11.10.6. Ekzematoz heýliti

Ekzematoz heýlit (chielitis eczematosa) bu zeperlenme umumy bedeniň derisiniň neýro­der­mit, neýroallergiýasynyň, ekzemasynyň bir alamaty höküminde hasap edilýär.

Döremekligiň sebäpkärleri bolup mikrob bedenjikleri, iýmit serişdeleri, dermanlar, agyzdaky emeli ýasalan protezler, amalgam, plastmass petikleýjiler we başgalar.

Kliniki häsiýetnamasy. Umumy beden ekzemasynda boluşy ýaly dodakdaky hem ýiti we üznüksiz görnüşlerde geçýär. Patologik ojak diňe bir dodagyň gyzyl gaýmasynda ýerleşmän eýsem-de onuň derisinde, ýüzüň derisini hem zeperläp bilýär. Keseliň ýiti görnüşinde birnäçe morfologik ele­mentler peýda bolýar: pakgarçaklar; ýellenme; kesmekler. Näsaglaryň arzy dodaklarynyň ulal­maklygyne, gijilewügiň, agyrynyň peýda bolmaklygyna, dodagyň dersiniň gyzarmaklygyna şikaýat edýär. Egerde kesel üznüksiz görnüşine geçse onda çişmäniň ýiti alamatlary gowşaýar, ýellenme, gyzarma yzyna gaýdýar, çişme suwuklygy bir ýere üýşüp onuň gatamaklygy we duwunjigiň peýda bolmaklygyna, onuň ýüzüniň tozgalamasyna getirýär. Üznüksiz geçiş köp wagtlap dowam edýär. Kä halatlarda agzyň çuňklerinde jaýrylmalaryň, suwjarmalaryň bolmaklygy hem ähtimal.

Ekzematoz heýlitler gelip çykyşlary boýunça ýene-de mikroblar tarapyndan we dermanlar täsirinden döreýän görnüşler bardyr. Bu ýagdaýlary takyklamak üçin ýöriteleşdirilen barlaglary geçirmeklik gerekdir.

Deňeşdirilip anyklanyşy. Ekzematoz heýlitini şu ojakdaky zeperlenmeler bilen tarawutlandy­ryl­maly.

• atopiki heýlitden

• galtaşma allergik heýliyden

• aktiniki heýlitiň suwjarma görnüşinden.

Bejergisi. Patogenezinde allergiki hadysasynyň barlygy sebäpli bu näsaglara ilki bilen umumy bedene desensibilizirleýji serişdelerini bellemeklik zerurdyr (suprastin, diozolin, klaritin, dimedrol, ta­wegil we başg). Ýerli zeperlenen dodaga kortikosteroid serişdelerini çalmaklyk, ýada ergin görnü­şini sepmeklik. Mikrobly ekzemada düzüminde kortikosteroid we mikroblaryň garşysyna täsir ediji “lorinden C; Sinalar – 4, aerozol görnüşde Dekson; Deksokort” we başg. ulanmak maslahat berilýär.

11.10.7. Makroheýlit (Melkerson – Rozentalyň alamaty)

Makroheýlit (macrocheilits) rus alymy G.I.Rossolimo tarapyndan 1901 ýylda ilkinji bolup ýa­zan keseliniň (ýüznerwisiniň ysmazy) bir alamaty bolup hyzmat edýär. Onuň yz ýany Şwed alymy Melkersson we Rosentol (1931) tarapyndan ýazylan ýüzüň nerwisiniň bir taraplaýyn ysmazynda dodagyň we diliň ulalyp çişmekligi we diliň üstüniň gasynlygyň bolmaklygyny üç alamat hökü­minde tassykladylar. Häzirki wagta şu kesel Melkerson-Rozentolyň alamaty diýilip atlandyrylýar.

Döreýiş ýollarynda häzirki döwre çenli anyk bir takyklamalar ýok. Ýone angionewrozlarda, nesil yzarlaýjy keselleriniňde, ýokanç allergiki ýagdaýlarda döremekligi ühtimal diýilip aýdylýar.

