Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
rzym-opracowanie_rzeczowe (1).doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
345.6 Кб
Скачать

Interdicta (interdykt):

  • pozaprocesowy środek ochrony wydawany przez pretora lub namiestnika prowincji

  • zawiera nakaz jednej strony pod adresem drugiej strony aby coś uczyniła albo zaniechała

  • cel – natychmiastowe działanie przeciw stanowi rzeczy, która narusza porządek prawny

  • pretor nie badał zasadności interdyktu

  • postępowanie kończyło się po osiągnięciu celu, inaczej stanowiło podstawę do postępowania sądowego majacego ustanowić jego zasadność

  • wtedy pod przymusem pretorskim adresat w formie sponsio przyrzekał zapłacić określoną sumę gdyby się okazało że bezprawnie odmówił wykonania interdyktu (to samo w drugą stronę jeśli interdykt był wydany bezzasadnie)

  • obydwa były zaskarżalne przez actio ex stipulatu – powód żądał wydania formułki na podstawie której sędzia miał zbadać czy adresat interdyktu podporządkował się jego treści, jeżeli nie to zapłata wartości rzeczy

  • 3 cele: zmuszenie do zwrotu czegoś, okazanie czegoś lub kogoś, zaniechanie czegoś

  • interdictum simplicium – skierowany pod adresem jednej strony

  • interdictum duplictium – skierowany pod adresem obu stron

  • interdictum privatum – mógł być wnoszony przez określoną osobę

  • interdictum populare – z nim mógł wystąpić ktokolwiek

Missio in possessionem (wprowadzenie osoby w e władanie całym majątkiem dłużnika albo jego częścią):

  • przejęcie majątku następowało z upoważnienia pretora udzielanego na podstawie przysługującego mu imperium

  • pozaprocesowy środek przymusu stosowany wobec właściciela zajętego majątku aby skłonić go do określonego zachowania

  • wprowadzenie wierzycieli w cały majątek dłużnika następowało w toku egzekucji majątkowej uniwersalnej (venditio bonorum)

Stypulacje pretorskie:

  • słowne i w określonej formie przyrzeczenia, których treść określał pretor

  • cel - zabezpieczenie umożliwiające realizację roszczenia na wypadek ewentualnej szkody w toku procesu jak i poza nim

  • do zawarcia stypulacji pretor mógł zmusić każdą ze stron

Stosowane w 5 przypadkach:

    • zbyt młody wiekiem

    • przez nieobecność (np. ważna funkcja państwowa)

    • groźba lub błąd – podniesione w procesie

    • gdy pluris petitio – cofniecie skutków

    • restitutio in integrum – cofniecie niesłusznego wyroku

(pierwsze 3 działają poza procesem, pozostałe dwa są związane z procesem)

Postępowanie nadzwyczajne Proces kognicyjny

Geneza:

  • czasy cesarstwa – sprawne mechanizmy procesu formułkowego działają już tylko w okolicach Rzymu

  • nowy tok postępowania sądowego – cognitio extra ordinem – uchodzi za nadzwyczajny

  • cognitio to proces myślowy skierowany na ustalenie jakiegoś faktu i ocenę jego znaczenia z punktu widzenia jako przesłanki do podjęcia decyzji

  • cognitio oznaczała ogół czynności od wszczęcia postępowania aż do wydania decyzji ostatecznej

  • roszczenie z tytułu wynagrodzenia czynności zleconej, z tytułu alimentów i fideikomisów (nieformalnych zapisów na wypadek śmierci), sprawy wymagające szybkiej interwencji sadowej, związane z opieka, dotyczące wolności bądź niewoli tylko przez proces kognicyjny

  • organy kompetentne do rozstrzygania sporów – prefekci, konsulowie, pretorzy, urzędnicy niższego szczebla, nawet senat, na prowincji: funkcjonariusze administracji państwowej

  • prowincja – spory między obywatelami rzymskimi – proces formułkowy, spory inne- proces kognicyjny

  • sędzia nominowany przez namiestnika !!!

  • zanik postępowania dwufazowego

  • 342 r. Konstytucja Konstancjusza i Konstansa – likwidacja procesu formułkowego

Organizacja sądownictwa:

  • zorganizowany hierarchicznie, wykonuje go aparat administracji państwowej (stopienie się dwóch funkcji państwowych: administratio i iudicatio);

  • na czele drabiny cesarz (w jego imieniu wydawane są wszystkie wyroki), wyrok wydany w imieniu cesarza kształtuje również nowe prawa !!!

