Медициналық радиобиология пәні бойынша қорытынды бақылауға арналған бағдарлама

Жасушалық радиосезімталдылық. Физиологиялық және летальді жасушалық реакция. Жасушаның тірі қалу қисығы. Радионуклеидтер туралы түсінік. Қысқа және ұзақ өмір сүретін нуклеидтер. Ағзаға радионуклеидтердің тусуінің негізгі жолдары. Ағзаға радионуклеидтердің таралуының негізгі типтері. Сәулеленудің негізгі доза бірлігі және оған сипаттама. Ионизирленген сәуле шығару әсерінің негізгі этаптары. Су радиолизі. Радиобиология. Радиобиологияның негізгі жетістіктері. Радиобиологияның даму этаптарының қазіргі кездегі ерекшеліктері. Радиоционды зақымдалу механизмінің иммунды және биохимиялық бұзылыстарының жалпы сиапаттамасы және олардың ролі. Сәулеленудің тікелей емес эффектілерінің жалпы сипаттамасы. Радиосезімталдылық және радиорезистенттілік туралы түсінік. Радиосезімталдылық типтері. Радиосезімталдылықтың әмбебап критерилері. Аз дозалар туралы түсінік және олардың сипаттамасы. Радиационды гормезис. Аз дозадағы иондаушы сәулеленудің мезанизмдік әсері және гипотезасы. Ұлпалардың, мүшелердің және ағзалардың радиосезімталдығы. Жердің табиғи радиоционды фоны және оның компоненттері. Сәулеленудің антропогенді қайнар көзі: медициналық және технологиялық. Радиобиология пәні, радиобиологияны оқудың ерекшеліктері. Радиобиологияның құрылу тарихы және дамуы. Иондаушы сәулелену, оның жіктелуі, сипаттамасы. Ионизирленген сәуле шығару әсерінің негізгі этаптары, олардың сипаттамасы. Су радиолизі. Ішкі сәуле шығарудың қорғаныш әдістері, олардың жіктелуі, сипаттамасы. Салыстырмалы биологиялық эффекті, биологиялық эффектісінің бағасы ретінде, иондаушы сәулеленудің кез келген түрден туындауы. Сәуле шығарудың дозалары және күштілігі туралы түсінік, олардың сипаттамасы, өлшем бірлігі. Ионизирленген сәуле шығарудың аз дозада биологиялық әсері механизмінің теориясы. Сәулеленудің қайнар көзі, оларға сипаттама және жіктелуі. Радиоционды зақымдалудың құрылымдық-метаболиттік теориясы. Интерфазалық ядрода ДНҚ-ғы хроматин құрамы ионизирленген сәуле шығару әсері механизмінің қазіргі кездегі көзқарасы. Радионуклидтер, оларға сипаттама, қасиеті, жіктелуі. Адам үшін токсикалық радионуклеидтер. Ағзада радионуклеидтердің таралуы. Ю.И. Москалёв бойынша радионуклидтердің таралуының негізгі топтары. Қалыпты радиоционды қауіпсіздік туралы жалпы түсінік. Тұрғындардың және кәсіби сәуле шығару дозасының негізгі мысалдары. Радиорезистенттілік стимуляторлар, оларға сипаттама. Критикалық мүшелер туралы түсінік, сипаттама. Ағзаға ионизирленген сәуле шығару әсері кезінде туындайтын эффектілер. Олардың жіктелуі, сипаттама. Митоздың радиационнды блокирлеу.

Жасушаның радиосезімталдылығы. Летальды жасушалық реакциялардың әсері, олардың түрлері және сипаттама. Жасушаның радиосезімталдылығы. Бергонье және Трибондоның ережесі. Жасушаның өмір сүруге қабілеттілігін бағалау критерилері және әдістері. Ұлпаның радиосезімталдылығы. Пострадиоционды өзгерістерінің дамуының морфологиялық белгілері бойынша ұлпаның радиосезімталдық жіктелуі. Ионизирленген сәуле шығарудың жүйке жүйесіне және сезім мүшесіне әсері. Ағзаға ионизирленген сәуле шығару кезінде туындайтын әсері. Жердің табиғи радиоционды фоны және оның компоненттері. Сәулеленудің антропогенді қайнар көзі: медициналық және технологиялық. Ішкі сәулеленуден қорғаныш әдістері, олардың жіктелуі және оларға сипаттама. Жұтылу және эквивалентті доза туралы түсінік, өлшем бірлігі. Тиімді эквивалентті доза, оған сипаттама. Адамның созылмалы сәулеленудің стохастикалық емес эффектісінің ұзақтылығы. Радионуклидтерді шығарылу әдісі: әдістері, типтері, сипаттамасы.

