15. Қр басқа ұлтты азаматы өз тілінде сөйлеп, білім ала алады ма?

16.Бұрынғы кеңес одағының азаматтары ҚР азаматтығын ала алады ма?

Арине, егер азамат ҚР Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы кодесінің 2-тарауда Қазақстан Республикасы азаматтығын алу жазылған 16-бабында . Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау шарттары Қазақстан Республикасының азаматтығына:

-Қазақстан Республикасының аумағында заңды негiзде кемiнде бес жыл тұрақты тұратын не Қазақстан Республикасының азаматтарымен кемiнде үш жыл некеде тұратын адамдар қабылданатын болады.

Ал егер басқа елден ҚР тұру мақсатымен қонысын ауыстырып келіп отырса, онда 16 баптың 2 тармағында - Қазақстан Республикасы азаматтарының iшiнде жақын туыстарының бiрi - баласы (оның iшiнде асырап алған баласы), жұбайы (зайыбы) және ата-анасының бiреуi (асырап алушысы), апа-қарындасы, аға-iнiсi, атасы немесе әжесi бар, Қазақстан Республикасына тұрақты тұру мақсатымен келген, бұрынғы одақтас республикалардың азаматтары, Қазақстан Республикасында тұру мерзiмiне қарамастан, қабылданатын болады.

17. .азаматтыққа қабылдаудан бас тартудың негіздерін атаңыз

Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау нәтижесінде

Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген негiздер мен тәртiптерге сәйкес келмесе азаматтыққа қабылдаудан бас тартады: 16 бап сәйкес болмаса

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының iшiнде жақын туыстарының бiрi - баласы (оның iшiнде асырап алған баласы), жұбайы (зайыбы) және ата-анасының бiреуi (асырап алушысы), апа-қарындасы, аға-iнiсi, атасы немесе әжесi жоқ болса ҚР азаматтығына кемінде 5 жыл тұрмаса ҚАБЫЛДАМАЙДЫ.

2. Қазақстан Республикасының аумағында заңды негізде кемінде бес жыл тұрақты тұратын не Қазақстан Республикасының азаматтарымен кемінде үш жыл некеде тұрамаса адамдар ҚР азаматтығына қабылданбайды.

Және 17 бап бойынша

17-бап. Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдаудан

және Қазақстан Республикасының азаматтығын

қалпына келтіруден бас тарту негiздерi

Егер Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау және Қазақстан Республикасының азаматтығын қалпына келтіру туралы өтiнiш білдірген адам:

1) адамзатқа қарсы халықаралық құқықта көзделген қылмыс жасаса, Қазақстан Республикасының егемендiгi мен тәуелсiздiгiне әдейi қарсы шықса;

2) Қазақстан Республикасы аумағының бiрлiгi мен тұтастығын бұзуға шақырса;

3) мемлекет қауiпсiздiгiне, халықтың денсаулығына нұқсан келтiретiн құқыққа қарсы әрекетті жүзеге асырса;

4) ұлтаралық және дiни араздықты қоздыратын болса, Қазақстан Республикасы мемлекеттiк тiлiнiң қолданылуына қарсы әрекет жасаса;

5) террористік және экстремистік ұйымдарға кірген немесе террористік әрекеті үшін сотталған болса;

6) халықаралық іздеуде болса, соттың күшіне енген үкімі бойынша жазасын өтеп жүрсе не сот оның әрекетін ерекше қауіпті баукеспелік деп таныса;

7) басқа мемлекеттiң азаматы болса;

8) Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы өтініш білдірген кезде өзі туралы жалған мәліметтер хабарласа немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде қажетті құжаттарды дәлелсіз себептермен тапсырмаса;

9) Қазақстан Республикасының аумағында немесе оның шегінен тыс жерлерде қасақана қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасының заңмасымен солай деп танылған, соттылығы алынбаған немесе өтелмеген болса;

10) Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы өтініш білдіргенге дейінгі бес жыл ішінде халықтың көші-қоны саласында Қазақстан Республикасының экономикасы және (немесе) заңнамасы саласында құқық бұзушылық жасаса;

18.әкімшілік жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын жағдайларды атаңыз

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 41 бабымен 42 бабында айтып кеткендей:

41-бап. Әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауаптылықты жеңілдететін мән-жайлар

1. Мыналар әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауаптылықты жеңілдететін мән-жайлар болып танылады:

1) әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кінәлі адамның өкінуі;

2) әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кінәлі адамның құқық бұзушылықтың зиянды зардаптарын болдырмауы, залалды өз еркімен өтеуі немесе келтірілген зиянды жоюы;

3) әкімшілік құқық бұзушылықты күшті жан толқынысының әсерімен не жеке басының немесе отбасының ауыр жағдайлары салдарынан жасау;

4) әкімшілік құқық бұзушылықты кәмелетке толмаған адамның жасауы;

5) әкімшілік құқық бұзушылықты жүкті әйелдің немесе үш жасқа дейінгі баласы бар әйелдің жасауы;

6) әкімшілік құқық бұзушылықты егер адам өз іс-әрекеттерін (әрекетсіздігін) басқара алса, күш тағайындау немесе психикалық мәжбүрлеу нәтижесінде жасау;

7) әкімшілік құқық бұзушылықты қажетті қорғанудың заңдылығы шарттарын бұзу, құқыққа қарсы қол сұғушылық жасаған адамды ұстау, бұйрықты немесе өкімді орындау кезінде жасау;

8) әкімшілік құқық бұзушылықты алғаш рет абайсызда жасау.

2. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарайтын судья, орган (лауазымды адам) осы баптың бірінші бөлігінде аталмаған мән-жайларды да жеңілдететін мән-жайлар деп тануы мүмкін.

42-бап. Әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар

Мыналар әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар деп танылады:

1) құқыққа қарсы мінез-құлықты, тоқтату туралы оған уәкілетті адамдардың талап етуіне қарамастан оны жалғастыра беру;

2) бұрын жасаған әкімшілік құқық бұзушылығы үшін әкімшілік жазалауға ұшыратылған, ол бойынша осы Кодекстің 45-бабында көзделген мерзімі бітпеген адамның біртекті әкімшілік құқық бұзушылықты бір жыл ішінде қайталап жасауы;

3) кәмелетке толмағандарды не кінәлі адамның біле тұра ауыр психикалық аурумен ауыратын адамдарды әкімшілік құқық бұзушылық жасауға тартуы;

4) ұлттық, нәсілдік және діни жек көрушілік немесе жауласушылық себебі бойынша, басқа адамдардың заңды әрекеті үшін кек алу, сондай-ақ басқа құқық бұзушылықты жасыру немесе оның жасалуын жеңілдету мақсатында әкімшілік құқық бұзушылық жасау;

5) адамға немесе оның жақындарына қатысты белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіптік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты әкімшілік құқық бұзушылық жасау;

6) кінәлі адамның біле тұра жүкті әйелдерге қатысты, сондай-ақ он төрт жасқа толмаған жас балаға, басқа да қорғансыз немесе дәрменсіз адамға не кінәліге тәуелді адамға қатысты әкімшілік құқық бұзушылық жасау;

7) адамдар тобының әкімшілік құқық бұзушылық жасауы;

8) табиғи апат жағдайында немесе басқа да төтенше жағдайлар кезінде әкімшілік құқық бұзушылық жасау;

9) маскүнемдік, нашақорлық немесе уытқұмарлық масаю күйінде әкімшілік құқық бұзушылық жасау. Әкімшілік жаза тағайындайтын судья, орган (лауазымды адам) әкімшілік құқық бұзушылықтың сипатына қарай оны жауаптылықты ауырлататын мән-жай деп танымауы мүмкін.

2. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында құқық бұзушылық белгісі ретінде көзделсе, ол қайтадан әкімшілік құқық бұзушылық үшін жауаптылықты ауырлататын мән-жай ретінде ескерілмейді.

3. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарайтын судья, орган (лауазымды адам) осы баптың бірінші бөлігінде аталмаған мән-жайларды ауырлататын мән-жайлар деп тани алмайды.

19. Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамын атаңыз

Әкімшілік құқық бұзушылық – мемлекеттік басқару мен қоғамдық тәртіпті сақтауға байланысты қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Әкімшілік құқық бұзушылықтың қайнар көздері- нормативті құқықтық актілер, ҚР-ның әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексі, Азаматтар мен заңды тұлғалардың өтініштерін қарау туралы заң. Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы — бұл әкімшілік жауапкершілікке тартатындай жеткілікті белгілердің (элементтердің) жиынтығы. Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы — бұл әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаны жауапкершілікке тарту үшін жеткілікті және қажетті заңмен белгіленген  белгілердің жиынтығы. Егер осы заңды құрамның барлық белгілері болғанда ғана әрекет  құқық бұзушылық деп танылады. Ол 4 элементтен тұрады:

1) әкімшілік құқық бұзушылық субъектісі;

2) әкімшілік құқық бұзушылық объектісі;

3) әкімшілік құқық бұзушылықтың объективті жағы;

4) әкімшілік құқық бұзушылықтың субъективті жағы.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың субъектісі - әкімшілік құқық бұзушылық жасаған, 16 жасқа толған және ақыл есі дұрыс тұлға. Бұл жалпы субъект болып табылады. Арнайы субъект- лауазымды тұлғ,алар, диплматиялық қорғаншылықтарды пйдаланбайтын шетел азаматтары, азаматтығы жоқ тұлғалар; ерекше субъект - әскери қызметкерлер, әскери жиында жүрген азаматтар, прокурорлар, басшы құрамындағы тұлғалар, қаржы полициясы мен кеден органдарының қызметкерлері.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың объектісі құқық нормаларымен реттелетін және әкімшілік жауапкершілік шараларымен қорғалатын қоғамдық қатынастар.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың объективті жағы - бұл әкімшілік құқық бұзушылықтың сыртқы жағын білдіретін белгілердің жиынтығы.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың субъективті жағы құқық бұзушының істеген құқыққа қайшы әрекетіне немесе әрекетсіздігіне және оның салдарларына ішкі, психикалық қатысы. Құқық бұзушылықтың субъективті жағының міндетті белгісі - кінә. Оның 2 нысаны бар: қасақана және абайсызда; Факультативті белгілері : мақсат және себеп.