  • prefekci miejscy (Rzym i Konstantynopol) im podlegali urzędnicy

  • każdy urzędnik wyposażony był w swe kompetencje z zakresu wymiaru sprawiedliwości i mógł je przekazać osobie przez siebie powołanej, a także wybranym przez strony arbitrom po zatwierdzeniu ich przez kompetentnego urzędnika

  • każdy sędzia mógł skorzystać z rady prawników

  • posiedzenia sadu w każdy dzień oprócz świąt, ale już nie publicznie jak w procesie formułkowym ale w pomieszczeniach zamkniętych

Przebieg:

  • wezwanie pozwanego do sądu w formie litis denuntiatio – pismo procesowe, w którym powód przedstawia swoje roszczenia wobec pozwanego i wzywa go do stawienia się w określonym terminie w sądzie (na ogół 4 miesiące); później doręczenie nabiera charakteru urzędowego

  • libellus conventionis – w prawie justyniańskim, wezwanie pozwanego do sądu, w którym powód precyzuje swoje roszczenia i ich podstawę prawną, ma duże znaczenie w procesie dla oceny czy powód nie dopuścił się nadmiernego żądania (pluris petitio); jeśli popełnia je świadomie - przegrana

  • actiones zachowały te same nazwy ale zmieniły nieco charakter – były one wyrazem wyłącznie roszczenia procesowego, przysługującemu określonemu powodowi (przejście od systemu skarg-powództw do systemu praw podmiotowych; procesować może się każdy a nie tylko ten który uzyskał od pretora actio, a więc ten którego prawo podmiotowe zostało naruszone a taka czy inna actio tylko to wyraża

  • powód przekazuje libellus właściwemu urzędnikowi, ten się zapoznaje z treścią i decyduje o przekazaniu odpisu pozwanemu za pośrednictwem urzędnika – executor

  • podstawowym skutkiem wniesienia libellus conventionis jest zawisłość sporu (litispedencja) – w tej samej sprawie nie może toczyć się między tymi samymi stronami postępowanie przed innym sądem, tak długo jak trwa zawisłość sporu

  • wraz z doręczeniem libellus conventionis przerwaniu ulega termin przedawnienia powództw (a tym samym roszczeń)

  • pozwany w ciągu 10 dni, jeśli nie zaspokoi powoda, przyrzeka że zjawi się w sądzie i udziela pisemnej odpowiedzi na pozew – libellus contradictionis – w niej przedstawia zarzuty pod adresem roszczeń powoda, jest również doręczane przez executora

  • postępowanie składa się z trzech części:

    • wstępna (primordium litis) – trwa do litis contestatio,

    • środkowa (medium) – postępowanie dowodowe

    • końcowa (sententia) – wydanie wyroku

      • strony staja przed sądem osobiście, albo zastępują je prokuratorzy

      • rośnie rola adwokata – rośnie wynagrodzenie za zlecenia (mogła nim zostać osoba o nieposzlakowanej opinii)

      • jeśli pozwany nie uznał roszczeń powoda przed sądem to powód przedstawiał ustnie fakty i przeprowadzał wywód prawny

      • pozwany ustnie się przeciwstawiał

      • następowało litis contestatio – po złożeniu przez obie strony i ich adwokatów przysięgi że w procesie będą postępować zgodnie z wymogami prawa (ale tutaj nie dzieli na dwie fazy i nie powoduje konsumpcji skargi !!!, ale tylko do tego momentu można było podnieść zarzuty dylatoryjne – z peremptoryjnych można było korzystać nawet podczas apelacji !!!)

      • exceptio nie jest częścią formułki procesowej, więc powoduje każdorazowo oddalenie powództwa a nie powstrzymuje powoda od wnoszenia skargi – odroczenie wykonania prawa podmiotowego

      • ponownemu wniesieniu skargi na przeszkodzie staje dopiero prawomocny wyrok (konsumpcja skargi !!!

Dowody:

  • sąd traci swobodę w ustalaniu wiarygodności – zasada legalizmu dowodowego – cesarz za pośrednictwem swoich aktów normatywnych ustala pewne dyrektywy, jakich trzyma się sędzia podczas procesu i na podstawie których ustala stan faktyczny na podstawie przeprowadzonych dowód

  • wzmacnianie siły dowodów rzeczowych (tu najwyższe rangą są dokumenty urzędników państwowych; także notariusze jeśli przysięgali) kosztem osobowych

  • w okresie dominatu rośnie rola notariatu – zawodowo się trudnią sporządzaniem dokumentów na zlecenie osób prywatnych, w asyście sekretarzy i skrybów redagowali dokumenty, pisma procesowe, prośby do cesarza i innych urzędników, albo na placach publicznych albo w kancelariach, od Justyniana musieli mieć urzędowe zezwolenie a Dioklecjan regulował wynagrodzenie

  • dokumenty osób prywatnych miały wartość dokumentu publicznego, jeśli były podpisane przez 3 świadków, jeśli druga strona zarzucała sfałszowanie to mogła do sądu karnego przeciw fałszerzowi albo na drodze cywilnej domagać się ustalenia autentyczności pisma

  • siła dowodowa świadków zależała od pochodzenia społecznego; obowiązek przysięgi stron – a strona wezwana składa ja pod rygorem przegrania procesu

  • domniemanie (praesumptio) – obowiązek sędziego wysnuwania wniosków, co do faktów trudnych albo niemożliwych do udowodnienia .

