. [red.], Instrumenty zarządzania współczesnym przed-

180 siębiorstwem, Difin, Warszawa 2006.

Koźmiński A. K., Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznik dla zaawan- sowanych, PWN, Warszawa 2004.

Król H., Ludwiczak A., Zarządzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału orga- nizacji, PWN, Warszawa 2006.

Krzos, M. Przybyła, Identyfikacja czynników zarządzania procesowego w przedsię- biorstwie [w:] Podejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowski, M. Trocki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

Kubik K., Rola menedżera w zarządzaniu procesowym [w:] Podejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowski, M. Trocki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

Lam S. S. K., Schaubroeck J., Total Quality Management and Performance Appra- isal: an Experimental Study of Process Versus Results and Group Versus Indivi- dual Approaches, ,,Journal of Organizational Behavior”, July 1999, Vol. 20 Is- sue 4.

Lasek M., Podejście obiektowe i notacja UML w modelowaniu procesów gospodar- czych [w:] Modele referencyjne w zarządzaniu procesami biznesu (red. T. Ka- sprzak), Difin, Warszawa 2005.

Lichtarski J, O relacji między podejściem funkcjonalnym i procesowym w zarządza- niu, [w:] Podejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Troc- ki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

Lichtarski J. (red.), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Akademia Ekonomiczna, Wrocław 1999.

Manganelli R. L., Klein M. M., Reengineering – Metoda usprawniania organiza- cji, PWE, Warszawa 1998.

Mann R., Mayer E., Controlling w twojej firmie, Centrum Kreowania Liderów, Skierniewice 1996.

Masłowski A., Proces zmian kulturowych w organizacji [w:] Podejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

McCormack K. P., Johnson W. C., Business Process Orientation. Gaining the e-Bu- siness Competitive Advantage, St. Luice Press, 2001.

Mejssner B., Nie ma dwóch podobnych wdrożeń, ,,CIO Magazyn dyrektorów IT” 2007, nr 8.

Mejssner B., BPM czyli lustro gospodarki, ,,CIO Magazyn dyrektorów IT” 2007, nr 7. Muller U. R., Rupper P., Process Reengineering, Wydawnictwo Astrum, Wrocław

2000.

Nowosielski S. (red.), Procesy i projekty logistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2008.

Olszewska K., Organizacja zorientowana na procesy – ujęcie modelowe [w:] Po- dejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

181

Pawlak W. R. (red.), Poradnik menedżera jakości, Forum Media, Warszawa 2003. Penc-Pietrzak I., Analiza strategiczna w zarządzaniu firmą, CN Beck, Warszawa

2003.

Peppard J., Rowland R., Re-Engineering, Gebethner, Warszawa 1997.

Perechuda K. (red.), Zarządzanie przedsiębiorstwem przyszłości – koncepcje, mo- dele, metody, Wydawnictwo Placet, Warszawa 2000.

Perechuda K., Metody zarządzania przedsiębiorstwem, Akademia Ekonomiczna, Wrocław 1999.

Perechuda K., Organizacja wirtualna, Ossolineum, Wrocław 1997.

Pietrowicz A., Procesowa struktura organizacyjna, „Przegląd Organizacji” 2001, nr 6.

Przewodnik ISO 9000, Materiały informacyjne nt. wdrażania systemu zarządzania jakością wg norm ISO serii 9000:2000, Opracowano w ramach zamówienia Mi- nisterstwa Gospodarki i Pracy, wydanie II uzupełnione, Katowice 2004.

Robbins S. P., Decenzo D. A., Podstawy zarządzania, Polskie Wydawnictwo Eko- nomiczne, Warszawa 2002.

Rummler G. A., Brache A. P., Podnoszenie efektywności organizacji, PWE, War- szawa 2000.

Rutka R., Organizacja przedsiębiorstw. Przedmiot projektowania, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1996.

Senge P. M., Piąta dyscyplina, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002. Sikorski C., Kultura organizacyjna, C. H. Beck, Warszawa 2006.

Sierpińska M. (red.), Wykorzystanie nowoczesnych koncepcji wspomagania decyzji dla poprawy efektywności zarządzania zakładem górniczym i spółką węglową, AGH, Kraków 2007.

Smith H., Fingar P., Business Process Management. The Third Wave, Meghan-Kif- fer Press, Tampa, Florida USA 2007.

Skoczylas W. (red.), Determinanty i modele wartości przedsiębiorstw, PWE, War- szawa 2007.