20. ҚР әкімшілік құқық бұзушылықтың ұғымы мен белгілерін атаңыз. ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 28 бабына сәйкес Әкімшілік құқық бұзушылық – бұл мемлекеттік немесе қоғамдық тәртіпке, белгіленген басқару тәртібіне қол сұғатын, құқыққа қайшы, кінәлі әрекет немесе әрекетсіздігі, сол үшін заңнамада әкімшілік жауаптылық қарастырылған. Әкімшілік құқық бұзушылық – мемлекеттік басқару мен қоғамдық тәртіпті сақтауға байланысты қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Әкімшілік құқық бұзушылықтың қайнар көздері- нормативті құқықтық актілер, ҚР-ның әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексі, Азаматтар мен заңды тұлғалардың өтініштерін қарау туралы заң. Әкімшілік құқық бұзушылықтың негізгі белгілері:

1) қоғамдық қауіптілік — бұл іс — әрекеттің қоғамның, мемлекеттің, азамататрдың мүдделеріне зиян келтіруі, мысалы, ұсақ бұзақылық, мас күйінде көлік құралдарын басқару

2) құқыққа қайшылық – құқық нормасын бұзатын іс-әрекеттерді жасауы

3) кінәлілік – бұл ерікті, саналы іс — әрекет. Кінә тұлғаның істеген ісіне және оның салдарына психикалық қатысын білдіреді. Іс-әрекетті құқық бұзушылық деп деп тану үшін оның ерік-жігерлік және саналы көрініс екендігін анықтау қажет, яғни саналы ойлайтын адамның психикалық қызметінің нәтижесі екендігін анықтау қажет.

4) жазаланушылық – бұл іс-әрекет әкімшілік құқық бұзушылық деп танылады, егерде оны істегені үшін заңнамада әкімшілік жауаптылық қарастырылған болса.

5) жаппай өріс алуы (массовость) — бұл егерде қандайда болмасын іс-әрекетті істеудің таралуы, жаппай өріс алуы қоғамдық қатынастарға қауіп төндірсе, заң шығарушы осы қатынастарға қорғалатын мәртебе беруге мәжбүр, заңнамалық түрде мінез-құлық ережесін бекітуге және оны бұзғаны үшін жауапкершілік белгілеуге мәжбүр болады.

21. Әкімшілік құқық бұзушылық пен қылмыстың айырмашылығы. Әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жаза қолданады, егер мұнда қылмыстың белгілері болмаса. Қылмыс құқық бұзушылықтың ең ауыр түрі болып табылады. Осыған байланысты қылмысты әкімшілік, азаматтық құқық бұзушылықтан және тәртіптік қылықтардан бөлектеп қарауға тура келеді. қылық пен қылмыстың қоғамдық кауіптілігі бір мағынаны білдірмейтініне сөз жоқ. Олардың  арасындағы жалпы байланыс — істелетін әрекеттер қоғам үшін жағымсыз, қоғамдық қатынастарға белгілі бір дәрежеде зиян келтіретін әрекеттер, қоғаммен кінә тағылатын әрекеттер турасында сөз болуында. Оларды арасындағы айырмашылық —  қылмыс пен қылықтың екеуі де қоғамға түрлі дәрежеде зиян келтіру мүмкіндігіне ие болғандыктан, екеуі де түрлі дәрежеде қоғам үшін қауіпті. Қылмыс істеуші мен қылық керсетуші адамдар қауіптілігінің дәрежесі де әртүрлі. Қылмыс істеген адамның қоғамдық қауіптілігі қылық істеген адамға қарағанда әлдеқайда артық болады. Әкімшілік құқық бұзушылық, мысалы, сондай-ақ жеке адамға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіруге бейім. Бірақ, оның қоғамдық қауіптілігі  (зияндылығы) әлдеқайда төмен. Қылмыс басқа құқық бұзушылықтар мен қылықтардан келесідей белгілері бойьшша шектеледі: 1) объектісі бойьшша; 2) қоғамдық қауіптілік дәрежесі бойынша; 3) заңға қайшылық түрі бойынша; 4) жазалауға жататындығы бойынша. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан айырудың негізгі белгісі заңға қайшылық түрі болып саналады. Қылмысқа әрқашанда қылмыстық заңмен тыйым салынады. Ал қалған құқық бұзушылықтар мен қылықтар өкімшілік, азаматгық, отбасылык, еңбек құқықтарының нормаларын бұзады, сонымен бірге тек заңдарды ғана емес заңи нормативтік актілерді де бұзады. ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 28-бабына сәйкес, әкімшілік құқық бұзушылық (қылық) деп заңмен әкімшілік жауапкершілік карастырылған кінәлі ерекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) танылады.

22. Әкімішілік жауаптылық ұғымын беріңіз. Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау әкімшілік жауаптылықтың, тұлғаға әкімшілік жаза қолданудың фактілік негізі болып табылады(нормативті негізі – құқық нормасы, соған сәйкес әкімшілік жауаптылық белгіленеді және қолданылады). Әкімшілік жауапкершілік — азаматтар мен лауазымды адамдардың өздерінің әкімшілік құқық бұзушылық әрекеттері үшін заң алдындағы жауапкершілігінің бір түрі.       Жеке немесе заңды тұлғаның осы Кодекс бойынша әкiмшiлiк жауаптылық белгіленген құқыққа қарсы, кiнәлi (қасақана немесе абайсызда жасалған) әрекетi (іс-әрекеті не әрекетсiздiгi) әкiмшiлiк құқық бұзушылық деп танылады. Егер бұл құқық бұзушылықтар өзiнiң сипаты бойынша қолданылып жүрген заңдарға сәйкес қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпаса, әкiмшiлiк жауаптылық туындайды. Әкiмшiлiк құқық бұзушылықты қасақана жасау.Егер әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған адам өзiнiң iс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) құқыққа қарсы сипатын сезiнсе, оның зиянды салдарын алдын ала бiлсе және осы салдардың туындауын қаласа немесе оған саналы түрде жол берсе не оларға немқұрайлы қараса, әкiмшiлiк құқық бұзушылық қасақана жасалған деп танылады. Әкiмшiлiк құқық бұзушылықты абайсызда жасау. Егер әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған адам өзiнiң iс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) зиянды салдарының туындау мүмкiндiгiн алдын ала бiлсе, бiрақ жеткiлiктi негiзсiз оның алдын алуға болады деп ұшқары ойласа, не тиiстi назар салған және ескерген жағдайда оның алдын алуға болса да осындай салдардың туындау мүмкiндiгiн алдын ала бiлмесе, әкiмшiлiк құқық бұзушылық абайсызда жасалды деп танылады.

әкімшілікжауаптылықтыңтүрлерінкөрсетіңіз

ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 28 бабына сәйкес Әкімшілік құқық бұзушылық – бұл мемлекеттік немесе қоғамдық тәртіпке, белгіленген басқару тәртібіне қол сұғатын, құқыққа қайшы, кінәлі әрекет немесе әрекетсіздігі, сол үшін заңнамада әкімшілік жауаптылық қарастырылған.Заңды жауапкершілік — жеке адамның, қоғамның, мемлекеттің мақсат-мүддесін қорғаудағы өте күрделі, өте маңызды шара. Оныңәрбірсалағабайланыстыбөлінетінтүрлері бар. Соныңішіндегіеңмаңыздысы — заңдыжауапкершілікболыптабылады. Әкімшілікжауапкершілікдегеніміз — әкімшілікқұқықнормаларынасүйенеотырыпөкіметтіңарнайыорганынанемеселауазымдыадамныңқұқықбұзушығаәкімшілікжауапқатарту, қалпынакелтірушаралардықолданудакөріністабатынзаңдыжауапкершіліктіңмаңыздытүрі. Әкiмшiлiкжауаптылықтаболуғатиістұлғалар: 1) ақыл-есідұрыс, 16 жасқажеткенжекеадам; 2) заңдытұлға. Әкiмшiлiкқұқықбұзушылықжасағанкезде он алтыжасқатолғанжекеадамәкiмшiлiкжауаптылықтаболуғатиiс. Құқыққақарсыәрекетжасағанкездеақыл-есі кем жағдайдаболған, яғниөзiнiңiс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) нақтысипаты мен қауiптiлiгiнтүсінеалмағаннемесесозылмалыпсихикалықсырқатының, уақытшапсихикасыбұзылуының, ақыл-ескемдiгiнiңнемесепсихиканыңөзге де сырқаттыжай-күйiнiңсалдарынанақыл-есі кем жағдайдаболғанжекеадамәкiмшiлiкжауаптылыққатартылмайды. Лауазымдыадамқызметтікміндеттерінорындамауынанемесетиісіншеорындамауынабайланыстыәкімшілікқұқықбұзушылықжасағанжағдайдаәкімшілікжауаптылыққатартылады.

