3.1 Пәндік саладағы концептуальды модель. Логикалық модельдер.

Тек үлкен ұйымдар деректерді бір толық интегралданған деректер қорында ғана қоғамдастырады. Көбінесе деректер қоры әкімшілігі (егер бұл тіпті тұлғалар тобы болса да) ұйымның барлық қызметкерінің (болашақ жүйе пайдаланушыларының) барлық ақпараттық талаптарын қамтуға шамалары келмейді. Сондықтан үлкен ұйымдардың ақпараттық жүйелері, әртүрлі бөлімшелердегі бірнеше өзара байланысқан ЭЕМ арасында үлестірілген он шақты деректер қорынан тұрады. (Мәселен, үлкен қалаларда әртүрлі аудандарда орналасқан бір емес бірнеше жеміс қоймалары құрылады.) Жеке ДҚ қандай да бір салаға қатысты, бір немесе бірнеше қолданбалы тапсырмаларды шешу үшін қажетті барлық деректерді біріктіруі мүмкін (мысалы, қаржылық, студенттерге, оқытушыларға, аспаздық және т.б.). Біріншісін көбінесе қолдаңбалы ДҚ, ал екіншісін пәндік ДҚ деп атайды. (ақпараттық қосымшаға емес, ұйымның пәніне қатысты). (Біріншілерді материалды-техникалық демалыс немесе қамсыздандыру қорымен, екіншісін – жеміс және аяқ киім қорымен салыстыруға болады.) Пәндік деректер қоры кез келген ағымдық және болашақтағы қосымшаларды ұстануды қамтамасыз етеді. Бірақ деректер элементтінің жиынтығына қолдаңбалы деректер қорының элементтер жиынтығы жатады. Осыған қатысты пәндік ДҚ өзгеретін, белгісіз, қалыптасатын сұраныс пен қосымшалардың негізін құрайды (қосымшаларда, деректерге қойылатын талаптарды алдын-ала анықтау мүмкін емес. Мұндай иілгіштік пен мүмкіндік пәндік ДҚ негізінде жеткілікті тұрақты ақпараттық жүйелер құруға мүмкіндік береді. Бұл жүйелерде бұрынғы қосымшаны қолданбай-ақ көптеген өзгеріс жасауға болады. Ағымдағы және алдағы қосымшаларда ДҚ жобасын негізге алып, жоғары қуатты ақпараттық жүйе құруды тездетуге болады. Сондықтан қолданбалы жобалау осы күнге дейін кейбір өңдеушілерді өзіне қаратады. Бірақ мұндай ақпараттық жүйенің қосымшалар санының өсуінен қолданбалы ДҚ саны өседі, деректердің көшірмесінің деңгейіөседі және олардың бағасы көтеріледі. Сонымен, жобалауға қатысты әр қарастырылған әдіс, әр түрлі бағыттағы жоба нәтижесіне әрекет етеді. Иілгіштік пен эффектілікке жету, пәндік және қолданбалы болып жақындау қолданылатын жобалау методологиясын қалыптастыруға әкеліп соқты. Жалпы жағдайда пәндік жақындау алғашқы ақпараттық құрылым тұрғызу үшін, ал қолданбалы – деректерді өңдеу эффектілігін жоғарлату мақсаты үшін қолданылады. Ақпараттық жүйені жобалау кезінде осы жүйенің мақсаттарына талдау жүргізу қажет және жеке пайдаланушыларына талап қою (ұйым қызметкерлеріне). Деректерді жинау осы мәнді қолданатын, процесс және ұйым мәннің оқудан басталады (дәлірек Б қосымшасында). Мәндер "ұқсастығына" қарай (сол немесе басқа әрекетттерді орындау үшін қолданылатын жиілік) және араларындағы ассоциативтік байланыс жиілік санымен топталады. (тік ұшақ - жолаушы, оқытушы – пән, студент – сессия және т.б.). Аз ғана ұқсастығы және (немесе) ассоциативтік байланыс жиілігі бар мәндер немесе мән пәндік деректер қорына бірігеді. (Формальды әдісті қолданбай-ақ мәндер пәндік ДҚ бірігеді.) Әр пәндік ДҚ (бірнеше ДҚ) жобалау және енгізу үшін, қор жобалауымен айналысатын ДҚӘ белгіленеді. Әрі қарай жеке реляциялық пәндік ДҚ жобалаумен байланысты сұрақтар қарастырылады. ДҚ жобалаудың негізгі мақсаты – бұл сақталатын деректерді қысқарту, сонымен қатар, қолданылатын жады көлемін үнемдеу, көшірмелерді қайта жаңартатын операцияларға кететін шығынды азайту және жалғыз бір объект жөнінде мәлімет әрбір жерде сақталғандықтан қайшылықтардың пайда болу мүмкіндігін жою. "Таза" деп аталатын ДҚ жобасын ("Әр тұжырым бір орында") қатынасты қалпына келтіру методологиясын қолданып құруға болады.. Бірақ қалпына келтіру ДҚ жобалау кезеңнің аяқталуда қолданылады, біз жоба жөніндегі сұрақтарды талқылауды, Кодда талап еткендей қалпына келтіру теориясын негізін құру себебін қарастырудан бастаймыз.