2. Аймақтарды түрлендіру мәселесі

Аймақтарды түрлендіру –белгілі бір белгілер бойынша

аймақтық құрылымды белгілеу мен топтастыру.

Мұнда қиын талаптардың әдістерін басты рөл беріледі, бұл жағдайда аймақтар жиынтығын топтарға бөлу екі немесе одан көп белгілер бойынша жасалады.

Ең оңайлатылған жағдайда аймақтардың төрт тобын бөліп көрсетуге болады:

– бұл топқа базистік және бақыланған

жылда да индикатордың деңгейі ортаңғыдан жоғары болатын аймақтар;

- индикатор деңгейі базистік жылда ортаңғыдан жоғары болады, ол бақыланған жылдан төмен болған аймақтар;

- индикатор деңгейі базистік жылда ортаңғыдаң төмен болып, одан кейін ортаңғыдан асқан аймақтар;

- Базистік және бақыланған жылда да индикатор деңгейі ортанғыдан төмен болған аймақтар.

3. Өндідісті орналастырудың құрылымдық – логистикалық және баланстық әдістері.

Құрылымдық – логистикалық әдістердің мәні әр – түрлі бағыттар бойынша аймақтық жүйенің элементтерінің өзара байланыстарының голиканын қарастыруда жптыр. Құрылымдық – логистикалық әдістердің жақтастары экономикалық қарым – қатынастар логикасына сәйкес аймақ экуономикасы өнімді өткізу нарығының орналасуына байланысты екі секторға бөлінеді деп есептейді, нақты айтсақ бірінші – базистік сектор, мұнда өнімді аймақтан тыс өткізеді және жалпылай елдің қызығушылықтарына қызмет етеді, екінші кемендеуші сектор, мүнда ол аймақтық ішкі қажеттіліктеріңн қанағаттандыра отырып, аймақ шаруашылығына бүтіндік береді.

Аймақтық қарым – қатынастарды зерттеудің баланстық әдісінің жақтастары экономиканың территориялық дамуын зерттеу мен модельдеуге реттелген тұрғыдан қарау қажеттілігін мәлімдейді. Мұнда біркелкі реттеуге аймақтағы қайта өндіру үрдісінің әр – түрлі жақтарын да жатқызамыз.

Өнімді өндіру мен бөлудің территориялық баланстары материалдық баланстардың бір түрі болып табылады.

Аймақтық баланстар - территориялық баланстардың бір түрі. Олар ресурстардың (еңбек, су, жер) берілген аймақ үшің маңызға ие өнеркәсіптік және ауыл шаруашылық өнімдерінің, өндірістің, капиталды құрылыстық, транспорттың жоспарларын негіздеу үшін құрастырылады.

4. Аймақтық кешенінің салааралық моделі

Модельдің ортақ сипаттамасы: негізгі моделденуші өзара байланыстар. Онда аймақтағы ресурстар мен өнімдерді өндіру және сатудағы материалды-заттай өзара байланыстарда, аймақтың қаржылық өзара-байланыстары да көрсетіледі.

Модельдің формальді сипаттамасы бсқарушы, экзогенді және эндогенді айнымалылардың мақсаттарымен тығыз байланысты.

Модельдің басқарушы айнымалылары деп оның тура есептеу негізінде өзгеріп отыратын және осы өзгеріске жауап ретінде экономикалық жүйенің реакциясын бақылау мақсатын көрсететін параметрлері айтылады.

Моделдің экзогенді айнымалылары-бұл оның белгілі деп есептелетін, жалпы экономикалық жағдайды анықтайтын және әдетте есептеу үрдісінде өзгермейтін параметрлері.

Эндогенді айнымалылар- есептеу үрдісінде айқындалатын модельдің параметрлері.

5. Имитациялық-эксперттік модельдеу әдісі.

Аймақтық жағдайды объективті бағалау үшін, аймақтық дамуды сандық және сапалық бағалау үшін аймақ өкілдерін эксперттік үйлестірілген. әлеуметтік модельдеу әдістерін қолдану тиімді болып табылады.

әлеуметтік модельдеудің бір түрі болып зерттеушілік мақсаттардың толық тізімін шешетін имитациялық модель табылады. Бұл модельдер ең әлеуеті жоғарылардың санатына жатады. Имитациялық модельде құралушы даму гепотезалары, көбінесе, объектінің дамуының бірнеше сценарилерінен тұрады: оптимистік, писсимистік және шынайы.

Аймақтардың халықтың өмірінің тәуірлігі бойынша дифференциясы олардың экономикалық дамуының әр-түрлі әлеуеті, және соған сәйкес олардағы қандай жолмен болсын бөлінетін жалпы аймақтық өнімнің көлемі әр-түрлі екендігі жайлы байқалады.

Аймақтық мониторинг түрлері

Мұнда жалпылай және мәселелік – бағытталған аймақтық мониторингті айырады. Жалпылай мониторингтің арналымы барлық ел мастабындағы аймақтық жағдайдың үздіксіз диагностикасы мен талдауы болып табылады.

Мәселелік-бағытталған мониторнг мақсаты - әртүрлі критерилер бойынша таңдалынған, қоғамдық маңызы бар деп мойындалған және бірнеше жылдар бойы мемлекет тарапынан ерекше назарды талап ететін кейбір аймақтық мәселелердің дамуының тенденцияларын бақылау.

Аймақтық жағдайлар мен мәселелер мониторингі аймақтардың қауіпсіздігінің әртүрлі түрлерін бағалауға бағытталған: әлеуметтік, экологиялық, экономикалық саяси.

Аймақтың экологиялық қауіпсіздігі – адамның өмірі мен қызметінің, жануарлар мен өсімдіктер әлемінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету көзқарасынан аймақтағы жағдай тәуірлігі.

Аймақтың саяси қауіпсіздігі – саяси жүйе тарапынан тұрақтылықтың болуының тәуірлігі.

Негізгі әдебиет: п. 1.7

Қосымша әдебиет: п. 1.7

Тақырып 4. Мемлекеттің аймақтық саясаты

1. Аймақтық экономикалық саясаттың мақсаттары жєне міндеттері

2. Аймақтық басқарудың субъектілері жєне оның қызығушылықтары

3. Экономикалық дамуды басқару облысындағы мемлекеттік органдардың міндеттері

4. Аймақтың экономикасын басқару органдарының қ±рылымы жєне қызметтері

5. Экономиканы басқару саласындағы мемлекеттік аппараттардың ж±мысын жетілдіру бағыттары