23.Әкімшілікқұқықтыңсубъектілерінатаңыз.ҚРӘкімшілікқұқығыныңсубъектілері – бұләкімшілікқұқықреттейтінбасқарушылыққатынастарғақатысушыжекетұлғанемесеұйым. Оныңмынадайтүрлері бар: 1) жекетұлғалар – бұл ҚРазаматтары, шетелазаматтарыжәнеазаматтығыжоқтұлғалар; 2) ұжымдықсубъектілер – оғанмыналаржатады: мемлекеттікұйымдар (атқарушымемлекеттікбасқаруоргандары, мемлекеттік (қазыналық) ұйымдар мен мекемелер, олардыңлауазымдытұлғалары) жәнемемлекеттікемесұйымдар (қоғамдықбірлестіктер, жергіліктіөзін-өзібасқаруоргандары, коммерциялықұйымдаржәнеолардыңқызметкерлері) Әкімшілікқұқықтыңсубъектілерініңәкімшілік - құқықтықмәртебесіазаматтардыңқұқықтықмәртебесіненбасталады, сондықтан да «азамат» ұғымынанықтапалуымызқажет. Заңәдебиеттеріндежәнезаңнамадаол, біріншіденадамныңқандайдаболмасынмемлекеткетиістілігінбілдіреді, адамныңмемлекетпентұрақтысаяси –құқықтыққатынасынбілдіреді; екінішіден, «азамат» депқұқықтыңкейбірсалаларындақандайдаболсынсфераларданақтықұқықтарберілгенжекетұлға. Дәл осы мағынадаоләкімшілікқұқықта да қолданылады, өйткеніәкімшілікқұқықтаазаматтығыжоқтұлғалар мен шетелазаматтары да оныңсубъектісіболыптабылады.

24.ҚР әкімшілік құқығының жалпы сипаттамасы

Әкімшілік құқық - қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы, құқықтың бір саласы. Атқару билігі мен мемлекеттік басқарудың іске асырылуы барысында, тұлға мен мемлекет, азамат пен атқару билігі органдары, мемлекеттік басқару саласындағы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, іске асыру, олардың шенеуніктер тарапынан бұзылуынан не шектелуінен, озбырлықтан қорғау барысында пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттеу әкімшілік құқықтың мәні.

Әкімшілік құқық саласының белгілері: • Қазақстан құқығының негізгі, жариялы (мемлекеттік) салалардың бірі; • өзінің реттейтін пәні — атқарушы билікті жүзеге асыру жөнінде пайда болатын басқару қатынастары; • өзінің құқықтық реттейтін әдісі; • ішкі ұйымдастырылуы (құрылымы); • нормативтік базасы (нормативтік қайнар көзі).

Әкімшілік құқықтық нормалардың көмегімен реттелетін, қоғамдық қатынастардың жүйесі әкімшілік құқықтың пәні болып табылады. Әкімшілік құқықтың пәні төмендегідей бес құрамдас бөлшектен тұрады. Әкімшілік құқықтың пәні:

Біріншіден, Республика Президентінен бастап, мемлекеттік кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің әкімшіліктеріне дейінгі аралықта, атқару билігінің, мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлеріңде іске асырылуының үрдісі барысында пайда болатын қоғамдық қатынастар. Бұл жерде, ең алдымен эконо­миканы, әлеуметтік-мәдени, әкімшілік-саяси жұмыстарды ұйымдастыру сияқты сыртқы іс-әрекеттерді орындау үшін құ-рылған атқару билігі органдары мен мемлекеттік басқару органдарының бүкіл жүйесі әрекетінің сыртқы көрінісін айтып отырмыз.

Екіншіден, ақпараттық-талдау, іс-жүргізу, жұмысқа қабылдау, қызметпен ауысу, жұмыстан шығару, тәртіптік жауаптылық, мадақтау, материалды-техникалық жабдықтау т.с.с, қай жерде істеліп жатқанына қарамастан, мейлі ол атқару, заң шығару немесе сот билігі органдарында болсын, бәрібір, өзара ұқсас, бір типтес болып келетін, барлық мемлекеттік органдардың ішкі ұйымдастырушылық қатынастары. Бұл аталған іс-әрекеттер, көмекшілік, қосымшалық сипатта болып, әкімшілік құқықтың нормаларымен реттеледі.

Әкімшілік құқықтың қайнар көздері — бұл әкімшілік-құқықтық нормалар көрінісінің сыртқы нақты нысандары. Әкімшілік құқықтың қайнар көздері: 1. Нормативтік құқықтық акт — құқық шығарушы құзыреті субъектілер қабылдаған және әкімшілік құқықтық нормалары қаралған заңдық акт. 2. Әкімшілік шарт — нормативтік мазмұны бар әкімшілік-құқықтық нормалары қаралған құқық шығарушы субъектілердің арасындағы екі немесе көпжақты келісім. 3. Әкімшілік прецедент — нақты заңды іс бойынша шешім, ол келешекте пайда болатын барлық ұқсас істер үшін міндетті болады. 4. Құқықтық әдет-ғұрып — тарихи қалыптасқан және дағдыға айналған мемлекеттің санкция берген мінез-құлық ережесі. 5. Әкімшілік-құқықтық доктрина — әкімшілік-құқықтық мәселелер өніндегі ғылыми еңбектер, солардың негізінде жаңа әкімшілік-құқықтық нормалар жасалады және нақты істер бойынша шешімдер қабылданады. Нормативтік-құқықтық актілер түрлері: 1. ҚР Конституциясы; 2. Конституциялық заңдар; 3. Заңдар; 4. ҚР Президентінің Жарлықтары; 5. ҚР үкіметінің қаулылары; 6. Министрліктер мен ведомстволардың нормативтік актілері; 7. Парламент Палаталарының қаулылары; 8. Әкімшілік-құқықтық нормалары қаралған мемлекетаралық келісім-шарттар; 9. Конституциялық Кеңес пен Жоғарғы Соттың нормативті қаулылары; 10. Жергілікті өкілді және атқарушы органдардың нормативтік актілері; 11. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының нормативтік актілері; 12. Локалдықнормативтікактілер. Әкімшілік-құқықтықнормалармемлекетпенбелгіленеді

25. жеке еңбек шарты мен ұжымдық шарттың арақатынасы

Жеке еңбек шарты — қызметкер мен жүмыс берушінің ара-сында жазбаша нысанда жасалатын екіжакты келісім, бұл келісім бойынша қызметкер жұмыс берушінің актісін орын-дай отырып, белгілі бір мамандық, біліктілік немесе лауазым бойынша жұмысты орындауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші кызметкерге жалакысын және заңдар мен тараптардың келісімінде көзделген өзге де ақшалай төлемдерді уақытында және толық көлемінде төлеуге, еңбек туралы заңдар мен ұжым-дық шартта көзделген еңбек жағдайларын камтамасыз етуге міндеттенеді.

Жеке еңбек шарты қолданылу мерзіміне қарай:

— белгісіз мерзімге;

— белгілі бір мерзімге;

— белгілі бір жүмысты орындау уақытына немесе жұмыста уақытша болмаған қызметкерді ауыстыру уақытына жасалуы мүмкін.

Шарттың нақты мерзімі қызметкер мен жұмыс берушінің келісімі бойынша белгіленеді.

Белгілімерзімгежасалғаншартбелгісізмерзімгежасалғаншарттантараптарүшіншартмерзімібіткенкездеқандай да болмасынсебептердікөрсетпестенеңбекқатынастарынтоқта-тумүмкіндігіменерекшеленеді.

Белгісізмерзімгежасалғанжекееңбекшартықызметкердіңешқандаймерзімменшектелмей, тұрақтыжұмысқақабылдан-ғандығынбілдіреді. Ал белгілібірмерзімгежасасқанжекееңбекшартыныңнақтықолданылумерзімініңшегіКдзақстанРеспубликасыныңзаңдарындабелгіленбеген. Егержекееңбекшартындаоныңқолданылуымерзіміайтылмаса, шартбелгісізмерзімгежасалғандепесептеледі.

Шарткүшініңмерзімібіткендетараптардыңкелісімібо-йыншаұзартылуынемесежаңамерзімгежасалуымүмкін.

Қазақстан Республикасының 1999 жылдың 10 желтоқсанындағы № 493-1 Қазақстан ресупбликасындағы Еңбек туралы Заңына сәйкес ұжымдық келісім -шарт – бұл бір немесе бірнеше жұмыс берушілер мен бір немесе бірнеше жұмысшы арасындағы жазбаша түрдегі еңбек және әлеуметтік -экономикалық мәселелерді реттеу үшін жасақан хұқықтық акті . Бір немесе бірнеше жұымс берушілер мен бір немесе бірнеше жұмысшы өкілдері арасындағы ұжымдық келісім -шарт жасасу мақсатында келіседі . Басқа жақтың ұжымдық келісім -шарт жасауды бастау туралы ұсынысын алған жақ 10 күн ішіндеқарап , келісімге келуі керек . Жұмыс беруші ұжымдық келісім -шарт жасасушы екінші жақтың барлық өкілдерімен келісім жүргізеді . Ұйымда бірнеше кәсіби одақтар болған жағдайда олар бірегей өкілетті орган құра отырып , келісім жүргізу мен оған қол қоюды жүзеге асырады . Бұл жағдайда олардың әрқайсысына бірегей орган құрамында келісім жүргізуге өкілдік болу хұқығы беріледі . Кәсіби одақ мүшесі емес жұмысшылар кәсіподақ ұйымы органына өкілдік етуге хұқылы , осы және басқа да өкілдер жұмыс берушілермен өзара қарым -қатынасында туындайтын қызығушылықтарды анықтайды .