Sopińska A., Procesowa organizacja przedsiębiorstwa [w:] Podejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), t. 1., SGH, Warszawa 2004.

Stabryła A., Doskonalenie struktury organizacyjnej, PWE, Warszawa 1991.

Staniewski M., Ludwiczyński A., Zarządzanie wiedzą a architektura zarządzania zasobami ludzkimi [w:] Wyzwania globalizacji – odpowiedzi przedsiębiorstw (red. I. Koładkiewicz, W. Kozioł), WSPiZ-UW, Warszawa 2004.

Staniewski M., Wybrane koncepcje zarządzania zasobami ludzkimi, ,,Współczesna Ekonomia”, kwartalnik Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Warszawie,

182 2007 nr 3.

Staszkiewicz R., Przymus reformowania, ,,CXO. Magazyn Kadry Zarządzającej” 2001, nr 11.

Strategor, Zarządzanie firmą, strategie, struktury, decyzje, tożsamość, PWE, War- szawa 1995.

Systemy zarządzania jakością. Podstawy i terminologia, PN-EN ISO 9000:2000, PKN, Warszawa 2001.

Szczepankowski P., Zintegrowany model zarządzania wartością przedsiębiorstwa [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), t. 1., VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Szczepańska K., Podmiotowy aspekt systemu zarządzania jakością według PN-EN ISO 9001:2001 [w:] Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Szczepańska K., Praktyka podejścia procesowego, ,,Problemy Jakości” 2008, nr 7. Trocki M., Romanowska M. (red.), Podejście procesowe w zarządzaniu, t. 1., SGH,

Warszawa 2004.

Trocki M., Romanowska M. (red.), Podejście procesowe w zarządzaniu, t. 2., SGH, Warszawa 2004.

Trocki M., Standaryzacja procesów a zarządzanie procesowe [w:] Podejście proce- sowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), SGH, Warszawa 2004. Trocki M., Outsourcing: metoda restrukturyzacji działalności gospodarczej, PWE,

Warszawa 2001.

Wach K., Zarządzanie procesami w wybranych koncepcjach zarządzania [w:] Po- dejście procesowe w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), SGH, War- szawa 2004.

Wachowiak P., Rola menedżera w zarządzaniu procesami [w:] Podejście proceso- we w zarządzaniu (red. M. Romanowska, M. Trocki), SGH, Warszawa 2004.

Wasilewski L., Podstawy zarządzania jakością, WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 1998.

Weiss E., Zarządzanie jakością projektu w funduszach strukturalnych Unii Euro- pejskiej, I-BiS, Wrocław 2006.

Weiss E., Organizacja i zarządzanie. Wybrane zagadnienia, I-BiS, Wrocław, 2005. Weiss E., Godlewska M., Bitkowska A. (red.), Nowe trendy i wyzwania w zarządza-

niu, VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Weiss E., Godlewska M., Bitkowska A. (red.), New trends & challenges in Mana- gement. Concepts of management, VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Weiss E., Podstawy i metody zarządzania. Wybrane zagadnienia, Vizja Press&IT, Warszawa 2008.

Weiss E., Godlewska M. (red.), Nowe trendy i wyzwania w zarządzaniu, VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2007.

183

Weiss E., Bitkowska A., Conditionals and structure Bussiness Process Manage- ment, [w:] New trends & challenges in management. Concepts of management (red. E. Weiss, M. Godlewska, A. Bitkowska), VIZJA PRESS&IT, Warszawa 2008.

Urbaniak M., Zarządzanie jakością. Teoria i Praktyka, Difin, Warszawa 2004. Yourdon E., Współczesna analiza strukturalna, WNT, Warszawa 1999.

Zabawa J., Krawczyk R., Benchmarking procesów biznesowych w bankowości,

,,Bank i Kredyt” 2006, nr 1.

Zawistowski T., Procesowe zarządzanie organizacją ,,Problemy Jakości” 2001, nr 9.

Zimniewicz K., Współczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE, Warszawa 1999.

Żółcińska W., Wojna szczupłych i elastycznych, ,,CXO. Magazyn Kadry Zarządza- jącej” 2001, nr 1.

Źródła internetowe www.lotos.pl www.processrenewal.com www.crm.com.pl www.bpmevents.com.pl www.mgx.com.pl

www. ids-scheer.pl www.architec.pl www.boc-eu.com www.deloitte.com

184