• 5. Когнитивті диссонанс тұлғааралық коммуникациядағы орны.

• Когнитивті диссонас (лат cognito – түйсіну, таным жәнеdissonansta - үйлесімсіздік, жүйесіздік) – тұлғаның түйсінігі қарама-қайшылықтағы ойлау, сенім құндылық және эмоц-қ реакцияның әсерінен болван психодискомфорт жағдайы.

• “Мотивацияның когнитивті” теориясы бойынша негізгі мәселе адам санасы мен біліміне,оның танымымен байланысты феномендерге тікелей байланысты болып саналады. Бұл теорияның негізгі ұғымдары – когнитивті диссонанс, табысты күту, табыстың жеке адам үшін құндылығы, сәтсіздікке ұшырау қорқынышы, талаптану деңгейі. Бұлар бір-бірімен өте тығыз байланыста, өзара әрекеттестікте болатын мотивациялық феномендер.

• Бұл факторға алғашқылардың бірі болып көңіл аударған – “Когнитивті диссонанс” теориясының негізін салушы Л.Фестингер. оның мотивация теориясы әлеуметтік психология мен биология негізінде қалыптасқан. Негізгі еңбегі – “Теория когнитивного диссонанса” (1958). Оның пікірінше, адам бойындағы жалпы әлем туралы және өзі туралы білімдер жүйесі өзара келісімге ұмтылады. өзара келіспеушілік немесе дисбаланс орнаған жайдайда адам оны шеттетуге, бәсеңдетуге ұмтылады.

• Бұл теория бойынша, адамда өзі қабылдаған шешіміне маңызды құндылық беру және осы таңдауының жалғыз, дұрыс шешемі екендігін ақтайтын психолоогиялық қорғаныс жүйесі жұмыс жасайды. Сонымен қатар қабылданған шешімді жоққа шығараруға, жармсыздығын дәлеледеуге қосымша фактілер іздеп, сол арқылы өз шешеімінің дұрыстығына көңіл қояды. Когнитивті диссонанс барлық уақытта туындамайды. Ол тек адам өзін келіспеушіліктің негізгі себепшісі ретінде түсініп, өзін тікелей жауапты сезініп, уайымдағанда пайда болады.

• Теорияның басты гипотезасы

• Л Фестингер өз теориясының екі негізгі гипотезасын ұсынды:

• 1 Диссонанс п.б жағдайда тұлға бар күшімен өзінің 2 қондырғының арасындағы үйлесімсіздік дәрежесін түсінуге талпынады. Бұл әрекетке ол консонансқа жету үшін барады. Бұл жағдай псих-ң дискомфортынан шығады.

• 2 2ші гіпотеза алғашқысын негізге ала отырып, тұлғаның пайда болу қолайсыздықтардың өршіп кетпеуі үшін кейбір жағдайларды ойланып өтуін түсіндіреді.

• Диссонансәр түрлі жағдайларда п.б.:

• -Логикалық жүйедегі келісімсіздіктен ;

6. Психоаналитикалық теорияның тұлғааралық коммуникация психологияда талдануы.

Швеция психологы психиатр Юнг психоаналитикалық бағыттың көрнекті өкілі. Тұлғааралық коммуникациядағы психоанализдің аналитикаық психология деп аталатын бағытының негізін қалаушы. Санадан процестерді тікелей бақылау мүмкін емес. Ұжымдық бейсаналы деңгейдің мазмұнын архетиптер құрайды. Юнг бойынша, архетиптер саналы жанның негізі, эмоциялардың нұсқауларының жүйесі. Архетиптерде негізгі мифологиялық мотивтер бар. Адам психологиясындағы ұжымдық бейсаналы сфераға, сондай-ақ тарихи қалдықтар мен естеліктер енеді. Архетиптер қандай да бір образ болып көрінеді. Архетипке тән персона, анимус. Персона (маска) – ол белгілі бір әлеуметтік рөлде және қоғамда өзін көрсететін жолы. Юнг бойынша персона,сондай-ақ конфорумдылық архетип болып табылады. Анимус(рух) – индивидуалды бейсаналы бөлімнің құрамы. Индивид үшін жағымсыз, санадан тыс деңгейге ығыстырған адамның өзінің ер адам мен әйел адамның ретіндегі түсінігі. Әйел адам да маскуеттік мазмұнға ие. Юнг бойынша әрбәр ер адамда өзінің терең бейсаналы сферада әйел ретіндегі, ал әйел адамда ер адам ретіндегі образ бар. Бұл образ бейсаналы болған, бұл реалды өмірде өзі таңдаған ер адамға жобаланады.

1. Саналы бөлім

2. Индивидуалды саналы бөлім

3. Ұжымдық бейсаналы бөлім

Юнг өз жүйесін аналитикалық психология деп атаған. Юнг бойынша адам психикасына 3 деңгей кіреді: сана, жеке бейсаналық және ұжымдық бейсаналық. Адамның тұлға құрылымда анықтаушы рөл атқаратын ұжымдық бейсаналық бұрын бүкіл адамзат есте қалдырған іздерден түзіледі. Ұжымдық бейсаналық жалпы сипатта. Ол тұлғаға әсер етіп, туылғанынан бастап өзін-өзі қалай ұстауын белгілейді. Сонымен Юнг анықтамасы бойынша ұжымдық бейсаналық біздің көне ата тегіміздің ақыл-парасаты, олардың өмірімен әлемді, құдай мен адамды тану жолдары. Жеке бейсаналық құрылымдық бірліктері – сезімдер, ойлар және естеліктер констелляциясы. Юнг бұларды – кешендер деп атаған (мысалы, үлкен билікті иемденуге ұмтылу – билік кешені болады). Юнг мұнымен қоса «Мен» ұғымын енгізген. Ол адамның бір тұтастыққа және ауызбірлікке ұмтылуын білдіреді. «Мен» әртүрлі болып көрініс беруі мүмкін. Тұлға типтерін жіктеу негізіне Юнг адамның өзіне және объектіге бағытталуын қояды. Осыған орай барлық адамдар экстраверттер және интроверттер болып бөлінеді. Бұлардан басқа қосымша тптер: интуитивті, ойшыл, эмоционалды. Сондықтан Юнг бойынша, тұлғааралық коммуникациядағы тұлға типтері дегеніміз – бұл қоғам өмірінің жағдайларымен байланысы жоқ туа біткен типтер.