1 Сурет. Pubmed медициналық сайтының старттық беті

2 Сурет. Medline медициналық сайтының старттық беті

3 Сурет. Bmj журналының старттық беті

Кесте 1. Әдебиеттік және жүйелік шолу арасындағы айырмашылық

Мінездеме	әдебиеттер көрсетілімі	Жүйелік көрсетілім
Қарастырылатын сұрақтар	Кең көлемді сұрақтар қарастырылады	Нақты сұрақтарды қарастырады
Іздеу көз және нәтижелері	Мәліметтер көзі көрсетілмейді, мәлімет қате болуы мүмкін	Мәліметтер көзі анық көрсетіледі
Мәліметтер көрсетілімінің қағидалары	Қателіктер көп болады	Іріктеу белгілі бір қағидаларға негізделеді
Мәліметтерді бағалау әдістері	әртүрлі	Қатал , сыни зерттеу әдістері
Мәліметтерді жалпылау	Жиі сапалық	Сандық (мета-анализ)
Қорытындылау	Кейде ғылыми негізделген	Міндетті түрде ғылыми ділелденген

Әдебиеттер

Негізгі:

1. Флетчер Р., Флетчер С., Вагнер Э. Клиническая эпидемиология. Основы доказательной медицины: Пер. с англ./Под общ.ред. С.Е.Бащинского, С.Ю.Варшавского. – М.:Медиа Сфера, 1998. – 352 с. (Электронді түрде)

2. Власов В.В. Эпидемиология. Москва, 2004.

3. Т. Гринхальк. Основы доказательной медицины. Пер. с англ. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2004. – 240 с.

4. Умарова С.У., Енсегенова З.Ж. Дәлелді медицина клиникалық тәжірибеде - Алматы, 2009. – стр. 47 (Электронді түрде)

Қосымша :

1. Г.Гайятт, Д.Ренни. Принципы клинической практики, основанной на доказанном. – Медиа сфера, Москва, 2003 – 382 с.

2. Власов В.В. Введение в доказательную медицину. М.: Медиа Сфера, 2001. – 392 с.

3. Моисеев В.С. Внутренние болезни с основами доказательной медицины и клинической фармакологии. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008.

4. Общая эпидемиология с основами доказательной медицины. Под ред. В. Покровского. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008.

5. Доказательная медицина. Ежегодный справочник. Москва, 2003.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. Интернеттен ақпараттарды іздеу қағидалары

2. Арнайы медициналық сайттар ерекшеліктері және олардың тізімі

3. Жүйелік көрсетілім түсінігі

4. Сапалық жүйелік көрсетілім түсінігі.

5. Жүйелік және әдебиеттік көрсетілім арасындағы айырмашылықтар

6. Мета-анализ, түсінігі, мақсаты.

Тақырып 4: Дәлелдің градациясы және пікір деңгейлері

Мақсаты: Студенттерге дәлелдер деңгейлері мен пікірлер градациясына жататын сұрақтарды талдауды үйрету

Дәріс тезистері.

Ғылыми зерттеулер өзінің нақтылығы бойынша ұқсас болмайды, яғни дәйектемелігі бір-біріне тең емес. Сол себептен ғылыми зерттеулердің нақтылық деңгейін, яғни дәйектемелі негізі бар ма, анықтау қажет.

Дәйектемелік деңгейін анықтайтын көрсеткіштер

Дәйектемелік мен қолдану мүмкіншілігі (градация) деңгейі жүйесі:

• Шотландиялыыық университетаралық клиникалық деректемелер жүйесінде құрылған күнінен – 1993ж. пайдаланады. 2008ж. қантарында жаңартылып клиникалық хаттамалар өңдеушілерге ұсынылған.