26.Заңды тұлға – заң бойынша азаматтық құқықтар мен міндеттердің субъектісі болып табылатын кәсіпорын‚ мекеме‚ ұйым‚ фирма, т.б. Ол өз атынан мүліктік және жеке беймүліктік құқықтар мен міндеттемелерді сатып ала алады‚ сотта‚ төрелік сотта (арбитражда) талапкер немесе жауапкер бола алады. Әрбір заңды тұлға заңда‚ әкімшілік актіде немесе өзінің жарғысында көзделген міндеттерді жүзеге асырады‚ сол тәртіппен реттелетін ішкі құрылымы болады‚ меншігінде, шаруашылық жүргізуінде немесе оралымды басқаруында оқшау мүлкі бар және осы мүлікпен өзінің міндеттемелері бойынша жауап береді. Заңды тұлғаның фирмалық атауы‚ дербес балансы мен сметасы‚ банктерде есеп айырысу шоттары, сондай-ақ мөрі болады. Ол дербес салық төлеуші ретінде әрекет етеді. Заңды тұлғалардың түрлеріне келетін болсақ, азаматтық кодекс заңды тұлғаларды  2 түрге бөледі:

1. Коммерциялық заңды тұлға

2. Коммерциялық емес заңды тұлға

       Коммерциялық заңды тұлғаны пайда табуды көздейтін ұйым десек қателеспейміз. Кіріс түсіру мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес деп танылады. Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттiк кәсiпорын, шаруашылық серiктестiк, акционерлiк қоғам, өндiрiстiк кооператив нысандарында ғана құрылуы мүмкiн. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңды тұлға мекеме, қоғамдық бiрлестiк, акционерлiк қоғамдар тұтыну кооперативi, қоғамдық қор, дiни бiрлестiк нысанында және заң құжаттарында көзделген өзге де нысанда құрылуы мүмкiн. Заңды тұлғалар бiрлестiк құра алады (Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 110-бабы).

27. Республикалық және федеративтік басқару

Республикалық басқару — парламенттік және президенттік болып екіге бөлінеді. Парламенттік жүйесі бар елдерде парламенттегі орындардың көпшілігін сайлауда жеңіп алған партия немесе партиялар коалициясы — премьер-министр басқарады. Үкімет өзі жасап парламент бекіткен бағдарлама бойынша жұмыс істейді, парламентке есеп береді. Парламент жетекші рөл атқарады, қажет десе, басқарушы үкіметті қызметтен кетіре алады. Парламент заңдарды ұсынады және олырды қабылдайды. Премьер-министр де парламенттің қарауына заңдар ұсынады. Сот билігі тек заңдарға сүйеніп жүзеге асырылады. Парламенттік республикалық басқаруға Италия, Алманияны жатқызуға болады. Президенттік жүйеде президентті және парламентті халық сайлайды, заңды билік пен атқарушы билік арақатынасы өзгереді, ел президенті мемлекеттің де, үкіметтің де басшылығын өз қолына алады. Президенттік басқару үлгісі ретінде АҚШты келтіруге болады.        Республиканың белгiлерiне:

       - өкiметтiң сайлануы;

       - белгiлi уақытқа ғана сайлау;

       - сайлаушылардың ерекше тәуелдiлiк.

Федерация (лат. foederatio — одақ, бірлестік) — белгілі бір саяси тәуелсіздігі бар, бірнеше мемлекеттік құрылымдардың бірігіп одақтық жаңа бір мемлекетті құруы.Федерация мен оған кіретін субъектілердің міндеттері арасындағы айырмашылықтар жалпымемлекеттік конституциямен реттеледі. Әр субъектінің өзінің жоғарғы билеу (заң шығарушы, атқарушы, сот органдары болады). (федеративтік мемлекет) деп автономиялары бар мемлекетті атайды.

• Федерацияның негізгі белгілері:

• -мемлект территориясында ұлттық немесе территориялық автономияның болуы;

• -мемлекеттегі саяси билік және басқа да өкімет органдары екі деңгейде

• -қалыптасады;

• - мемлекеттің конституциясы екі деңгейлі болады.

Мысалы, Ресей, Қытай, Үндістан және т.б. Ресейде жиырмаға жуық республика бар (Татарстан, Башқұртстан, Дағыстан, Солтүстік Осетия, Тува т.с.с.) Саяси билік екі деңгейлі, яғни жалпы мемлекеттік президент, парламент және әрбір республиканың өз алдына президенттері мен парламенттері бар. Конституциясы екі жүйелі: бүкілресейлік және әрбір республиканың өз конституциясы бар. 28. Нысанадарына салыстырмалы сипаттама беріңіз.Республикалық басқаруМемлекеттiк  басқарудың нысандары - мемлекет нысанының құрамы, ол жоғарғы мемлекеттiк үкіметтiң ұйымдасуының, оның органдарының құрылуындағы тәртiптi және олардың тұрғындармен қарым-қатынасын сипаттайды.

Басқару нысандары мынадай екі топқа  бөлінеді:

         а) атқару билігін жүзеге асырудың  нысаны;

       ә) ішкі ұйымастыру жұмыстарының нысаны.

Федерация  мемлекеттік  құрылымның  күрделі  нысанын  құрайды.  Федерация  мемлекет – басқа  мемлекеттерден  немесе  мемлекеттік  құрылмыдардан  – федерация мүшелерінің (штатдардан,  кантондардан,  одақтас немесе  автономдық  республикалардан)  тұрады.  Мемлекеттік құрылымдардың әрқайсысының  әкімшілік-аумақтық  бөлімдері болады.  Барлық  федерацияға ортақ мемлекеттік билік пен басқарудың жоғары  органдарының  болуы және  қызмет етуімен қатар олардың аумағында өздеріне  тиесілі мемлекеттік басқарудың  жоғарғы және  жергілікті  органдары әрекет  етеді.   Осыған  сәйкес  конституциясы, басқа федералдық  заңдары,  сот,  прокуратура және  өзге  де  органдары болады.  Жоғарыда  айтылған  анықтамаларға  сәйкес  Қазақстан – біртұтас,  ал  Ресей федеративті мемлекет  болып табылады. Мемлекеттік органдар екіге бөлінеді: жалпы федерацияның органдары және әрбір мүшесінің жеке органдары. Федерацияның субъекттері ішкі істерін өздері шешеді, ал федеративтік орталық органның қолында барлық ішкі-сыртқы билік болады. Федеративтік республика халықаралық құқықтың алдында тек бір мемлекет болуға тиіс.

29. Заңды тұлғаның әрекет қабілеттілігі қашан пайда болады Заңды тұлғаның құқыққабілеттілігі мен әрекетқабілеттілігі сол лицензия алған кезден бастап пайда болады да, оның мерзімі біткенде немесе жарамсыз деп танылғанда тоқтатылады. Заңды тұлғалар заңға сәйкес коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғалар болып екі түрге бөлінеді: Қоммерциялық заңды тұлғалардың мақсаты пайда табу. Коммерциялық емес заңды тұлға пайда табуды көздемейтін Және оны қатысушыларына үлестірмейтін ұйым болып табылады. Заңды тұлға тiзбесi заң актiлерiнде белгiленетiн жекелеген қызмет түрлерiмен лицензия негiзiнде ғана айналыса алады.       Айналысу үшiн лицензия алу қажет болатын қызмет саласында заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлiгi сондай лицензияны алған кезден бастап пайда болып, ол қайтарып алынған, оның қолданылу мерзiмi өткен немесе заң құжаттарында белгiленген тәртiппен жарамсыз деп танылған кезде тоқтатылады. Лицензия дегеніміз — заңда көрсетілген кәсіп түрімен шұғылдану үшін өкілетті мемлекеттік орган беретін рұқсат. Мысалы: жеке оқу орны мемлекеттің арнайы рұқсатын алғаннан кейін ғана өзінің қызметін атқара алады. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын және мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен ғана ұсталатын заңды тұлғаның (мемлекеттiк мекеме) құқық қабiлеттiлiгi осы Азаматтық Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiмен белгiленедi. 

30.Адамды хабар ошарсыз кетті деп танудың негіздерін атаңыз Азаматтық кодекстің 28-бабына сәйкес, егер азаматтың тұрғылықты жерiнде ол туралы бiр жыл бойы деректер болмаса, мүдделi адамдардың арызы бойынша сот оны хабар-ошарсыз кеттi деп тануы мүмкiн.        Хабар-ошарсыз кеткен азамат туралы соңғы деректер алынған күндi анықтау мүмкiн болмаған жағдайда жоқ адам туралы соңғы деректер алынған айдан кейiнгi айдың бiрiншi күнi, ал бұл айды анықтау мүмкiн болмаған жағдайда келесi жылғы бiрiншi қаңтар хабар-ошарсыз кетудiң басталған күнi деп есептеледi. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану және өлді деп жариялау, мұндай адамның мүлкіне қорғаншылық тағайындау, сондай-ақ оның өзге де мүліктік және мүліктік емес игіліктері мен құқықтарын қорғау және жүзеге асыру үшін қажет. Жоғалған адамның меншігінде мүлкі болуы мүмкін. Мысалы, сенімхат берілмеген автокөлікті иесінен өзге адамдардың жүргізуіне болмайды. Отбасылық қатынастарды да құқықтық реттеу қажеттігі туындауы мүмкін. Мысалы, жоғалып кеткен адамның жұбайы жолдасынан үміт үзіп, басқа адамға тұрмысқа шыққысы келеді. Бір адаммен заңды некеде тұрған кезінде бұған жол берілмейді.