  • postępowanie było protokołowane – na wypadek złożenia przez którakolwiek stronę apelacji od wydanego wyroku

Wyrok:

  • po ocenie dowodów według kryteriów narzuconych przez konstytucje cesarskie sędzia wydawał wyrok, formułowany na piśmie, odczytany publicznie, mógł opiewać również na częściowe zasądzenie pozwanego a nawet zasądzić powoda i nie musi być to kwota pieniężna

  • możliwość postępowania zaocznego !!! – sąd czynił starania, aby doprowadzić stronę do sądu (trzykrotnie szukanie w domu) a gdy to się nie udało – normalne postępowanie sądowe

  • prawo justyniańskie – obowiązek zasadzenia od strony przegrywającej na rzecz przeciwnika procesowego wydatków, jakie poniósł on związku z procesem (były one szczególnie wysokie podczas apelacji)

  • cesarz Zenon – zasądzenie strony przegrywającej na rzecz fiskusa pewnej kwoty pieniężnej tytułem kary

Apelacja:

  • ponieważ strony nie miały kontroli nad wyborem sędziego – strona przegrywająca miała możliwość kontroli zgodności orzeczenia z obowiązującym prawem =>apelacja

  • supplicatio – zwrócenie się do cesarza z odwołaniem od decyzji urzędnika

  • cel – ugodzenie w niesprawiedliwość wyroku jako rezultatu niewłaściwego zastosowania prawa, braku kwalifikacji sędziego wyrokującego w niższej instancji

  • strona przegrana mogła się domagać ponownego rozpatrzenia sprawy w przepisowym terminie ustnie albo pisemnie – libellus appelationis

  • libellus refutatorius – w nim strona wygrana zbijała zawarte w apelacji argumenty

  • możliwość apelacji powodowała zawieszenie wykonania wyroku do czasu przeminięcia terminu złożenia apelacji, a po jej wniesieniu do wydania wyroku wyższej instancji

  • do Justyniana obowiązek stawienia się stron przed sądem apelacyjnym

  • nie było apelacji od procesu zaocznego !!!

  • sąd apelacyjny orzekał ponownie, co do istoty sprawy, postępowanie dowodowe i mógł dojść do odmiennych wniosków

  • sąd dawał nowy wyrok zastępujący poprzedni natomiast oddalając apelację czynił pierwszy wyrok prawomocnym i wykonalnym z chwilą ogłoszenia (ex tunc)

  • czterokrotność kosztów sądowych płaci przegrany wygrywającemu, Konstantyn Wielki – utrata połowy majątku, praca w kopalni lub wygnanie (obie na 2 lata), Justynian znosi te rygory – zwykłe koszty postępowania

  • prawomocny wyrok powodował definitywne skonsumowanie skargi – materialna strona prawomocności – i był przeszkodą do wniesienia apelacji – formalna strona prawomocności

  • jeżeli był to wyrok zasądzający to stanowił on tytuł egzekucyjny

Egzekucja:

  • zanika venditio bonorum a w jej miejsce distractio bonorum – sprzedaż pojedynczych przedmiotów dłużnika (cały majątek tylko w przypadku niewypłacalności)

  • znika całkowicie egzekucja osobista (więzienie za długi tylko jako środek pomocniczy do egzekucji majątkowej)

  • wygrany może być z pomocą egzekutora wprowadzony w posiadania zasądzonej rzeczy (egzekutor mógł dokonywać sekwestracji przedmiotów majątkowych w zastaw – jeżeli nie spłacił – zastawione rzeczy sprzedane w drodze licytacji)

Episcopalis audientia:

  • wymiar sprawiedliwości sprawowany przez biskupów

  • możliwość porzucenia przez strony sądu państwowego by przed trybunałem biskupim poddać się jego wyrokom

  • nie ma możliwości apelacji

  • strony dobrowolnie poddawały się temu orzecznictwu

  • wystarczyła wola jednej ze stron – dopiero później obu stron

  • potem rozstrzygał kompromis a wykonanie wyroku pozostawiono władzy świeckiej

  • forma ochrony interesów ubogich warstw społecznych

Proces reskryptowy:

  • sędzia (także inne osoby prywatne) mający trudności w rozwikłaniu problemu zwracał się do cesarza z prośbą o rozstrzygnięcie jakiegoś sporu, czynił to sam cesarz albo inny jego urzędnik z zastrzeżeniem, że taki stan faktyczny odpowiada prawdzie

  • sędzia był związany opinią prawną zawartą w reskrypcie

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]