1.Кесте Кейбір қышқыл –негізді индикаторлар

Түсі
Индикатор	Қышқылдық ортада	Негіздік ортада	pH шкаласы
Тимол көгі	Қызыл	Сары	1.2 – 2.8
Бромфенол көгі	Сары	Көк- күлгін түсті	3.0 – 4.6
Метилоранж	Қызыл -сары	Сары	3.1 – 4.4
Метил қызылы	Қызыл	Сары	4.2 – 6.3
Хлорфенол көгі	Сары	Қызыл	4.8 – 6.4
Бромтимол көгі	Сары	Көк	6.0 – 7.6
Крезол қызылы	Сары	Қызыл	7.2 – 8.8
Фенолфталеин	Түссіз	Таңқурай түсті	8.3 – 10.0

1. HNO₃ қышқылын NaOH титрлейміз

_________________________________________________________________________________________________________________________[1]

2. HNO₂ қышқылын KOH титрлейміз

_________________________________________________________________________________________________________________________[1]

17. Төменде көрсетілген молекулалар, хиралды немесе антихиралды ма?

Өз жауаптарыңды түсіндіріңдер

______________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

18. Азот, фосфор және калий – бұл үш элемент ажыратуға болмайтын және өсімдікке өте қажетті элементтер болып табылады. Өсімдіктер бұл элементтерді топырақтан алады, бірақ бізге жиі бұл элементтерді тыңайтқыштар көмегімен қосуға тура келеді. Тыңайтқыштар аттаулары жазылған және 3 сан, яғни азот, фосфор және калийдің пайыздық мөлшері көрсетілген арнайы маркіленген пакеттерде сатылады. Тыңайтқыш пакеттеріндегі «20 – 10 – 12» жазбасы тыңайтқыштың құрамында 20% азот, 10% фосфор және 12 % калий бар екенін көрсетеді.

Мұндай NPK-тыңайтқыштары түрінде белгілі.

(i) Неліктен мұндай тыңайтқыштар NPK-тыңайтқыштары деп аталады?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[1]

(ii) Егістік алқапты жердің топырағына қосатын, ажыратып алуға болмайтын элементті атаңыздар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________[1]

(iii) Құрамы таза аммоний нитратынан NH₄NO₃ тұратын тыңайтқыштың құрамында азот қанша пайыздық мөлшерде кездеседі?

(Элементтердің салыстырмалы атомдық массалары: H = 1, N = 14, O = 16).

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

19. Егер құрамында күкірті бар түссіз газ 450^oC температурада (в ванадий пентаоксиді катализаторының қатысында) оттекпен әрекеттесетін болса, нәтижесінде түссіз газ күкірттің триоксиді түзіледі, егер осы газды суытатын болсақ, онда түссіз кристалдар түзіледі. Егер осы кристалдарға су құятын болсақ, онда шабытты экзотермиялық реакция жүреді және реакция өнімі ретінде күкірт қышқылы түзіледі.

(i) Түссіз газ (күкірттің диоксидінің) оттекте жану реакциясының теңдеуін жазыңдар:

______________________________________________________________________[1]

(ii) Шынында да, реакция нәтижесінде өте көп мөлшерде жылу бөлінеді, сондықтан бұл реакцияны жүргізу өте қауіпті болып табылады. Күкірт қышқылы бүкіл бөлменің ішіне таралып кетуі мүмкін. Практикада күкірттің триоксидіне 98%-күкірт қышқылын қосады, көп мөлшерде күкірт қышқылы түзілу үшін осы қоспаға 2% сумен қосады. Неліктен реакцияны осы тәсілмен жүргізу анағұрлым қауіпсіз болып саналады?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

20. Мына қосылыста қанша асимметриялық көміртегі атомы берілген?