Дәйектемелік деңгейі - 1

1++ - мета-анализдер, жүйелік шолулуар немесе РБС әлде жоғары сапалы когорттық зерттеулер әлде жоғары сапалы әдістер үлгісіндегі жүргізілген жағдай-бақылау тобы зерттеулер түрі;

1+ - мета-анализдер, жүйелік шолулуар немесе жоғары сапалы, жүйелік қателер қаупы өте төмен РБС

1- жүйелік шолулуар немесе жоғары сапалы, жүйелік қателер қаупы өте жоғары РБС

Дәйектемелік деңгейі - 2

2++ - когорттық сынақтардың немесе жоғары сапалы әдістер үлгісіндегі жүргізілген жағдай-бақылау тобы зерттеулердің жүйелік шолулары.

Және тағы когорттық әлде жоғары сапалы әдістер үлгісіндегі жүргізілген, нәтижелерді бұрмалау немесе жүйелік қателер қаупы өте төмен және себептік байланыс болжамы жоғары болған жағдай-бақылау тобы зерттеулер түрлері;

2+ - когорттық әлде жоғары сапалы әдістер үлгісіндегі жүргізілген, нәтижелерді бұрмалау немесе жүйелік қателер қаупы өте төмен және себептік байланыс болжамы орташа болған жағдай/бақылау тобы зерттеулер түрлері;

2 - - когорттық әлде нәтижелерді бұрмалау немесе жүйелік қателер қаупы өте жоғары және себептік байланыс болжамы жоқ болған жағдай/бақылау тобы зерттеулер түрі;

Дәйектемелік деңгейі - 3

Тәжірибеде кездескен жағдай немесе бірнеше жағдайлар сияқты сарапталмаған зерттеулер.

Дәйектемелік деңгейі - 4

Сарапшылар кеңесі мәліметтеріне және еңбегі сіңген сыйлы мамандардың клиникалық тәжірибесі мен әлде пікіріне негізделген дәйектемелер.

Дәйектемелік мен ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) деңгейін анықтау кезеңдері

• Тұрақты түрде әдебиетті оқу мен дәйектемелерге шолу жүргізу арқылы дәлелденген ғылыми мәліметтерді іздестіру, табу

• Арнайы бағалау кестесін қолдану арқылы анықталған зерттеулердің сапасын бағалау

• Салмақты шешім шығару үшін кестелер талданады

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы)

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) А

• Қажет дегенде 1++ деңгейінде бағаланған және сәйкестік популяцияға қолдануға келетін 1 мета-анализ немесе жүйелік шолу әлде РБС болуы керек.

• Немесе сәйкестік популяцияға қолдануға келетін және нәтижелерінің жалпы тұрақтылығы айқын 1+ деңгейдегі зерттеулер

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) А - зерттеулер тәжірибеде қолдануға ыңғайлы, ұсынылу деңгейі қауыптілігінен біраз жоғары, яғни қауыптілігі өте төмен.

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) В

• Сәйкестік популяцияға қолдануға келетін және нәтижелерінің жалпы тұрақтылығы айқын 2++ деңгейдегі зерттеулер

• Немесе 1++ әлде 1+ деңгейдегі зерттеулерден алынып сәйкестелген дәйектемелер

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) В – бұл жиі жағдайда когорттық немесе болған жағдай/бақылау тобы зерттеулер

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы) С

• Сәйкестік популяцияға қолдануға келетін және нәтижелерінің жалпы тұрақтылығы айқын 2+ деңгейдегі зерттеулер

• Немесе 2++ деңгейдегі зерттеулерден алынып сәйкестелген дәйектемелер

Бұл деңгейді қолдануда пайдасы = қауыптілігіне

Ұсынылу мүмкіншілігі (градациясы Градация рекомендаций D

• 3 немесе 4 деңгейдегі дәйектемелер

Немесе 2+ деңгейдегі зерттеулерден алынып сәйкестелген дәйектемелер.

Бұл деңгейді қолдануда қауыптілігі > пайдасынан

Ұсынылу мүмкіншілігін (градациясын) қолдану

• А– нақты мәліметтер сынақтағы шараларды қолдану қажеттілігін мақұлдайды

• В – орташа деңгейдегі дәйектеме мәліметтері сынақтағы шараларды қолдану қажеттілігін мақұлдайды

• С - сынақтағы шаралардың қолдануын немесе қолданбауын бір ауыздан шешу үшін қолдағы мәліметтер жеткіліксіз. Бірақ шешім басқа себептерге байланысты қабылдануы мүмкін.

