§6. Уақытша ғимараттар мен құрылыстардың тұрғызылуын ұйымдастыру.

Геологиялық партияның (экспедицияның) уақытша ғимараттары мен құрылыстарына мыналар жатады: тұрғын үй ғимараттары (пәтерлік типтегі және жатақханалар), өндірістік (компрессорлық, электр станциялар, жөндеу шеберханасы, ұсақтау цехы, саз зауыты, камералдық өңдеуге арналған бөлме, гараж және т.б.), мәдени-тұрмыстық (монша, асхана, дүкен, медбөлімше), қоғамдық (балабақша, мектеп); қойма бөлмелері; инженерлік құрылыстар (көпірлер, жолдар, өткелдер, кеме аялдамалары, аэродромдар және т.б.), сыртқы коммуникациялар (суқұбырларының, электр энергиясымен қамтудың, жылумен қамтудың, байланыстың сыртқы желілері).

Бұл ғимараттар мен құрылыстардың уақытша сипаты әр объектіде геологиялық ұйым әрекетінің шағын мерзіміне және жеке жайдағларда кейбір құрылыстар кенорындарды өнеркәсіпке бергеннен кейін бұдан ары қолданылуына негізделген.

Кандай да бір партиядағы, экспедициядағы құрылыстың нақты құрамы мен көлемі көптеген факторларға, соның ішінде геологиялық жұмыстардың сатыларына, масштабтарына, ұзақтығына, түрлеріне, жақын маңда елді мекендердің және қатынас жолдарының болуына, климаттық жағдайларға, қолданылатын геологиялық барлау техникасына тәуелді. Құрылыстың ең үлкен көлемі, бірқатар жыл бойы елді мекендерден алыс орналасқан аудандарда кенорындарға түбегейлі барлауды жүргізетін, ірі стационарлық экспедицияларда жүргізіледі.

§7. Геологиялық барлау жұмыстарын материалдық-техникалық қамтамасыз ету.

Материалдық-техникалық қамтамасыз етуді дұрыс ұйымдастыру геологиялық партияның үздіксіз және үнемді жұмысының маңызды шарты болып табылады, өйткені инструменттерге, керек-жарақтар мен түрлі шамалы бағалы мүлік шығындарын есепке алмағанда, материалдарға кететін шығандар геологиялық барлау жұмыстарына кететін шығындардың жалпы сомасының 10-15% құрайды. Материалдық құндылықтарға деген қажеттілікті анықтау материалдарды шығындау нормаларына қарай жүргізіледі. Материалдар мен энергияны мөлшерлеу аналитикалық әдіспен жүргізіледі.

Материалдар мен энергияны шығындаудың техникалық негізделген нормалары екі тәсілмен құрылады: есептеу тәсілімен және арнайы бақылауларды құру жолымен. Есептеу тәсілі жабдықтардың төлқұжаттарын, бекітілген техникалық жағдайларды, жұмыс сызбаларыны, жұмыстардың графиктерін және т.с.с., материалдар мен энергияны меншікті шығындау шамасына ықпал ететін, факторлардың түрлі мәні мен түрлі жағдайларда қолдануға негізделген. Материалдардың есептік нормалары уақыт өткен сайын өндірісте тексеріледі, одан соң есепке жататын факторлар, соның ішінде техникалық нормалардың шамасы нақтыланады.

Материалдар мен энергияның шығынын техникалық мөлшерлеудің екінші тәсілі – материалдардың шығынына арнайы аналитикалық есеп және бақылаулар жүргізу жолымен нормаларды белгілеу (шығын нормаларын техникалық есептеудің негізінде анықтау мүмкін болмаған жағдайларда қолданылады). Бақылаулар мен есептеуді жүргізудің алдында қалыпты жұмыс жағдайларын, материалдарды тиімді пайдалану мен үнемді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында дайындық жүргізілуі тиіс. Материалдардың шығын: осы мақсатта іріктелген, белгілі бір жағдайлары бар бөлікшелерде; тәжірибелі білікті атқарушылардың жұмысында; механизмдердің дұрыс жағдайында және жұмысының тиімді режимінде және шығындалатын материалдардың жұмыстың ерекшелігін, сапасы мен нақты жағдайларының мөлшері бойынша сәйкестігінде есепке алынады.

Бақылау мен есептеу үрдісінде жұмыстардың атқарылған көлемдері, жабдықтар жұмысының нақты жағдайлары мен технологиялық режимі бекітіледі. Түрлі жағдайларда бақылау нәтижелерін және материалдардың шығындалу есебін талдау материалдардың шығындалуына ықпал ететін, негізгі факторларды және осы факторлардың маңызына қарай нормалардың шамасын белгілеуге мүмкіндік береді.

Бақылаулардың нәтижелерін талдауда материалдар мен энергия шығынын қысқарту бойынша шаралар көзделеді.

Осылайша, геологиялық барлау жұмыстарын тиімді жүзеге асыру үшін, негізді өндірісті де, қосалқы өндірісті де ұйымдастыру ерекше маңызға ие.

Тақырып 4.7: Еңбекті мөлшерлеу – нарықтық экономикада өндірісті басқару қызметі ретінде.

Жоспар:

1. Еңбекті мөлшерлеу түсінігі және оның негізгі міндеттері.

2. Еңбекті мөлшерлеу бойынша негізгі ережелер.

3. Жұмыс уақытының шығындарын зерттеу.

4. Еңбек нормалары.