31. адамды өлді деп танудың негіздерін атаңыз

АК-тің З1-бабына сәйкес, егер азаматтың тұрғылықты жерінде ол туралы үш жыл бойы деректер болмаса, ал егер ол өлім қатері төнген немесе жазатайым оқиғадан қаза тапты деп жорамалдауға негіз болатын жағдайларда алты ай бойы хабар-ошарсыз жоғалып кетсе, мүдделі адамдардың арызы бойынша сот оны өлді деп жариялауы мүмкін. Азаматты өлді деп жариялауға оның хабар-ошарсыз кетуі, ұзақ уақыт бойы өзінің өлі-тірі екендігінен хабар бермеуі, тірі болса ендігі бір жерден шығатындығы назарға алынады. Адамды өлді деп жариялауға берілетін уақыт хабар-ошарсыз кеткенге қарағанда неғұрлым ұзақ болады.

Азаматты өлді деп жариялауға байланысты сотқа жүгінбестен бұрын сотқа оның хабар-ошарсыз кеткені туралы тануы талап етілмейді. Егер азамат жер сілкінісінен, дауылдан, бораннан және т.б. кездейсоқ апат кезінде жоғалып кетсе, оны өлді деп жариялауды үш жыл күтудің қажеті жоқ. Мұндай жағдайда ол туралы хабарды алты ай күтіп, сосын өлді деп жариялай береді. Заңда әскери қызметкерлердің, сондай-ақ соғыс қимылдарына байланысты хабар-ошарсыз жоғалып кеткендер туралы арнайы ереже бар. Аталған тұлғалардын басқа мемлекеттің аумағында тұтқында болуы тәрізді мәселелер де ескеріледі. Соған орай азаматтық кодекстің 31-бабы 2-тармағында соғыс қимылдарына байланысты хабар-ошарсыз жоғалып кеткен әскери қызметшіні немесе өзге адамды соғыс қимылдары аяқталған күннен бастап кемінде екі жыл өткеннен кейін өлді деп жариялау мүмкіндігі айтылған. Адамды өлді деп жариялау туралы заңды күшіне енген сот шешімінің негізінде Азаматтық хал актілерін жазу кітаптарына оның өлгені туралы жазба жасалады. Азаматтық кодекстің 31-бабына сәйкес бұл жазбаның нәтижелері де нақты өлім туралы жазбаның нәтижелері сияқты болады.

32. коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғалардың ерекшеліктері

Комерциялық ұйым дегеніміз – меншік шаруашылық жүргізү құқұғындағы қызметінен, іс – әрекетінен түсетін пайданы өз құрылтайшыларының арасында бөліке салатын заңды тұлғаны айтамыз « шаруашылық скріктестік, толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі бар серіктестік, акционерлік қоғам, өндірістік кооператив, мемлекеттік кәсіпорын»

Комерциялық емес ұйым дегеніміз – пайда табу көзін көздейтін, біракқ түскен пайданы құрылтайшылар арасында бөліске салынбайтын түскен пайда қайырымдылыққа жұмсалатын заңды тұлғаны айтамыз « мекеме, қоғамдық бірлестіктер, қоғамдық қор, тұтыну кооперативті, діни бірлестік»

33.еңбек шартын тоқтатудың негіздерін атаңыз

34.Еңбек шартының мазмұнына сипаттама

Мемлекетіміздің Ата Заңының 24-бабында «әркімнің еңбек ету бостандығына. қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауына құқығы бар. Еріксіз еңбекке соттың үкімі бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі.

Әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегі үшін кендей бір кемсітусіз сыйақы алуына, соңдай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқығы бар» екендігі айқын бекітілген.

Жұмысшылар мен қызметшілердің еңбек құқығын заң жүзінде реттеп отыру қажет. Мұнсыз олардың көкейкесті мүдделерін қорғау мүмкін емес. Олай болса, біз құқықтық ұйымдастыру шараларының негізгі түрі еңбек шарты арқылы осы міндеттерді іске асыра аламыз.

Еңбек шарты — қызметкер мен жұмысберушінің арасында жазбаша нысанда жасалатын екіжақты келісім, бұл келісім бойынша қызметкер жұмысберушінің актісін орындай отырып, белгілі бір мамандық, біліктілік немесе лауазым бойынша жұмысты орындауға міндеттенеді, ал жұмысберуші қызметкерге жалақысын және заңдар мен тараптардың келісімінде көзделген өзге де акшалай төлемдерді уақытында көлемінде төлеуге, еңбек туралы зандар мен ұжымдық шартта көзделген еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге міндеттенеді.

35.Тоталитарлық және демократиялық режимдерді салыстырыныз

Саяси режим – мемлекетке билік жүргізудің арнайы тәсілдері. Негізінде екі түрге бөлінеді: демократиялық және демократиялық емес.

Демократиялық режим – барлық халықтардың тендік пен бостандыққа негізделінген идеясында мемлекеттің басқару ісіне қатысуы, биліктің халықтың болуы.

Демократиялық емес режим – халықтың билік жүргізу ісінен алшақтатылуы. Олардың түрлері сан алуан болады.

1. Тоталитарлық – (латын сезінен – totalis барлық, толық) қоғамдағы мемлекеттік билік бір топтың, бір партияның қолында шоғырланған, елде демократиялық бостандық пен саяси оппозицияның болуына тыйым салған режим. Мемлекет жеке адамның барлық істерін бақылауға алады. Тоталитарлық режимде:

1. Тек бір партия билік жүргізеді.

2. Басқару қатаң түрде бір орталықтан жүргізіледі.

3. Бір идеология ғана жарияланады.

4. Еркін пікір айтуға тыйым салынады.

5. Репрессия, күш қолдану мемлекеттің ең негізгі функциясы болып табылады.

36. конституциялық құқықтың жалпы сипаттамасы

Конституциялық құқық — құқық жүйесінің басты саласы (кейбір елдерде ол "мемлекеттік құқық" деп аталады). Конституциялық құқық, құқықтың басқа салаларының жасалуы, әрекет ету мен қалыптасуының негізі болып табылады. Мұндай салалар бүгінгі күні жиырмадан астам: мысалы, әкімшілік құқық, азаматтық құқық, қылмыстық құқық, қаржы құқығы және т.б.

Конституциялық құкық маңызды мынадай мәселелерді:

қоғам мен мемлекет құрылысының негіздерін;

мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару ісін жүзеге асырудың тәртібін;

адам және азамат құқығын, бостандығы мен міндеттерін реттейді.

Конституциялық құқық — адам, мемлекет пен қоғамның өз тіршілік әрекетін құруына өте кажетті оған лайықты басты ережелерді белгілейді. Мемлекеттік билікті жүзеге асырумен байланысты пайда болатын қоғамдық қатынастар конституциялық құқықтың пәнін құрайды. Қазақстан Республикасында азаматтарға мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуға кепілдік берілген. Азаматтардың бұл құқығын кім камтамасыз етеді? Әрине осыны жүзеге асыруға құқылы мемлекеттік органдар (мысалы, Білім және ғылым министрлігі). Біздің елімізде әркім Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңнамаларын сақтауға, басқа тұлғалардын құқықтары мен еркіндіктерін, ар-ожданы мен абыройын қастерлеуге міндетті. Аталған талаптар сақталмаған жағдайда оны бұзушыларға мемлекеттік органдардың алдында (полиция, прокуратура, сот) жауап беруге тура келеді. Конституциялық құқық қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеуге багытталған әдістер мен тәсілдер арқылы реттейді. Оларға мыналар жатады:

міндеттеу әдісі;

тыйым салу әдісі;

ерік беру әдісі;

мойындау әдісі.

Қазақстанда әркім мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге міндетті (аталған жағдайда міндеттеу әдісі қолданылады). Республика азаматын Қазақстаннан тысқары жерлерге қуғындауға жол берілмейді (мұнда тыйым салу әдісі колданылады). Біздің елімізде әркім өзінін ана тілін, мәдениетін пайдалануға, колдануға құқығы бар екендігі белгілі (бұл жағдайда ерік беру әдісі колданылады). Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адамдардың құқықтары мен еркіндіктері танылады және оған кепілдік беріледі (көріп отырғанымыздай, мұнда мойындау әдісі колданылады).

Конституциялық құқықтың қайнар көздері, ұғымы және оның түрлері[өңдеу]

Қоғамдық құбылыс ретінде құқықтың ішкі және сыртқы түрі болады. Құқықтың ішкі пішіні — оның мазмұнын құрайтын бөлшектердің құрылымы мен жүйесі. Құқықтың сыртқы пішіні — құқықтық тәртіп ережелері арқылы бекітілетін заңдық қайнар көздердің жиынтығы. Құқықтық нормалардың жиынтығын құқықтық қайнар көздері деген ұғымға жинақтауға болады. Құқық тек мемлекеттік органдардың іс-әрекетінің нәтижесінде пайда болады.