• D- орташа деңгейдегі дәйектеме мәліметтері сынақтағы шараларды қолданбауды қажет етеді.

• Е – нақты дәйектеме мәліметтері сынақтағы шараларды қолданбауды қажет етеді.

Әдебиеттер:

Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Р.Флетчер, С.Флетчер, Э.Вагнер «Клиническая эпидемиология. Основы доказательной медицины», М., 2001

2. В.В.Власов «Эпидемиология», М., 2004.

3. Т.Гринхальх «Основы доказательной медицины», М., 2006

4. Руководство по семейной медицине. Пер. с анг..-М.,2002

5. Семейная медицина: руководство в 2х т..- Самара,1995.

6. Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных/Баранов А.А.-М,2006.-4экз.

7. Фармакологический справочник. Под ред. И.Н.Денисова, Ю.Л.Шевченко.М.,2004г.

8. Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных. Выпуск 2. – К49 М.: ГЭОТАР – МЕД, 2007. – 1376 с.

Қосымша:

1. Принципы клинической практики, основанной на доказанном. Рабочая группа по доказательной медицине под ред. Гордона Гайятта, Драммонда Ренни., М., 2003.

2. Доказательная медицина. Ежегодный справочник. М., 2002.

3. В.И.Юнкеров, С.Г.Григорьев. Математико-статистическая обработка данных медицинских исследований. Санкт - Петербург.2002.

4. Б.И.Шулутко, С.В.Макаренко «Стандарты диагностики и лечения внутренних болезней». Санкт – Петербург, 2004г.

5. И.Н.Денисов, Ю.Л.Шевченко, В.И.Кулакова, Р.М.Хаитова. – 2 изд., испр.-М.:ГЭОТАР – МЕД, 2002. – 1248 с. Клинические рекомендации для практических врачей.

6. В.И.Сергиенко, И.Б.Бондарева Математическая статистика в клинических исследованиях. М.:ГЭОТАР – МЕД, 2006 – 303 с.

7. В.З.Кучеренко Применение методов статистического анализа для изучения общественного здоровья и здравоохранения. М.:ГЭОТАР – МЕД, 2006. – 192 с.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. Пікірді даярлау процесін ата.

2. Пікірдің дәлелді деңгейін анықтайтын әсерлер.

3. I а дәлелді деңгейі деген не?

4. I b дәлелді деңгейі деген не?

5. I I а дәлелді деңгейі деген не?

6. I I b дәлелді деңгейі деген не?

7. I I I дәлелді деңгейі деген не?

8. IV дәлелді деңгейі деген не?

9. Градация және дәлелдеу деңгейін анықтайтын кезеңдер.

10. А пікір градациясы.

11. В пікір градациясы.

12. С пікір градациясы.

13. Пікір градациясын қолдану.

Тақырып 5: Клиникалық басқарушылық: анықтамасы, жасаудың негізгі қағидалары және тәжірибеге енгізу. AGREE жүйесі арқылы клиникалық басқарушылықтың бағасы.

Мақсаты: клиникалық басқарушылықты келешекте медициналық тәжірибеге енгізу мақсатында зерттеу және оның қағидаларын құруды және Agree жүйесін қолдана отырып клиникалық басқарушылықты зерттеу және құру қағидаларын үйрену.

Дәріс тезистері.

Клиникалық нұсқамалар дегеніміз– бұл күнделікті медициналық көмек беру және ұзаққа созылатын нәтижелері мен емдеудің ыңғайлы нәтижелерін үздіксіз және өлшеуге мүмкінік беретін жаңғыртуға арналған эффективті құралдар.

КПӘ құрастырғандағы ДМ принциптері

Клиникалық әдістемелер клиникалық шешім қабылдаудың құралдары болып табылады

Бұларды амбулатория мен стационарлардағы дәрігерлер мен менеджерлер, денсаулық сақтау саласындағы бастықтар, экономисттер және басқалар қолданады

Егер басқару дұрыс құрастырылып енгізілген болса, ол медициналық жәрдем көрсету сапасын жоғарылатуда және оның бағасын төмендтуде орасан зор үлесін қосатын еді.

