3. SySteMy InfoRMaTyCznE do ModEloWanIa pRoCeSóW bIznESoWyCh

Modelowanie procesów nie jest możliwe bez pomocy narzędzi informatycznych³. Najprostsze z nich umożliwiają jedynie stworzenie wykresu procesu, wykreowanie diagramów i nadanie im odpowiedniego opisu. Programy te znajdują zastosowanie przy prostych przedsięwzięciach, w których wystarczy jedynie możliwość szybkie- go zobrazowania procesu. Bardziej zaawansowane narzędzia, oprócz tworzenia modeli, umożliwiają ich gromadzenie w bazie danych, dają również możliwość tworzenia modelu przez wielu użytkowników w ramach jednego przedsięwzięcia. Umożliwiają także zaawansowaną analizę procesów i symulacje ich przebiegu. Co- raz częściej programy tej klasy wyposażane są w rozwiązania umożliwiające rachu- nek kosztów metodą ABC, pomiar wyników metodą Balanced Scorecard, wspoma- gają też tworzenie i funkcjonowanie systemu zarządzania jakością.

Narzędzia do modelowania procesów można podzielić na:

• programy do tworzenia diagramów, służące głównie do wizualizacji i mapo- wania procesów, np. MS Office Visio 2003, Flowcharter (Micrografx), które są tanie i proste w obsłudze,

• narzędzia CASE (Computer Aided System Engineering), do modelowania pro- cesów szczególnie wtedy, gdy mają być one integrowane z rozwiązaniami infor- matycznymi, np. Designer/2000 (Oracle), Select Enterprise (Select Software),

• zaawansowane narzędzia projektowania i doskonalenia procesów, pozwalają- ce na zaawansowane analizy i symulacje, takie jak: ARIS Toolset (IDS Sche- er), Business Process Modeler Igrafx, Adonis (BOC GmbH), Workflow Ana- lyzer (Meta Softwar), czy narzędzia modelowania procesów w ramach syste- mów ERP (wbudowane w te systemy), np. IFS Business Modeler.

Narzędzia informatyczne zapewniają właściwy opis procesów, pozwalają na prowadzenie analiz i stałe doskonalenie procesów, a tym samym na skuteczną re- alizację wszystkich wymagań stawianych organizacji zorientowanej procesowo.

³ Szerzej na temat systemów informatycznych wspierających zarządzanie procesami w rozdziale 8.

109

Gwarantują, że podstawą określania celów i oceny rezultatów procesów są wskaź- niki ich efektywności. System informatyczny pozwala zarządzać całym cyklem ży- cia procesu, począwszy od jego zaprojektowania, poprzez wdrożenie, eksploatację, pomiary, zmiany i ponowne wdrożenie.

Spośród wielu metod opisu procesów wyróżnia się koncepcja stworzona przez prof. Augusta Wilhelma Scheera z Uniwersytetu Saarbrucken, który od wielu lat pracuje nad opisem metod umożliwiających mapowanie, analizę i reorganizację procesów gospodarczych. Na stworzonej przez niego koncepcji oparte jest jedno z wiodących narzędzi, służących mapowaniu i reorganizacji procesów – pakiet pro- gramów ARIS⁴. Koncepcja stworzona przez prof. Scheera i zaimplementowana w ARISie zakłada, że model procesów może być przedstawiony w czterech per- spektywach:

• organizacji (organization view), w której ukazane są elementy struktury orga- nizacyjnej organizacji;

• danych (data view), przedstawiającej system informacyjny organizacji;

• funkcji (function view), ukazującej występujące w procesie funkcje i powiąza- nia między nimi;

• sterowania (control view), łączącej wydarzenia, funkcje i wszystkie pozostałe elementy występujące w poprzednich trzech perspektywach; umożliwia ona przedstawienie wzajemnych powiązań pomiędzy pozostałymi perspektywami. W ramach każdej z perspektyw wyróżnić można trzy poziomy (descriptive le-

vels), opisujące przejście od problemu biznesowego do technologii informacyjnej:

1. Zdefiniowanie wymagań (requirements definition) – na poziomie tym określa się wymagania dla technologii informacyjnych.

2. Specyfikacja projektowa (design specification) – na tym poziomie powstaje specyfikacja systemu informacyjnego, który spełnia postawione na pierw- szym poziomie wymagania.

3. Opis implementacji (implementation description) – w ramach tego poziomu specyfikacja przekształcana jest we wdrożenie odpowiedniego sprzętu kom- puterowego i oprogramowania jednostek organizacyjnych; wydzielić można poszczególne stanowiska, a im z kolei przypisać pracujące na tych stanowi- skach osoby.

Notacja jest to sposób reprezentacji wymagań biznesowych, dotyczących dane- go procesu, za pomocą odpowiednich elementów graficznych, wyrażonych poprzez zestaw pojęć o ściśle zdefiniowanym znaczeniu i wykorzystaniu w modelu proce-

⁴ ARIS – Architecture of Integrated Information Systems – Architektura Zintegrowanych Syste-

¹¹⁰ mów Informacyjnych.

su. W przypadku modelowania procesów najczęściej wykorzystywane są następu- jące notacje:

• notacja BPMN – Business Process Modeling Notation (standardowa notacja modelowania procesów biznesowych). Jest to notacja precyzyjnie i jedno- znacznie opisująca procesy biznesowe. Dzięki swojej jednoznaczności mogą one podlegać automatycznemu tłumaczeniu do xml’owego języka umożliwia- jącego implementację zamodelowanych przebiegów procesów w systemach informatycznych, np. WorkFlow;

• notacja UML – Unified Modeling Language (ujednolicony język modelowania obiektowego), Notacja UML jest językiem do specyfikacji, konstruowania, wi- zualizacji i dokumentowania wytworów związanych z systemami wykorzystu- jącymi oprogramowanie⁵. Ma zatem charakter ogólny i jest odpowiednia do modelowania procesów gospodarczych.

⁵ M. Lasek, Podejście obiektowe i notacja UML w modelowaniu procesów gospodarczych [w:]

Modele referencyjne w zarządzaniu procesami biznesu (red. T Kasprzak), Difin, Warszawa 2005.

111