- •Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық универститеті
- •Алифатты қатардағы қосылыстардың органикалық химиясы
- •Алматы 2010
- •Қ ұрастырушылар: Ермағанбетов м.Е.,Чугунова н.И., Керімқұлова а.Ж. Алматы: ҚазҰту, 2010.117
- •© Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Пәннің оқу бағдарламасы – syllabus
- •Контакттық ақпарат
- •1.2 Пән бойынша мәліметтер:
- •1.5 Пәннің қысқаша мазмұны
- •Тапсырма түрлері, атаулары және оларды орындау кестесі
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •1.8 Білімді тексеру және бағалау
- •Оқу процесінің күнтізбелік кестесі
- •Модульдар бойынша және аралық бақылауға арналған сұрақтар тізімі
- •Аралық бақылауға арналған сұрақтар тізімі
- •1.9 Курс саясаты мен процедурасы
- •2 Активті таратылып берілетін материалдардың мазмұны
- •Курстың тақырыптық жоспары
- •2.2 Дәріс сабақтарының конспектілері
- •1 Дәріс. Кіріспе.Органикалық қосылыстардың жіктелуі
- •2 Дәріс. Химиялық байланыс, құрылым, реакцияға бейімділік туралы ұғымдарға қазіргі көзқарас
- •3 Дәріс. Қаныққан көмірсутектер (алкандар)
- •Изомерлері. Бұл қатардың алғашқы үш мүшесінің (метан, этан, пропан) изомерлері болмайды, ал бутан үшін (с4н10) екі изомер болады:
- •4 Дәріс. Қанықпаған көмірсутектер. Этилендік көмірсутектер (алкендер)
- •Изомерлері. Этилендік көмірсутектердің гомологтық қатарының структуралық изомериясы қаныққан көмірсутектері сияқты төртінші мүшесінен басталады. Алайда, бұларға бірнеше изомер түрі тән.
- •4. Сульфолау реакциясы
- •5. Гидратация реакциясы
- •5 Дәріс. Диен көмірсутектері (алкадиендер)
- •6 Дәріс. Ацетилен қатарының қанықпаған көмірсутектері (алкиндер)
- •7 Дәріс. Көмірсутектердің галогентуындылары
- •8 Дәріс. Спирттер (гидрооксиқосылыстар). Біратомды спирттер
- •9 Дәріс. Көп атомды спирттер
- •Алу әдістері. Гликольдерді бір атомды спирттерге сәйкес немесе басқа әдістермен алуға болады.
- •10 Дәріс. Альдегидтер мен кетондар
- •Альдегидтердің аталуы. Рационалдық аталу бойынша альдегидтерді екі жолмен атауға болады.
- •Кетондар номенклатурасы. Рациональды номенклатура бойынша кетондарды, карбонил тобын қоршаған радикалдарды, орынбасарлардың өсу ретімен атап, соңынан “кетон” деген сөз жалғау арқылы атайды.
- •11 Дәріс. Карбон қышқылдары және олардың туындылары
- •Бір негізді карбон қышқылдары. Номенклатурасы.Олардың бастапқы мүшелеріне тривиалды аталу тән.
- •Химиялық қасиеттері Бұлардың химиялық қасиеттерін толығымен дерлік карбоксил тобы анықтайды. Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерін үш бағытта қарастырған ыңғайлы:
- •3. Галогендеу реакциясы
- •Акрил қышқылы.Өнеркәсіпте мынадай схема бойынша алады:
- •Олеин қышқылы с17н33соон Бұл қышқыл пальмитин және стеарин қышқылдар қатарында майлар түзеді.
- •Екі негізді қаныққан қышқылдар. Қаныққан екі негізді ышқылдардың жалпы формуласы CnH2n(cooh)2
- •Физикалық қасиеттері. Екі негізді қышқылдар - суда ерімтал, түссіз кристалды заттар.
- •Химиялық қасиеттері. Екі негізді қышқылдар, бір негізді қышқылдарға қарағанда күштірек келеді. Оның себебі, диссоциациялануын жеңілдететін карбоксилдердің өзара әсерлері:
- •12 Дәріс. Алифатты қатардың азотты қосылыстары.
- •Алыну жолдары. Аминдер техникада және лабораториялық практикада көп қолданылады. Сондықтан бірнеше жолмен алынады.
- •Химиялық қасиеттері. Нитроқосылыстардың ең маңызды химиялық қасиеттері нитротроптың өзіндік структурасына байланысты.
- •Изомерлері. Бір негізді оксиқышқылдардың гомологтық қатары оксиқұмырсқа немесе көмір қышқылынан , басталады. Одан кейін, гликоль немесе оксисірке қышқылы келеді.
- •Химиялық қасиеттері. Оксиқышқылдар қышқылдардың да, спирттердің де қасиеттерін көрсетеді. Бұлар қышқылдар тәрізді тұздар, күрделі эфирлер, амидтер түзеді. Мысалы сүт қышқылы:
- •Екі негізді төрт атомды қышқылдар. Бұл топтың басты өкілдерінің бірі шарап қышқылы
- •Оптикалық изомерлері. Көптеген оксиқышқылдарда ассиметриялы көміртек атомдары болады. Ассиметриялық көміртек атомы деп, көміртек атомы әр түрлі төрт топпен байланысқан жағдайды айтады.
