
- •Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық универститеті
- •Алифатты қатардағы қосылыстардың органикалық химиясы
- •Алматы 2010
- •Қ ұрастырушылар: Ермағанбетов м.Е.,Чугунова н.И., Керімқұлова а.Ж. Алматы: ҚазҰту, 2010.117
- •© Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Пәннің оқу бағдарламасы – syllabus
- •Контакттық ақпарат
- •1.2 Пән бойынша мәліметтер:
- •1.5 Пәннің қысқаша мазмұны
- •Тапсырма түрлері, атаулары және оларды орындау кестесі
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •1.8 Білімді тексеру және бағалау
- •Оқу процесінің күнтізбелік кестесі
- •Модульдар бойынша және аралық бақылауға арналған сұрақтар тізімі
- •Аралық бақылауға арналған сұрақтар тізімі
- •1.9 Курс саясаты мен процедурасы
- •2 Активті таратылып берілетін материалдардың мазмұны
- •Курстың тақырыптық жоспары
- •2.2 Дәріс сабақтарының конспектілері
- •1 Дәріс. Кіріспе.Органикалық қосылыстардың жіктелуі
- •2 Дәріс. Химиялық байланыс, құрылым, реакцияға бейімділік туралы ұғымдарға қазіргі көзқарас
- •3 Дәріс. Қаныққан көмірсутектер (алкандар)
- •Изомерлері. Бұл қатардың алғашқы үш мүшесінің (метан, этан, пропан) изомерлері болмайды, ал бутан үшін (с4н10) екі изомер болады:
- •4 Дәріс. Қанықпаған көмірсутектер. Этилендік көмірсутектер (алкендер)
- •Изомерлері. Этилендік көмірсутектердің гомологтық қатарының структуралық изомериясы қаныққан көмірсутектері сияқты төртінші мүшесінен басталады. Алайда, бұларға бірнеше изомер түрі тән.
- •4. Сульфолау реакциясы
- •5. Гидратация реакциясы
- •5 Дәріс. Диен көмірсутектері (алкадиендер)
- •6 Дәріс. Ацетилен қатарының қанықпаған көмірсутектері (алкиндер)
- •7 Дәріс. Көмірсутектердің галогентуындылары
- •8 Дәріс. Спирттер (гидрооксиқосылыстар). Біратомды спирттер
- •9 Дәріс. Көп атомды спирттер
- •Алу әдістері. Гликольдерді бір атомды спирттерге сәйкес немесе басқа әдістермен алуға болады.
- •10 Дәріс. Альдегидтер мен кетондар
- •Альдегидтердің аталуы. Рационалдық аталу бойынша альдегидтерді екі жолмен атауға болады.
- •Кетондар номенклатурасы. Рациональды номенклатура бойынша кетондарды, карбонил тобын қоршаған радикалдарды, орынбасарлардың өсу ретімен атап, соңынан “кетон” деген сөз жалғау арқылы атайды.
- •11 Дәріс. Карбон қышқылдары және олардың туындылары
- •Бір негізді карбон қышқылдары. Номенклатурасы.Олардың бастапқы мүшелеріне тривиалды аталу тән.
- •Химиялық қасиеттері Бұлардың химиялық қасиеттерін толығымен дерлік карбоксил тобы анықтайды. Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерін үш бағытта қарастырған ыңғайлы:
- •3. Галогендеу реакциясы
- •Акрил қышқылы.Өнеркәсіпте мынадай схема бойынша алады:
- •Олеин қышқылы с17н33соон Бұл қышқыл пальмитин және стеарин қышқылдар қатарында майлар түзеді.
- •Екі негізді қаныққан қышқылдар. Қаныққан екі негізді ышқылдардың жалпы формуласы CnH2n(cooh)2
- •Физикалық қасиеттері. Екі негізді қышқылдар - суда ерімтал, түссіз кристалды заттар.
- •Химиялық қасиеттері. Екі негізді қышқылдар, бір негізді қышқылдарға қарағанда күштірек келеді. Оның себебі, диссоциациялануын жеңілдететін карбоксилдердің өзара әсерлері:
- •12 Дәріс. Алифатты қатардың азотты қосылыстары.
- •Алыну жолдары. Аминдер техникада және лабораториялық практикада көп қолданылады. Сондықтан бірнеше жолмен алынады.
- •Химиялық қасиеттері. Нитроқосылыстардың ең маңызды химиялық қасиеттері нитротроптың өзіндік структурасына байланысты.
- •Изомерлері. Бір негізді оксиқышқылдардың гомологтық қатары оксиқұмырсқа немесе көмір қышқылынан , басталады. Одан кейін, гликоль немесе оксисірке қышқылы келеді.
- •Химиялық қасиеттері. Оксиқышқылдар қышқылдардың да, спирттердің де қасиеттерін көрсетеді. Бұлар қышқылдар тәрізді тұздар, күрделі эфирлер, амидтер түзеді. Мысалы сүт қышқылы:
- •Екі негізді төрт атомды қышқылдар. Бұл топтың басты өкілдерінің бірі шарап қышқылы
- •Оптикалық изомерлері. Көптеген оксиқышқылдарда ассиметриялы көміртек атомдары болады. Ассиметриялық көміртек атомы деп, көміртек атомы әр түрлі төрт топпен байланысқан жағдайды айтады.
- •14 Дәріс. Көмірсулар
- •15 Дәріс. Аминоқышқылдар
- •2.3 Зертханалық сабақтардың жоспары.
- •1 Органикалық химия лабораториясындағы жұмыстардың жалпы ережелері. Техника қауіпсіздігі.
