14.2 Нормалау және жжм-ың орташа шығынын есептеу.

Нормалаудың негізгі талаптары ЖЖМ-ды машиналардың жеке және бір топ машина түрлеріне қарай тиімді пайдалану мақсатында техника экономикалық тұрғыда дәлелденіп жоспарлауды қамтамасыз ету. ЖЖМ жеке шығын норсмасы – ол өндірістегі нақты бір машинаға негізделген түрі немесе сол жұмыс уақыты ішінде өндірістің жұмыс шартына сәйкес қолдану.

ОЖМ-ның топтық шығын нормасы – ол машина паркіне қолданатын шығын қажетті жоспарланған жұмысты орындау үшін.

Технологиялық норма- өндірістегі негізгі және қосымша технологиялық процестерді ескергендегі нақты машиналардың жасаған жұмыс шығындарының нормасы жеке топтық норма шығынын арнайы әдіс бойынша есептейді (18).

Пайдаланған мұнай өнімі - ол нормативті техникалық құжаттарға сай өз қасиеттерін жоғалтқан немесе екінші рет қолдануға жарамсыз мұнай өнімі. Пайдаланған мұнай өнімдері қайта қолдану үшін олар қайта қалпына келтіріледі (регенерация). Пайдаланған мұнай өнімдеріне (турбина және матер майлары, инжетриалды майлар, мұнай өнімдерінің қоспасы).

Қазіргі мұнай өнеркәсібінің проблемаларының бірі – экологиялық проблемалар, мұнай қалдықтарын қайта пайдалану. Мұнай өнеркәсібінде қалдықтар мұнайды өндіру, кәсіпкерлік дайындауда, тасымалдағанда пайда болады, сонымен қатар резервуарларда сақтаған кезде қауіптісі – мұнай шламы. Мұнай шламының құрамы – мұнай, мұнай өнімі, минералды тұздар өте қауіпті компоненттер. Экологиялық жағдайларды ескере отырып мұнай грунттарын қайта өңдеу жолдары қарастырылған. Сонымен қатар мұнай шламынан керамикалық материалды алуға болатыны орнатылды. Алынған бұйым энергоресурс қорғайтын технология мен қоршаған ортаны қорғауға негіз бола алады.

Отындарды, жоғары материалдарды, жұмысшы сұйықтарды қалпына келтірудің негізгі тәсілі – тұндыру, центрден тепкішті тазалау, фильтрация. Жанар және жағар май материалдарын және жұмыстық сұйықтықтарды тәсілдеріне – тұндыру, ортадан тепкішті тазалау және сүзу әдістері жатады. Жағар және жанар май материалдарын қайта қалпына келтіру әдістері: физика-химиялық – сорып алу присаткалар енгізу арқылы; физикалық – тұндыру, сүзгілеу центрифугамен айналдыру, электр өрісінде, магнит өрісінде және ультрадыбысты өрісте өңдеу әдістері.

Гидродинамикалық - арнайы клапаннан қысым арқылы өткізу. Бәрінен гөрі физикалық тәсіл жеңіл әрі тиімді.

Тұндыру - дисперсиялы жүйенің қабаттануының баяу жүретін процессі. Осы тәсілмен ЖЖМ-ды механикалық қоспамен суды жоюға болады.

Сүзгілеу - кеуек бөгеттерінің көмегімен аэрозольдерді бөлу процессі және сұйықты өткізуде қатты бөлшектерді ұстап қалатын процесс. Бұл кезде ЖЖМ-ның химиялық қасиеті өзгермейді.

Ортадан тепкіш әдіс - ортадан тепкіш күш әсерінен біркелкісіз қоспалы қосылыстарды бөлшектерге бөлу процессі. Ортадан тепкіш әдісте жұмыстық сұйықтықтарды кептіреді.

Сепарация – қатты бөлшектерді сұйықтан айыру процессі (механикалық қоспалардан айыру).

Резервуардағы буланудан мұнай өнімдерінің жоғалуын азайту тәсілдері.

Буланудан жоғалтуды сақтау көптеген әртүрлі тәсілдер мен жолдары бар, оларды бес топқа бөлуге болады.

Бірінші топ конструкцияға байланысты, газ алып тұрған көлемді V₂ азайтады. V_г көлемі аз болған сайын, булану аз болады.

Екінші топ - артық қысым астында сақтау.

Үшінші топ – резервуардағы газ көлемінің температура амплитудасының ауытқуын төмендету шаралары.

Төртінші топ – ыдыстан шығатын мұнай өнімінің буын сақтау арқылы. Ол үшін газды теңестіретін жүйелер қолданады.

Бесінші топ – ұйымдастырылған техникалық шаралар.