Клиникалық практикалық әдістемелер не үшін қолданылады?

• Емнің эффективтілігі

• Емге жұмсалған шығынның нәтижелігі

• Емнің сапасы

• Емдеуге ғылыми көзқарас

• Мекемені жаңғырту

• Білім беру деңгейін жоғарылату

• Үнемі сапаны жақсарту

• Құқықтық қорғаныс.

КПӘ құрастыруға қойылатын талаптар

Дүние жүзінде клиникалық әдістемелердің түрлі типтері қолданылады.

Әрбір типте қойылған талаптарға, сай өзінің артықшылықтары мен кемшіліктері болады

Клиникалық әдістемелерді құрастыратын Жаңазеландиялық топ бес негізгі әдістемелердің типтеріне анықтама берді.

• Көрсетілетін көмек түрлерінің және емнің деңгейін жеткілікті түрде көрсету керек

• Диагностикада, емдеуде, алдын алуда, реабилитацияда уздіксіздік қамтамассыз ету керек

• Пациенттердің ризашылығын жоғарылату

• Пациентке бағытталған сапаны қамтамассыз ету

• Қорды теріс қолдануын шектеу

• Процесстердің өзгеру себептерін түсіну

Клиникалық әдістемелердің типтері

• Ең үздік практика негізіндегі әдістеме

• Клиникалық протоколдар

• Консенсус негізіндегі әдістеме

• Дәйектемелер негізіндегі әдістемелер

Дәйектемелер негізіндегі әдістемелер (ДНӘ)

«…арнайы әдебиеттердегі ақпаратқа баға беру және жүйелендірілген нәтижелер бойынша құрастырылады. Бұндай әдістемелер әдетте келтірілген куәліктердің мәнін сипаттау стратегиясын қосып айтылған ойды дәйектемелерден бөлуге тырысады…олар тек бар нұсқалардың арасында қай емдеу тәсілі ең «жақсы» екенін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар позитивті нәтижелер мен кері көріністерін қоса, нәтижедегі абсолютті сәйкессіздікті санайды.

Дәйектемелер негізіндегі клиникалық әдістемелерді құрастыру сатылары

1. аурушылдықтың ең маңызды сипаттамаларын негізге ала отырып, КПӘ жазу үшін тақырыпты таңдау (аурушылдық, өлімшілік, басқа факторлар)

2. әдебиеттерге жүйелі шолу жүргізу

3. нұсқамалар жобасын құрастыру

4. жоспарланатын және басқа да көңіл аударған мекемелер мен топтардағы пациенттердің, дәрігерлердің айтылған ойын жинау.

5. КПӘ жұмыстарын аяқтап, негізгі көңіл аударған топтардың жағымды әсерін алу

6. КПӘ енгізу

7. аудит өткізіп, КПӘ қайта қарастыру

КПР – медициналық іс-әрекеттің бір түрі.

Сапасыз КПР көптеген пациенттердің өміріне айтарлықтай қауіпті болуы мүмкін.

КПР-ді қолданатындар оның сапасына деген пікірге сенімді болғысы келеді.

Тәжірибеге енгізуге рұқсат беруі алдында профессионалдық және үкімет құрылымдары КПР-дің жоғарғы сапалы екендігіне сенімді болулары керек.

AGREE сұраунамасының мақсаты

КПР бағасының сапалылығына жүйелі тәсілдерді жасау.

ұсынымдарын беруде КПР жасаутындарға жүйелі және қатал әдіснаманы ұстанымға алуларына көмектесу.

КПР тәжірибеге енгізуге шешім қабылдау үшін ұйымдастырушыларға көмек.

AGREE кімге арналған

1. Мемлекеттік ұйымдарға – тәжірибеге қандай клиникалық ұсынымдарды тәжірибеге енгізуіде шешім қабылдайтындар үшін.