- •2 Органикалық қосылыстарды тазалау тәсілдері
- •3 Қаныққан және қанықпаған көмірсутектер
- •4 Қаныққан көмірсутектердің галоген туындылары
- •5 Альдегидтер, кетондар, карбон қышқылдары
- •Бақылау сұрақтары
- •Майлар мен сабындар
- •7 Көмірсулар
- •2.3 Тәжірибелік сабақтар
- •2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (соөж)
- •2.5 Студенттердің өздік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (сөж)
- •2.6 Өздік бақылау үшін тест тапсырмалары
- •А) тотығу
- •В) спирт, қышқыл және метал күйіндегі күміс
- •2.7 Курс бойынша емтихандық сұрақтар тізімі
- •Глосарий
- •Алифаттық қатардағы қосылыстардың органикалық химиясы
2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (соөж)
№ |
Тапсырмалар |
Жүргізу формасы |
Әдістемелік ұсынулар |
Ұсынылатын әдебиет |
1 |
Органикалық қосылыстадың негізгі кластары. Алифаттық қатардың көмірсутектері. Көмірсутектердің аталуы. |
Сөз сайысы, тренинг |
Көмірсутектерді рациональдық және халықаралық атауларға арналған есептерді шығару |
Нег.: 1[34,35] 3[47,48,51-53] Қос.: 4[4-24] |
2 |
Көмірсутектердің изомерері. Изомерлер түрі: құрылымдық, геометриялық және кеңістіктік.
|
Сөз сайысы, тренинг, жазбаша сұрау |
Құрылымдық изомерлерге арналған есептерді шешу |
Нег.: 3[49-53, 70-72] Қос.: 4[158-64] |
3 |
Химиялық реакциялардың типтері. Радикалдық орын басу реакциясы. Электрофильді және нуклеофильді реакциялар. |
Тренинг, консультациялар, сұрау |
Органикалық реакциялардың бір түріне арналған мысалдары шығару |
Нег.: 1[25-31], 2[58-69] Қос.: 4[15-24] |
4 |
Органикалық қосылыстардың электрондық құрылымы. Атомдық, молекулалық және гибридтік орбиталдар.
|
тренинг, ауызша сұрау |
Гибридті орбиталдарды кескіндеуге арналған есептерді шығару |
Нег.: 1[10-25], 2 [10-16, 26-33], 3[22-39] Қос.: 4[24-34] |
5 |
Алкандар. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Алкандардағы сутектің радикальдық орын басу рекциясының механизмі. |
тренинг, бақылау жазбаша сұрау |
Материалды түйіндеме түрінде тапсыру |
Нег.: 1[35-49], 2[81-117], 3 [49-70] Қос.: 4[87-101] |
6 |
Алкендер. Құрылымы, аталуы. Структуралық және геометриялық изомерлері. Қос байланыс бойынша қосылыу реакциясы. Марковников ережесі. |
Тренинг, ауызша сұрау |
Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[49-66], 2 [117-151], 3[70-86] Қос.: 4[101-114] |
7 |
Алкиндер. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Үш еселенген байланыс бойынша қосылыу реакциясы. Кучеров реакциясы. Ацетилендік көмірсутектердің қышқылдығы..
|
Тренинг, тестілік сұрау |
1 модуль бойынша есептер мен жатығуларды жасау, аралық бақылау |
Нег.: 1[79-87], 2 [176-194], 3[97-108] Қос.: 4[120-124] |
8 |
Алкадиендер. 1,3-диендердің химиялық қасиеттері. Диендік синтез және 1.3-диендердің поимерленуі. |
Тренинг, консультация-лар, ауызша сұрау |
Есептер мен мысалдарды шығару |
Нег.: 1[66-79], 2 [117-151], 3[70-86] Қос.: 4[114-120] |
9 |
Галогеналкилдер. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Галогеналкилдерді көмірсутектердің әртүрлі туындыларын алуға қолдану. |
Тренинг, сұрау |
Материалды түйіндеме түрінде тапсыру |
Нег.: 1[150-161], 3[108-120] Қос.:4[145-157] |
10 |
Алифаттық қатардың спирттері. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Гидроксил тобының басқа функциональды топтарға орын басу реакциялары. Спирттердің молекула аралық және ішкімолекулалық сусыздану реакциялары. |
Тренинг, ауызша сұрау |
Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[170-194], 3[120-148] Қос.:4[157-175] |
11 |
Алифаттық алдегидтер мен кетондар. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Карбонил тобы бойынша қосылу реакциялары. Альдегидтер мен кетондардың альдолды және кротонды конденсациялану реакциялары. |
Тренинг, ауызша сұрау |
Өзіндік жұмыс. Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[213-252], 3[159-183] Қос.:4[201-219] |
12 |
Карбон қышқылдары. Карбоксил тобының құрылымы. Карбон қышқылдарының функциональды туындылары. Этерификация реакциясы. |
Тренинг, консультациялар, ауызша сұрау |
Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[253-277], 3[188-211] Қос.:4[220-252] |
13 |
Алифаттық аминдер мен нитроқосылыстар. Құрылымы, изомерлері, аталуы. Аминдердің негізгі және нуклеофилді реакциялары. Нитроқосылыстардың химиялық қасиеттері. |
Тренинг, жазбаша сұрау |
Бақылау жұмысы. Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[294-297], 3[220-229] Қос.:4[220-252] |
14 |
Гидрокси- және аминоқышқылдар. Олардың химиялық қасиеттерінің ерекшеліктері. |
Сөз сайысы, тренинг |
Есептер мен жаттығуларды шығару |
Нег.: 1[329-334, 356-360], 3[256-272] Қос.:4[268-278] |
15 |
Көмірсутектердің функциональдық туындылары. |
Тренинг, жазбаша тестілік сұрау |
2 модуль бойынша есептер мен жатығуларды жасау, аралық бақылау |
Нег.: 1[150-164], 3[108-157] Қос.:4[268-288] |