Kliniki häsiýetnamasy. Melkorson-Rozentalyň alamatynda esasan 3-alamatdan ybarat: 1) makroheýlit - dodagyň ulalmaklygy; 2) gasynly dil; 3) ýüz nerwisiniň ysmazlygy. Köplenç bu kesel aýalmaşgalalarda duş gelýär. Keseliň başlanyşy birdenkä, duýdansyz bir ýada iki dodagyňam ulalmaklygy bilen başlanýar. Onuň yzysyra ýüz nerwisiniň şahalarynyň ugruna agyrlaryň peýda bolmaklygy we onuň ysmazlygy. Näsagyň dodagy gijäp başlaýar, ýellenýär, ýüziň derisinde-de ýellenmeler peýda bolýar. Kä ýagdaýda aşaky dodagy şeýle ulalýar welin ol aşaklygyna sallanyp başlaýar. Bu ýelenme kä wagtlar kiçelip ýada ulalyp köp wagtlap saklanyp durýar. birdenkä-de ýellenme ýitip aýyrylyp hem gidýär. Ýöne birnäçe wagytdan soň ol ýenede gaýtalaýar (surat 11.58).

Bu keseliň ikilenji alamaty – ýüz nerwisiniň ysmazy bolup ol bir taraplaýyn ýüziň, agzyň agzalarynyň işjeňliginiň bozulmaklygyna getirýär – ys, tagam bilişiň bozulmaklygy, agzyň birýana gyşarmaklygy, görejiň ýaşarmaklyk we onuň hanasynyň giňelmekligine alyp barýar.

Üçünji alamaty – diliň ulalmaklygy we onuň gasynlylygy bu alamat näsaglaryň içinde 3/2 böleginde duş gelýär we alamat bolman eýsem-de doga nädogrylylyklara degişlidir.

Anyklanylyşy. Eger-de Melkorson – Rozentolyň alamatlar toplumynda 3-sany esasy alamat gabat gelýän ýagdaýynda keseli anyklamaklyk känbir kynçylyk döretmeýär. Eger-de näsagda diňe bir alamat dodagyň ulalmaklygy “Makroheýlit” bar bolsa onda ony şu aşakdaky zeperlenmeler bilen deňeşdirilip tapawutlandyrylýar:

• Kwinkäniň ýellenmesinden

• ýüziň derisiniň çişmesinden

• limfangiýomadan

• gemangiýomadan

Bejerlişi. Bu näsaglary bejermeklik meselesi käbir kynçylyklary döredýär. Her bir näsag bejergä başlamazdan öňürti doly anyklaýyş we barlaglar geçirilip bedendäki we äň-ýüz ulga­myndaky infeksiýa ojaklary takyklanylmaly we olara garşy bejergiler geçirilmelidir.

Melkersoan – Rozentalyň alamatynda näsaglara kortikosteroid serişdeleri bellenilýär (2-3 mg deksazon günde bir sanjym), bilelikde antibiotik (oletetrin – 750.000 – 1.000000) we gyzdyrmanyň garşysyna (delagil – 0.25 gr günde 2 wagtyna, jemi – 20-25 gr) serişdesi ulanylýar. Bulardan başgada antigistamin serişdeleri, witaminleri (C, B) hem umumy ulanmaklyk maslahat berilýar. Jemi 30-40 güniň dowamynda bejergi geçirilmeli.

Has ötüşen görnüşlerinde pirogen dermanlaryny (pirogenal, prodigiozon we başg) ulanmaklyk, makroheýlitiň garşysyna – gepariniň we dimeksidin elektroforez bilen göýberilişiniň usulyny ulanmaklyk. Eger-de terapewtiki bejergiler netije bermese onda ulalan dodagy hirurgiki ýol bilen kesip aýyrmaklyk geçirilýär. Bu keseli näsaglar lukmanyň elmydama gözýegçiliginde saklanylýar we her 2-3 aýdan bejergiler geçirilip durmaly.