2. Клиникалық ұсынымдарын берушілерге - жүйелі және қатал әдіснаманы жасауда, сонымен қатар өзінің ұсынымдарына өзі сапалы баға беруіне.

3. Медицина қызметкерлеріне – оларды тәжірибеге енгізу алдында өзіндік ұсынымдарға баға беру үшін.

4. Оқытушыларға – сынды көзкарастарды қабылдау дағдыларын медициналық қызметерлерді үйрету үшін.

AGREE сұраунамасын жасау

Бірнеше топтың әдебиетке шолуы

Бірінші семинар да талқыланған сұрақтары - құралдардың әлсіз жақтары, жақсарту жолдары

Екінші семинар – пилоттық зерттеудің нәтижелері қарастырылады.

Сұраунаманың валидизациясы бойынша негізгі зерттеулер.

AGREE сұраунамасының құрылымы

23 бөлім, 6 тарауға топтастырылған.

Әр тарауда сапаның өзіндік сипаттамасы қарастырылады.

Әдебиеттер:

Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Р.Флетчер, С.Флетчер, Э.Вагнер «Клиническая эпидемиология. Основы доказательной медицины», М., 2001

2. В.В.Власов «Эпидемиология», М., 2004.

3. Т.Гринхальх «Основы доказательной медицины», М., 2006

4. Руководство по семейной медицине. Пер. с анг..-М.,2002

5. Семейная медицина: руководство в 2х т..- Самара,1995.

6. Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных/Баранов А.А.-М,2006.-4экз.

7. Фармакологический справочник. Под ред. И.Н.Денисова, Ю.Л.Шевченко.М.,2004г.

8. Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных. Выпуск 2. – К49 М.: ГЭОТАР – МЕД, 2007. – 1376 с.

Қосымша:

1. Принципы клинической практики, основанной на доказанном. Рабочая группа по доказательной медицине под ред. Гордона Гайятта, Драммонда Ренни., М., 2003.

2. Доказательная медицина. Ежегодный справочник. М., 2002.

3. В.И.Юнкеров, С.Г.Григорьев. Математико-статистическая обработка данных медицинских исследований. Санкт - Петербург.2002.

4. Б.И.Шулутко, С.В.Макаренко «Стандарты диагностики и лечения внутренних болезней». Санкт – Петербург, 2004г.

5. И.Н.Денисов, Ю.Л.Шевченко, В.И.Кулакова, Р.М.Хаитова. – 2 изд., испр.-М.:ГЭОТАР – МЕД, 2002. – 1248 с. Клинические рекомендации для практических врачей.

6. В.И.Сергиенко, И.Б.Бондарева Математическая статистика в клинических исследованиях. М.:ГЭОТАР – МЕД, 2006 – 303 с.

7. В.З.Кучеренко Применение методов статистического анализа для изучения общественного здоровья и здравоохранения. М.:ГЭОТАР – МЕД, 2006. – 192 с.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. «Клиникалық басқармалар» түсінігіне анықтама беріңіз?

2. Клиникалық басқармаларды не үшін қолдану керек?

3. Клиникалық басқармалардың қандай типтері бар?

4. Клиникалық басқармаларды құрастырудың кезеңдерін атаңыз?

5. Клиникалық басқармалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз

6. Клиникалық басқармаларды құрастырудың талаптарын атаңыз

7. Клиникалық басқармаларды құрастырудың қағидаларын атап шығыңыз

8. Клиникалық басқармаларды қалай енгізеді?

9. Клиникалық хаттама түсінігіне анықтама беріңіз.

10. Клиникалық хаттаманы жасау мақсатын айтыңыз.

11. Клиникалық хаттаманың мақсаттарын жасауды атаңыз.

12. Клиникалық-тәжірибелік басқармаларды бағалау не үшін жүргізіледі?

13. Клиникалық басқармаларды қалай бағалайды?

14. AGREE жұмысының мақсатын айтыңыз?

15. AGREE сауалнамасы кімге арналған?

16. AGREE сауалнамасының құрылымы және бөлімдерін түсіндір?

17. AGREE сауалнамасы бойынша клиникалық-тәжірибелік басқармалар қалай бағаланады?