Конституция;

конституциялық заңдар;

әдеттегі заңдар (жай заңдар);

президенттің нормативті жарлықтары;

үкімет қаулылары;

қоғамның негізгі құрылымын, мемлекеттік билік ұйымдарының ұйымдастырылуын реттейтін басқа да құқықтық-нормативтік актілер Қазақстан Республикасы конституциялық құқығының кайнар көзі болып табылады.

Көрсетілген актілердің әрқайсысының нақты заңдық күші, оны кабылдаудың (өзгерістер енгізудің), жариялаудың, күшін жоюдың тәртібі болады. Аталған мәселелердің барлығы Қазақстан Республикасының "Нормативті құқықтық актілер туралы" Заңында толық карастырылған.

Конституцияның ең жогары зандық күші болады және Қазақстан Республикасының барлық аумағына тікелей ықпал етеді. Бұл құқықтың басқа барлық кайнар көздері Конституция негізінде жасалатындығын және оған кайшы келмеуі қажет дегенді білдіреді. Конституцияның нормалары кез келген басқа актіні кабылдауынсыз қолданылады. Кез келген азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін Конституцияны, оның нормаларын мемлекеттік органдар мен сотқа шағымдану арқылы колдана алады.

Конституцияның нормалары мемлекет пен қоғам өмірінің барлық: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени аяларына ықпал етеді. Олар қоғамдық қатынастардың басты жақтарын реттейді.

Конституция тек конституциялық құқықтың ғана қайнар көзі емес, сонымен қатар басқа құқық салаларының да кайнар көзі болып табылады.

Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізудің ерекше тәртібі бекітілген.

Конституция халықтың тікелей дауыс беруі арқылы референдумда қабылданады, заңдарды Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдайды. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығының келесі қайнар көзі — конституциялық заңдарболып табылады. Олар Конституцияда бекітілген нормаларды нақтылайды және тек Конститудияда көрсетілген мәселелерді ғана реттеуде колданылады. Конституциялық заңда Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің (ту, елтаңба, әнұран) сипаттамасы және оны ресми қолдану тәртібі; республикада сайлау өткізу мен ұйымдастыру тәртібі; республикалық референдум өткізу тәртібі; республиканын сот жүйесі бекітіледі; президенттің құқықтық мәртебесі; парламентті құру және кызметін ұйымдастыру, оның депутаттарының құқықтық мәртебесі; үкіметті құру және оның кызметін ұйымдастыру құзыры айкындалады; Конституциялық кеңестің кызметі және оны ұйымдастыру тәртібі реттеледі. Жай заңдар — қоғамның, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының барлық жақтарын реттейді. Елімізде көптеген жай заңдар әрекет етеді. Солардың қатарына кодекстерді жаткызуға болады. Қазақстан Республикасы Президентінің нормативті жарлықтары — мемлекет пен қоғам өмірінің әр түрлі мәселелеріне қатысты президент кабылдайтын акті. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары — үкіметтің өз кызметі шеңберінде қабылданған, конституциялық-құқықтық мазмұндағы актісі. Халықаралық келісімшарт нормалары да конституциялық құқықтың кайнар көзіне жатады. Себебі, мұнда адам құқығы, қоғамдық бірлестіктер, Қазақстан Республикасы азаматтарының құкықтары мен міндеттері туралы нормалар бар. Қоғамның құрылымы мен мемлекеттік билікті ұйымдастырумен байланысты басқа да нормативті құқықтық актілер конституциялық құқықтың қайнар көздеріне жаткызылуы мүмкін.

Әкімшілік жауаптылық дегеніміз құқық бұзушыға белгілі бір айырулар, зиян, айып, мұқтаждық, еркінен айыру сияқты құқықтық шығынға ұшырататын әкімлілк құқық бұзушылыққа деген мемлекеттің қатынасы , жауабы. Әкімшілік кодекстің Ерекше бөлімінде көзделген құқвқ бұзушылыұ құрамының барлыұ белгілері бар әрекет тжасау әкімшілік негізі болып табылады. Әкімшідік жауаптылыққа ақыл-есі дұрыс 16 жасқа толған жеке адам және заңды тұлға жатады.

Негізгі және қосымша жазалау шаралары. Ескерту , әкімшілік айыппұл салу және әкәмшілік қамауға алу тек негізгі әкімшілік жазалар ретінде ғана қолданылуы мүмкін. Азаматқа немесе заңды тұлғаға берілген арнаулы құқыұтыұ айыру , лицензиядан айыру немесе оның қолданылуын тоқтата тұру, жеке кәсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметін тоқтата тұру немесе оған тыйым салу , сондай -ақ шетелдіктерді немесе азаматтығы жоқ адамдарды әкімшілік жолмен кетіру негізгі де, сол сияқты қосымша да әкімшілік жазалар ретінде қолданылуы мүмкін.

Әкімшілік құқықтық ықпал ету шаралары. Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамға әкімшілік жаза өолданумен қатар осы адамның жаңадан құқық бұзушылық жасауының алдын алу мақсатында әкімшілік құқықтық ықпал етудің мынадай шаралар қолданылуы мұмкін: 1 жол жүрісі ережелерін білуін тексеру; 2 медициналық сипаттағы мәжбірлеу шаралары.

41.әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамын атаңыз

     Әкімшілік жауапкершілік – бұл әкімшілік  құқық бұзушылық жасаған тұлғаға өкілетті органның (лауазымды тұлғаның)  қолданатын әкімшілік жаза түріндегі әкімшілік  мәжбүрлеу.  Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы - бұл әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаны жауапкршілікке тарту үшін жеткілікті және қажетті заңмен белгіленген  белгілердің жиынтығы. Егер осы заңды құрамның барлық белгілері болғанда ғана әрекет  құқық бұзушылық деп танылады. Ол мынадай 4 элементтен тұрады:

1) әкімшілік құқық бұзушылық субъектісі;

2) әкімшілік құқық бұзушылық объектісі;

3) әкімшілік құқық бұзушылықтың объективті жағы;

4. әкімшілік құқық бұзушылықтың субъективті жағы.

 63-бап. Шартты түрде соттау

Шартты түрде соттау қолданылған жағдайда сот жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауiптiлiк дәрежесiн, айыптының жеке басын, соның iшiнде жауаптылық пен жазаны жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайларды ескередi.        3. Шартты түрде соттау тағайындалған кезде сот сотталған адам мiнез-құлқымен өзiнiң түзелгенiн дәлелдеуге тиiс сынақ мерзiмiн белгiлейдi. Сынақ мерзiмi бiр жылдан үш жылға дейiнгi, ал кәмелетке толмағандарға алты айдан бір жылға дейінгі ұзақтықта тағайындалады.       Шартты түрде сотталғандағы сынақ мерзімі кезеңінде ауыр емес немесе орташа ауыр қылмысты қайталап жасаған кезде де кәмелетке толмағандарға шартты түрде соттау қолданылуы мүмкін.

43.азаматтық құқық және әрекет қабілеттілікке сипаттама беріңіз

Азаматтық құқық қабілеттілігі АК-тің 13-бабында азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қабілеті (азаматтық құқық қабілеттілігі) барлық азаматтарға бірдей деп тұжырымдалады.  . Қолданылып жүрген заңға сәйкес, құқық қабілеттілігін шектеу азаматтың қылмыс жасау негізінде, сот үкімі арқылы алынған шара бойынша шектелуі мүмкін. Бұл орайда азамат құқық қабілеттілігінен толықтай (тұтастай) айрылмайды. Тек заңда көрсетілген құқықтарға ғана шектеу қойылады. Қазіргі қылмыстық заңда азаматтың құқығын айыру мына жағдайларға:

1. белгілі бір лауазымды иеленуге немесе белгілі бір қызметті жасауға (жүргізуші, дәрігер және т.б.);

2.  елдің аумағында емін-еркін жүріп-тұруға (жер аудару-мен шектелу).

Құқық қабілеттілігі адамның — құқық субъектісінің өлуімен бірге қысқарады. 

Азаматтардың әрекет қабілеттілігі дегеніміз — азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық құқықтарға ие болуға және оны жүзеге асыруға, өзі үшін азаматтық міндеттер жасап, оларды орындауға қабілеттілігі болып табылады.

Азаматтық кодекстің 17-бабына сәйкес әрекет қабілеттілігі кәмелетке толғанда, яғни 18 жасқа толғаннан кейін толық көлемінде пайда болады

Азаматтардың әрекет қабілеттілігі — азаматтың құқық қабілеттілігінен ерекшеленеді. Азаматтың құқық қабілеттілігі оның, дүниеге келген сәтінен бұл дүниеден озғанынша бірге болады. Азаматтың әрекет қабілеттілігі үшін оның, өз еркімен мүлікті иеленіп, оған билік ету немесе өзіне міндеттеме алуға тілек білдіруі қажет. Сондықтан да азаматтың құқық қабілеттілігі оның жасы мен психикалық жағдайына қатысты келеді.

