3. 3 Қаныққан және қанықпаған көмірсутектер

Тапсырма

Этилен мен ацетиленді алу олардың химиялық қасиеттерін зерттеп салыстыру

Негізгі әдебиеттер: 1[49-87]

Қосымша әдебиеттер: 7 [15-21]

Бақылау сұрақтары

1. Метилэтилизобутилметанды жүйелік номенклатура бойынша атау.

2. Брутто формуласы C₆H₁₄ қосылыстың қаншама изомері болуы мүмкін?

3. 2,4- диметил-3-этилгексанның формуласын жазып рациональды номенклатура бойынша атаңыз.

4. Коновалов бойынша нитрлеу реакциясын жазу:

5. а) бутанды, б) изобутанды, в) 3-метилгександы (реакция механизмін түсіндір).

6. 2-метилпропен-1 келесі реагенттердің қосылу реакциялары: а) бромның, б) бромды сутектің, в) судың, г) күкірт қышқылының.

7. Қанықпаған көммірсутектердің сапалы реакцияларың келтірініз?

8. Алкендердің қолдану салалары қандай?

Жұмыс орындау тәртібі

1 тәжірибе. Қаныққан көмірсутектердің қасиеттері

а) Қаныққан көмірсутектердің КМпО₄ судағы ерітіндісіне әсері

Пробиркаға 1 мл қанықпаған көмірсутегін құйып үстіне араластырып отырып КМпО₄ судағы ерітіндісін тамызады. Марганцовка ерітіндіндісінің қызғылт түсі өзгереме, өзгерсе ол нені көрсетеді? Қорытынды жасаңыз.

б) Алкандарға концентрлі күкірт қышқылының әсері

Құрғақ пробиркаға 1 мл қаныққан көмірсутегін құйып оған 1мл конц. Н₂SО₄ қосады. Пробирканың ішіндегі сұйықты 2-3 минуттай жақсылап араластырады.

Қандай да бір өзгеру байқалама? Қоспа қызама? Тәжірибе бойынша қорытынды жасаңыз?

в) Алкандарға концентрлі азот қышқылының әсері

Құрғақ пробиркаға 1 мл қаныққан көмірсутегін құйып оған 1мл концентлі азот қышқылын қосады. Пробирканың ішіндегі сұйықты 2-3 минуттай араластырады.

Тәжірибе бойынша қорытынды жасаңыз?

2 тәжірибе. Этиленді алу және оның қасиеттері

Этилен 1 сутетте көрсетілген қондырғыны қолдану арқылы алынады:

1- сурет.

Жұмыс орындау тәртібі.

Дөңгелек түпті колбаға (1) 4 мл этил спиртін құйып, абайлап араластырып отыру арқылы 8 мл концентрлі фосфор қышқылын қосады, қайнау біркелкі болуы үшін қондырғыға аздап құм қосады.

Колбаны арнайы газ өткізетін түтікшемен жабдықталған тығынмен (2) жауып штативке орналастырады. Ары қарай біркелкі газ шыға бастағанға дейін колбаны баяу қыздырады, сонда қоспа алғашында қарайып мынадай реакция жүреді:

CH₃-CH₂-OH → CH₂=CH₂ + H₂O

Колбадан шығып жатқан этиленді алдын ала дайындалған бром суы бар пробиркадан өткізеді.

Байқалған өзгерулерді қорытындылап, реакция теңдеуін жазыңыз.

Байқалған өзгерулерді қорытындылап реакция теңдеуін жазыңыз.

3 тәжірибе. Ацетиленді алу және оның қасиеттерін зерттеу

а) Ацетиленнің перманганат калий ерітіндісіне әсері

А цетиленді 2 суретте көрсетілген қондырғыда алады. Вюрц колбасына (1) кальций карбидінің бірнеше түйіршіктерін салып 2 құйғыш бойынша суды тамшылатып құяды.

2 - сурет.

Пробиркаға (3) аздаған КМпО₄ ерітіндісін құйып ол арқылы ацетиленді жібереді. Біртіндеп ерітінді түссізденеді. Ацетилен тотыққан уақытта көбінесе заттардың қоспасы түзіледі, кейде тотығу толық СО₂ түзу арқылы да жүруі мүмкін.

Не себептен ерітінді түсі өзгереді? Ацтетиленнің тотығып қымыздық қышқылын НООС-СООН түзу реакциясын жазыңыз.