_____________________________________________________________________[1]

Көміртектің қандай атомы асимметриялық атом болып саналады?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________[1]

Бағалау схемасы
Бөлім		Дағды топтары	Балл	Жауап	Қосымша ақпарат
	1	1	1	D
	2	1	1	A
	3	1	1	A
	4	1	1	C
	5	1	1	C
	6	2	2	HCl → H+ + Cl- pH = - lg[H+] pH = - lg 4 ∙ 10-3 = 3.00 – lg4 = 3.00- 0.60 = 2.40	Есептеу формуласы– 1 балл Дұрыс есептеу – 1 балл
	7	2	3	HF (aq) → H+(aq) + F-(aq) KaHF = 7 ∙ 10-4 = 7 ∙ 10-4 = x2 = (7 ∙ 10-4) 1.5M = 1 10-3 x = 1 10 -1.5 pH = - lg[H+] = - lg(1 10-1.5 M) = 1.5	Қышқылдылық константасының теңдеуі – 1 балл Мәнін анықтау [H+] – 1 балл рН –ты дұрыс есептеу – 1 балл
8		2	1	СН3СООН + NaOH → CH3COONa + H2O C1V1 = C2V2 C(CH3COOH) =	Дұрыс есептеу – 1 балл
	8 (ii)	2	1	m(ер) = 1.0 г/мл ∙ 10 мл = 10 г m(қышқ) = 0,0067 моль ∙ 60 г/моль = 0.402 г ω(қышқ) = 4,02 %	Дұрыс есептеу – 1 балл
	9	2	2	pH = - lg[H+] 12.8 = - lg[H+] [H+] = 1.585 10-13 [H+][OH-] = 1.0 10-14 [OH-] = = 0.0631 моль дм-3 КОН әрбір молі 1 моль OH- айырылатындықтан КОН концентрациясы 0.0631 моль дм-3 тең болады	Дұрыс есептеу [H+] – 1 балл Концентрацияны дұрыс есептеу – 1 балл
	10	2	3	CH3COOH → CH3COO- + H+ pH = pKa (Acetic acid) + lg( ) pH = 4.7 + lg ( ) = 4.7 +lg10-1 = 3.7	Сірке қышқылының диссоциациялану теңдеуі – 1 балл Буферлі ерітіндінің рН мәнін есептеу теңдеуі – 1 балл Дұрыс есептеу – 1 балл
	11	2	2		Цис-изомер – 1 балл Транс-изомер – 1 балл
	12 (i)	2	1	CO өте әлсіз қышқылдық қасиетке ие GeO және SnO амфотерлі қасиет көрсетеді PbO – амфотерлі қасиетке ие, бірақ негіздік қасиеті қышқылдық қасиетіне қарағанда басымырақ
	12 (ii)	2	1	SiO2 әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді, себебі кремний бейметалдық қасиет көрсетеді
	13 (i)	2	1	SnO
	13 (ii)	2	1	PbO
	14 (i)	2	1		Химиялық байланыс дұрыс көрсетілген – 1 балл
	14 (ii)	2	1	Азот молекуласындағы азот атомдары арасындағы үш байланысты үзу үшін, біршама көп мөлшерде энергия жұмсау қажет.
	15	2	1	Мысалы, эвтрофикация
	16 (i)	2	1	Тимол көгі, бромфенол көгі, метилоранждан басқасының барлығы
	17 (ii)	2	1	Қызыл крезол красный және фенолфталеин
	17 (iii)	2	2	Хиральді қосылыстар, екі айнадағы кескінді изомерлер болып табылатындықтан, олар кеңістікте бір –біріне сәйкес келе бермейді	Хиральді қасиетті көрсете алады – 1 балл Түсіндіре алады – 1 балл
	18 (i)	2	1	Құрамына кіретін элемент символдарына байланысты: азот, фосфор және калий
	18 (ii)	2	1	Азот
	18 (iii)	2	2	ω (N) = 28/80 = 0.35 или 35%	Есептеуге формуланы дұрыс пайдаланған – 1 балл Есептеу дұрыс – 1 балл
	19 (i)	2	1	2SO2 + O2 ↔ 2SO3 (катализатор – V2O5)
	19 (ii)	2	1	SO3 + H2O → H2SO4
	19 (iii)	2	2	Сұйықтық жылуды сіңіретін болғандықтан, сондықтан қышқылдың шашырап таралуы жүзеге аспайды, осылай қауіпсіз болады	Қауіпсіздікті көрсете білуі – 1 балл Түсіндіре білуі – 1 балл
	20 (i)	2	1	1 асимметриялық атом
	20 (ii)	2	1	Асиметриялық көміртегі атомы дегеніміз 4 әртүрлі орынбасушылармен байланысқан көміртек атомы болып табылады (атомдар немесе атомдар тобы)