Еңбек Тәртібі– қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы еңбек қарым-қатынастарының жүйесін құқықтық нормалар арқылы белгілеп, оның қағидаларын орындауға тараптардың өзара міндеттілігін білдіретін құқықтық категория.^[1] Еңбек тәртібі жұмыс беруші мен қызметкерлердің ішкі еңбек тәртібіне мойынсыну, оның белгілеп берген талаптарын орындау жөніндегі өзара міндеттемелерінен көрініс табады. Еңбек төртібі сендіру жөнө мәжбцрлеу сияқты әдістердің көмегімен қамтамасыз етіледі. Сендіру әдісін колдану кызметкерлердің өкімшілік талаптарын, кәсіпорынның (ұйымның) ішкі еңбек тәртібі ережелерін саналы және ерікті түрде орындауға деген ішкі қажеттіліктерін тәрбиелеу мақсатында олардың санасы мен мінез-құлқына әсер етуді көздейді. Сендіру әдісін іске асырудың нысаны кетермелеу шаралары болып табылады. Мәжбүрлеу әдісі сендіру әдісі қажетті нәтижелерге қол жеткізбеген уақытта қолданылады. Ол еңбек тәртібін бұзға ны үшін қолданылатын тәртіптік жазалау шаралары болып табылады.

Еңбек тәртібін бұзғаны үшін жауапкершілік

Лауазым иелері еңбек тәртібін бұзғаны үшін бағыныштылық тәртібімен жауап береді. Лауазым иелерінің кейбір топтары олардың атқарып отырған қызметінің айрықша сипатына байланысты бағыныштылық тәртіппен еңбек тәртібін бұзғаны үшін ғана емес, оның қадір-қасиетімен сыйыспайтын теріс қылықтары үшін де заңда көзделген тәртіппен жауапкершілікке тартылады.

Тәртіптік теріс қылықтардың өзіне тән негізгі белгілеріне мыналарды жатқызуға болады:

• нақты кәсіпорынның (ұйымның) ішкі еңбек тәртібін коғамдық қауіпті емес сипатта бұзу

• осы кәсіпорынмен (ұйыммен) еңбектік құқықтық қатынастарда тұратын қызметкерлер жасайтын тәртіп бұзушылықтар

• қызметкерлердің өздерінің еңбек міндеттерін құқыққа қарсы және кінәні орындамауларынан көрінетін тәртіп бұзушылықтар

• кінәлілікпен құқыққа қарсы іс-әрекеттің немесе әрекетсіздіктің арасындағы себепті байланыстар.

Жұмыс беруші еңбек тәртібін бұзғаны үшін, яғни қызметкердің өзіне тапсырылған еңбек міндеттерін орындамағаны немесе ойдағыдай орындамағаны үшін тәртіптік жазалардың мынадай түрлерін қолдануға қүқықты:

• ескерту

• сөгіс

• жеке еңбек шартын бұзу.

Тәртіптік жазалардың бұл көрсетілген тізімі толық болып табылады. "Еңбек туралы" Заңның 94-бабының 2-тармағында осы заңда көзделмеген тәртіптік жазалау шараларын қолдануға жол берілмейді деп нақты айтылған

47.шарт ұғымы, түрлері мен мазмұнынан талдау жасаңыз

• Шарт дегеніміз — екі немесе одан көп адамның азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісімі.

Шарттар, негізінен, екі жақты жасалады, бірақ көп жақты шарттар да кездеседі, мұнда екі жақтан көп тараптар қатысады және келісілген еріктеріне байланысты құқықтық салдар туындайды. Шарттың мазмұны заңда көрсетілген реттерден басқа тараптардың ортақ келісімі бойынша анықталады. Тараптардың еріктері белгілі бір нысанда жүзеге асырылуы тиіс. Шарт екі нысанда: ауызша және жазбаша болуы мүмкін

Консенсуалды шарт бойынша шарт жасаушы жақтардың келісімге келуі бұл шарттың жасалғандығын білдіреді және сол сәттен бастап күшіне енеді. (Мысалы, сату және сатып алу, мүлікті жалға алу, т.б.)

Реалды шарт бойынша шартты жасасудың негізі—мүлікті немесе затты беру. Яғни, зат берілген уақыттан бастап шарт жасалынды есептеледі. (Мысалы, несие шарты.)

Несие шарты— бұл реалды шарт, құқықтар мен міндеттер несие алушының ақша қаражатын алғаннан

Коммерциялық ұйыммен жасалған және өз қызметінің сипатына қарай оған өтінішпен келетін әркімге қатысты тауарларды сату, жұмыстарды атқару немесе қызмет көрсету жөніндегі оның міндеттемелерін белгілейтін шартты жария шарт деп атайды бастап пайда болады.

48.азаматтық құқықтық қатынастардың объектілеріне, субъектілерін сипаттама беріңіз

Азаматтық құқық объектілері.

Азаматтық құқық объектілерінің түсінігі мен түрлері. Зат азаматтық құқықтың объектісі ретінде. Жер азаматтық құқықтың объектісі ретінде. Жылжитын және жылжымайтын мүліктер. Заттарды азаматтық құқықтың объектісі ретінде топтастыру.

Қызмет көрсету және басқа да әрекеттер азаматтық құқықтың объектісі ретінде. Шығармашылық қызметтің өнімдері азаматтық құқықтың объектілері ретінде. Ақша, басқа да шет елдік валюта азаматтық құқықтың объектісі ретінде. Бағалы қағаздар оның түрлері мен ерекшеліктері.

Жеке мүліктік емес құндылықтар және оны қорғау. Атақ – абыройды, белелді және іскерлік келбетін қорғау.

Азамат (жеке тұлға) азаматтық құқықтың субъектісі ретінде

«Азамат» және «жеке тұлға» ұғымының ара қатынасы. Азаматтық құқық қабілеттің мазмұны мен түсінігі, оның басталуы мен тоқтатылуы. Азаматтығы жоқ тұлғалар мен шет ел азаматтарының құқық қабілеттілігі.

Құқық қабілеттілікті шектеу.

Азаматтың әрекет қабілеттілігі. Толық және жартылай әрекет қабілеттілік. Әрекет қабілеттілікті шектеу. Әрекетке қабілетсіз және әрекет қабілеттілігі шектелген тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру тәртібі. Қорғаншылық және қамқоршылық.

Азаматтардың мүліктік жауапкершілігі. Кәсіпкер-азаматтардың банкроттығы.

Азаматтардың тұрғылықты жері және оның құқықтық маңызы.

Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе өлді деп жариялаудың құқықтық жағдайлары мен шарттары, тәртібі.

49. азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгеру мен тоқтатылу негіздерін сипаттаңыз

Азаматтық құқық қатынасының пайда болу, өзгеру және тоқтатылу негіздері

          Азаматтық заңдылықтағы құқықтық нормалар өздігінен азаматтық құқықтық қатынастарды туғызбайды, өзгертпейді және тоқтатпайды. Ол үшін құқықтық нормаларда қарастырылған жағдайлар тууы қажет, олар азаматтық заңды фактілер деп аталады. Сондықтан заңды фактілер құқықтық норма мен азаматтық құқықтық қатынас арасындағы байланыстырушы звено ретінде қызмет атқарады. Заңды фактілерсіз бір де бір азаматтық құқықтық қатынас орнатылмайды, өзгертілмейді және тоқтатылмайды.

Осылайша, азаматтық заңды фактілер дегенде түсінетініміз – қандай да бір жағдай, онымен нормативтік актілер заңды салдарларды байланыстырады: азаматтық құқықтық қатынастардың тууы, өзгеруі немесе тоқтатылуы.

Заңды фактілер азаматтық құқықтық қатынастың негізінде жатқандықтан және оны орнатып, өзгертіп немесе тоқтата алатындықтан, оларды азаматтық құқықтық қорғаудың негіздемесі деп атайды.

Азаматтық заңдылықта сан алуан түрлі заңды фактілер азаматтық құқықтық қатынастардың негіздемесі ретінде қарастырылған. Бұл заңды фактілердің жалпы тізімдемесі ҚР АК 7-бабында көрсетілген.

Заңды фактілер ағымы сипатына байланысты азаматтық құқықта оқиға және әрекет деп бөлінеді. Оқиғаға жататын әрекеттер, адамның еркінен тыс болатын әрекеттер. Мысалы, дүлей апат, адамның тууы мен өлуі, қандай да бір уақыттың өтуі және т.б. Ал әрекет адамның еркіне байланысты болады. Мысалы, келісімшартқа отыру, міндеттеменің орындалуы, шығарма жазу, мұрагерлікті қабылдау және т.б.

          Барлық әрекеттер мен оқиғалар азаматтық-құқықтық салдарларды

тудырмайды, тек қана азаматтық құқықтың нормаларын бұл салдарлармен байланыстыратындары ғана тудыра алады.

Азаматтық құқық адамдардың қоғамдық қатынасын реттейді, олардың осы әрекетінен осы қатынастар қалыптасады, яғни заңды фактілердің негізгі массасын азаматтық құқықта адамдардың әрекеттері құрайды.

         Әрекет, өз кезегінде, заңды әрекет және заңсыз әрекет болып бөлінеді. Заңсыз әрекеттер заңның талаптарына немесе басқа да нормативтік актілерге қайшы болып келеді. Сондықтан заңсыз әрекет жасау құқық бұзушыға азаматтық заңнамада қарастырылған санкцияларды қолдануға әкеліп соғады.