- •14 Дәріс. Көмірсулар
- •15 Дәріс. Аминоқышқылдар
- •2.3 Зертханалық сабақтардың жоспары.
- •1 Органикалық химия лабораториясындағы жұмыстардың жалпы ережелері. Техника қауіпсіздігі.
- •2 Органикалық қосылыстарды тазалау тәсілдері
- •3 Қаныққан және қанықпаған көмірсутектер
- •4 Қаныққан көмірсутектердің галоген туындылары
- •5 Альдегидтер, кетондар, карбон қышқылдары
- •Бақылау сұрақтары
- •Майлар мен сабындар
- •7 Көмірсулар
- •2.3 Тәжірибелік сабақтар
- •2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (соөж)
- •2.5 Студенттердің өздік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (сөж)
- •2.6 Өздік бақылау үшін тест тапсырмалары
- •А) тотығу
- •В) спирт, қышқыл және метал күйіндегі күміс
- •2.7 Курс бойынша емтихандық сұрақтар тізімі
- •Глосарий
- •Алифаттық қатардағы қосылыстардың органикалық химиясы
2.5 Студенттердің өздік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (сөж)
№ |
Тапсырмалар |
Әдістемелік ұсынулар |
Ұсынылатын әдебиет |
1 |
Органикалық химияның мақсаты мен міндеттері. Қазақстандағы органикалық қосылыстардың шикізат көздерінің сипаттамасы. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[34,35] 3[47,48,51-53] Қос.: 4[4-24] |
2 |
Органикалық қосылыстардағы коваленттік байланыс түрлері. және π байланыстардың сипаттамасы. Ковалентік байланысты үзудің гомолиттік және гетеролиттік типтері. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[17-25], 2 [17-47], 3 [33-43] Қос.: 4[24-34] |
3 |
Мұнай өңдеудің термиялық процестері: термиялық және каталитикалық крекинг. Қаныққан көмірсутектерді ароматтау және алкилдеу. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[35-49] Қос.: 4[87-94] |
4 |
Электрофилді қосылу реакциясының механизмі. Орын басу және радикалды қосылу реакциялары. Карраш эффектісі. Радикалдық полимерлеу.
|
Оқытушының тапсырмасы бойынша үйде есептер шығару |
Нег.: 1[35-49] Қос.: 4 [87-94] |
5 |
Дильс - Альдер реакциясы - диендік синтез. Диендер және диенофилдер. Алкадиендердің полимерленуі. Синтетикалық каучук өндірісі. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[66-79], 2 [117-151], 3[70-86] Қос.: 4[114-120] |
6 |
Винил эфирлерін, акрилонитрилді және винилацетатты алу. Ацетилен негізінде басты органикалық синтез өнімдерін алу жолдары. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[79-87], 2 [176-194], 3[97-108] Қос.: 4[120-124] |
7 |
Электрофилді орын басу механизмдері: SN1 және SN2. Оларға электрондық, құрылымдық факторлардың, реагент және еріткіштер табиғатының әсері. |
Хабарлама түріндегі үй жұмысы. Электрофильдік реак-цияға мысалдар келтіру |
Нег.: 1[35-49] Қос.: 4[87-94] |
8 |
Бір атомды және көп атомды спирттердің өндірісте қолданылуы. Диэтилэфирін этиленоксидін, диоксанды, тетрагидро-фуранды алудың өндірістік жолдары. |
Баяндама түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[170-194], 3[120-148] Қос.:4[157-175] |
9 |
Альдегидтер мен кетондар негізінде басты органикалық синтез өнімдерін алу жолдары. |
Көп тонналы органикалық қосылыстарды алудың әдістері жай-ында қысқаша шолу түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[213-252], 3[159-183] Қос.:4[201-219] |
10 |
Карбон қышқылдары, олардың амидтері және күрделі эфирлері негізінде басты органикалық синтез өнімдерін алу жолдары. |
Карбон қышқылдары негізіндегі синтез жолдарына қысқаша шолу түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[253-277], 3[188-211] Қос.:4[220-252] |
11 |
Табиғи майлар. Сабынды алу. |
Хабарлама түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 3 [144-147] Қос.: 8[9-13] |
12 |
Май қатарындағы аминдер мен нитроқосылыстар, олардың реакцияға бейімділігі. Таутомерия құбылысы. |
Хабарлама түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[294-297], 3[220-229] Қос.:4[220-252] |
13 |
Гидрооксиқышқылдардың стереохимиясы. Сүт қышқылының оптикалық антиподтары.
|
Гидроксиқышқылдар-дың оптикалық қасиеттеріне арналған баяндама түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[329-334], 3[256-272] Қос.:4[268-278] |
14 |
Ди- және полиқанттар. Целлюлозаның өндірістік қолданылуы. |
Хабарлама түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[335-355] Қос.: 4[315-346] |
15 |
Аминоқышқылдардың жіктелуі. Ағза құрамына кіретін маңызды аминқышқылдары. Ағзалар, олардың табиғаттағы ролі. |
Реферат түріндегі үй жұмысы |
Нег.: 1[356-360], 3[256-272] Қос.:4[268-278] |