           Ал заңды әрекеттер азаматтық заңнаманың талаптарына сәйкес келеді. Азаматтық құқық экономикалық айналымның дұрыс дамуын жанамалау ететіндіктен, заңды фактілердің көпшілігі азаматтық құқықта заңды әрекеттер құрайды. Бірақ заңды әрекеттің азаматтық құқықтағы заңды мағынасы, маңызы біркелкі емес.

           Өзінің заңды мәніне қарай барлық заңды әрекеттер заңды істер және заңды актілер болып бөлінеді. Заңды істер дегеніміз – азаматтық -құқықтық салдарды тәуелсіз тудыратын нақты бір заңды әрекеттер.

          Заңды актілер бұл – сәйкес заңды салдарды арнайы шақыру ниетімен жасалынатын жағдайда ғана тудыратын заңды әрекеттер. Заңды актілердің қатарына әкімшілік актілер мен келісімдер де жатқызылады.

          Әкімшілік актілер әрқашанда сәйкес әкімшілік-құқықтық салдарды шақыру ниетімен жасалады. Сондықтан әкімшілік актілердің көпшілігі әкімшілік құқықтық қатынастың негізі болып табылады және азаматық-құқықтық заңды фактілердің қатарына жатпайды. Сонымен қатар кейбір әкімшілік актілер тек әкімшілік қана емес, сонымен қатар азаматтық-құқықтық салдар шақыру пиғылымен де жасалынады. Осылайша, жергілікті әкімшіліктің азаматқа тұрғын үйге ордер беруі жергілікті әкімшілік пен тұрғын үй ұйымдарының арасындағы әкімшілік құқықтық қатынасты ғана тудырмайды, сонымен қатар азамат пен тұрғын үй ұйымдарының арасындағы тұрғын үй жалдау келісімін жасау бойынша азаматтық-құқықтық қатынастарды да тудырады.

Әкімшілік актілерден ерекшелігі келісімдер тек қана азаматтық-құқықтық салдарды шақыру мақсатында жасалады. ҚР АК 147 бабына сәйкес азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқық пен міндеттемелерді бекіту, өзгерту мен тоқтатуға бағытталған әрекеті келісім болып саналады.

Осылайша, келісімдер қатарына мыналар жатады: әртүрлі келісімдер (сату-сатып алу, сыйға тарту, мердігерлік, мүлікті жалға алу, басқа жалға алу, қарыз және т.б.), конкурс жариялау, өсиетхат және басқа да заңды әрекеттер, бұлардың барлығы да нақты бір азаматтық-құқықтық салдарды шақыру мақсатымен азаматтық құқық субъектілерімен жасалады.

Осылайша, азаматтық құқықта заңды фактілер мынадай жіктеліске ұшырауы мүмкін:

а) оқиға мен әрекет;

б) заңды және заңсыз әрекеттер;

в) заңды әрекеттер және заңды актілер; 

г) әкімшілік актілер мен келісімдер.

50. некеге тұру шарттарын атаңыз

 Некеге тұру акт жазбасы арнайы бағдарлама бойынша компьютермен жүргізілетін болғандықтан,  бұл рәсім аудандық  мемлекеттік хал актілерін жазу (АХАЖ) мекемесінде жүргізіледі.

  ҚР «Неке және отбасы туралы» заңының талаптарына сәйкес некеге тұру үшін некеге тұрушылардың өзара келісімі және олардың неке жасына жетуі қажет. Некеге тұру үшін жеке куәліктері және тұрғылықты мекен жайы болуы керек. Егерде некеге тұрушылардың біреуінің бұрынғы тіркелген некесі болса, ажырасу туралы куәлігі немесе қайтыс болса қайтыс болу туралы куәлігі қажет. Сонымен қатар некеге тұратын адамдардың тікелей қатысуымен аудандық АХАЖ  бөлімінде қиылады. Неке қию кезінде өкіл жіберуге жол берілмейді. Некені қию, некеге тұруға тілек білдірушілер азаматтық хал актілерін жазу органына өтініш берген күннен бастап, бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі.

  Дәлелді себептер болған жағдайда, неке қиюды мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін жазу бөлімі бір ай өткенге дейін некеге қиюға, сондай-ақ осы мерзімді ұзартуға, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге ұзартуға рұқсат етуі мүмкін. Ерекше мән-жайлар болған кезде (жүктілік, бала тууы) неке өтініш берілген күні қиылуы мүмкін.

51.заңды тұлғаларға түсінік, белгілерін атаңыз

Заңды тұлға дегеніміз- меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым. Заңды тұлға дербес балансы немес сметасы болуға тиіс және заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрі болады. Заңды тұлғалар коммерциялық және коммерциялық емес деп бөлінеді. Коммерциялық ұйым пайда табуды көздейді. Кіріс түсіру мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп танылады.

Коммерциялық:

Шауашылық серіктестер;

-Толық серіктестік;

-Сенім серіктестігі;

-Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

-Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;

-Акционерлік қоғам.

Өндірістік кооператив:

Мемлекеттік кәсіпорындар:

-Шаруашылық жүргізу құқығына негізделген;

-Оралымды басқару құқығына негізделген қазыналық.

Коммерциялық емес:

-мекеме;

-қоғамдық бірлестік;

-қоғамдық қор;

-тұтыну кооперативі;

-діни бірлестік.

52.шарт пен мәмленің айырмашылығн көрсетіңіз

Мәміле — азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтауға бағытталған әрекеттері.

1. Мәміле— бұл әрекет, яғни адамдардың саналы іс- әрекеттерінің нәтижесі. Барлық әрекеттер заңды және заңсыз болып бөлінеді. Мәмілені жасау заңды әрекет болып табылады және ол заңға сәйкес келеді.

2. Мәмілені жасау — мәміле субъектілерінің арнайы әрекет жасауға деген ниеті.

3. Мәміле заң фактілерінің санатына жатады, яғни азаматтық-құқықтық қарым-қатынастардың тууына, өзгертілуі мен тоқтатылуына негіз болады.

4. Мәміле — арнайы нәтижеге жетуге бағытталған әрекеттер. Субъекті еркінің осы бағыттылығы мәмілені заңдылықтардан ерекшелендіреді. Егер субъекті заңды қылықтар жасаған болса, онда тұлғаның әрекеті неге бағытталғанына қарамастан құқықтық салдар туындайды.

5. Арнайы құқықтық нәтижелерге жетуге бағытталғандық мәмілені әкімшілік актілермен жақындастырады. Әкімшілік актілер дегеніміз — жергілікті өзін-өзі басқару органдары мен индивидуалды мағынадағы мемлекеттік басқару органдарының актілері. Әкімшілік актілер де, мәмілелер де арнайы құқықтық нәтижелерге жетуге бағытталған, бірақ та осы заңды актілер арасында айырмашылықтар бар: әкімшілік актімен белгіленген азаматтық-құқықтық қарым-қатынастарда тараптардың теңдігі жоқ — мемлекеттік органның еркі оның үнде лгеніне сай тұлғалар үшін міндетті деп саналады.

Шарт дегеніміз — екі немесе одан көп адамның азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісімі.

Шарт еркіндігі — шарт жасаудың басты әрі айнымайтын қағидасы. Шарт еркіндігінің кағидасы:

• шартты жасау еркіндігі;

• шартты жасауға итермелеуге жол бермеу еркіндігі;

• жасалатын шарттың түрін таңдау еркіндігі;

• тараптар өз қалауы бойынша шартқа әр түрлі жағдайларды енгізе алатындығын;

• тараптар заңда көзделген және көзделмеген шарттарды да жасаса алатындығын білдіреді.

53.коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғалардың ерекшеліктері

Коммерциялық ұйым пайда табуды көздейді. Кіріс түсіру мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп танылады осы ерекшеліктері болып табылады.

Коммерциялық:

Шауашылық серіктестер;

-Толық серіктестік;

-Сенім серіктестігі;

-Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

-Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;

-Акционерлік қоғам.

Өндірістік кооператив:

Мемлекеттік кәсіпорындар:

-Шаруашылық жүргізу құқығына негізделген;

-Оралымды басқару құқығына негізделген қазыналық.

Коммерциялық емес:

-мекеме;

-қоғамдық бірлестік;

-қоғамдық қор;

-тұтыну кооперативі;

-діни бірлестік.

54.еңбек шартының түрлері, мазмұны

Еңбек шартының мазмұны — еңбек нарығында оның тараптарының – қызметкер мен жұмыс берушінің екі жақты келісіміне байланысты құрылады. Еңбек шартының мазмұнында қарастырылатын еңбек жөніндегі талаптрды топқа бөлуге болады: міндетті болатын талаптар және тараптардың келісімі бойыша еңбек шартына ҚР-ның заңнамасына қайшы келмейтін өзге де талаптар енгізілуі мүмкін.

Еңбек шартының түрлері: Ұжымдық шарт  және жеке еңбек шарты.

Ұжымдық шарт — кәсіпкер (немесе фирма әкімшілігі арқылы оның өкілі) мен қызметкерлер (кәсіподақ арқылы олардың өкілдері) арасындағы еңбек жағдайы, жалақы, кәсіпорындағы жұмысшы ұйымдарының құқықтары, т.б. туралы келісім.

Жеке еңбек шарты дегеніміз — қызметкер мен жұмыс беруші арасында жазбаша түрде жасалынатын келісім. Ол шарт бойынша қызметкер белгілі бір мамандық бойынша жұмыс істеуге, ал жұмыс беруші қызметкерге жалақысын дер кезінде әрі толықтай көлемде төлеп тұруға міндеттенеді.