Биологиялық сәулеге қарсы қорғаныш (радиопротекторлар, алиментарлы әдіс, фито – және зоопрепараттарды қолдану). Аз дозадағы ионизирленген сәуле шығарудың биологиялық әсерінің негізгі теориялары: «түсу принципі және мишень», стохастикалық мүмкіндік үлгі, радиотоксинді липидті теория, құрылымдық-метаболиттік. Интерфазалық ядродағы ДНҚ-ғы хроматин құрамының ионизирленген сәуле шығару механизмі туралы көзқарас. Биологиялық сәулеге қарсы қорғаныш. Теорияның жалпы сипаттамасы, концепция. Ионизирленген сәуле шығару әсерінің негізгі этаптары. Су радиолизі. Радиоционды синдромдар туралы түсінік сүйек-ми синдромы, асқазан-ішек және церебральды синдром. Сәулеленудің тікелей емес эффектілерінің жалпы сипаттамасы. Радиоционды мутагенез туралы түсінік. Репарация түрлері. Адамдар үшін генетикалық қатерді бағалау. Адамның сәуле ауруы. Оның жіктелуі. Созылмалы сәуле ауруы. Сәулеленудің генетикалық, онкогендік және тератогенді зардаптары. Хиросима және Нагасаки қалаларындағы атомдық бомбаланудан кейінгі сәулеленудің алыстатылған зардаптары. Чернобыль апаты және Семей ядролық полигонындағы ядролық тәжірбиелердің зардаптары. Биологиялық сәулеге қарсы қорғаныс (радиопротекторлар, алиментарлы әдіс, фито – және зоопрепараттарды қолдану). Радиоционды синдромдар туралы түсінік сүйек-ми синдромы, асқазан-ішек және церебральды синдром. Жедел сәуле ауруы қалыпты жағдайдағы жалпы тотальды сәулелену, оның ағымы және басталуы. Сәулемен зақымдалғандардың алдын алу әдістерінің жіктелуі. Радиорезистенттілік стимуляторлар, оларға сипаттама. Сәуле қарсы қорғаныстың негізгі принциптері. Сәулеге қарсы қорғаныштың фармакологиялық әдістерінің жіктелуі. Ішкі сәуле шығарудың қорғаныш әдістері, олардың жіктелуі, сипаттамасы. Салыстырмалы биологиялық эффекті, биологиялық эффектісінің бағасы ретінде, иондаушы сәулеленудің кез келген түрден туындауы. Сәулеленудің алыстатылған зардаптары, олардың түрлері және критерилері. Сәулеленудің әмбебап эффектісі. Сәулеге қарсы қорғаныш әдістерінің жалпы сипаттамасы. Адаптогендер, және олардың жіктелуі. Фитопрепараттар және зоопрепараттардың табиғи заттардың шығу тегі. Сорбенттер, олардың жіктелуі. Ионизирленген сәуле шығару аз дозасының әсерінде генетикалық эффектілері. Тұрақты емес генетикалық феномен. Радиопротекторлар аз уақыттағы әсері, олардың жіктелуі және сипаттамасы. Сәулеленудің тікелей емес эффектілері, оларға сипаттама. Дәрілік заттар және тағамдық қоспалар, ағзаның сәулеленуге тұрақтылығын жоғарылатады, олардың жіктелуі және оларға сипаттама. Резорбирленген радионуклеидтердің келешек тағдыры және радионуклеидтердің ағзаға түсу жолдары.

Тұрғындардың және кәсіби сәуле шығару дозасының негізгі мысалдары. Сәулемен зақымдалғандардың алдын алу әдістерінің жіктелуі. Радиорезистенттілік стимуляторлар, оларға сипаттама. Критикалық мүшелер туралы түсінік, сипаттама. Сәуле қарсы қорғаныштың негізгі принциптері. Сәулеге қарсы қорғаныштың фармакологиялық әдістерінің жіктелуі. Адам үшін радионуклидтердің біршама қауіпті токсикологиясы (йод, стронций, цезий). Ионизирленген сәуле шығарудың көп мөлшердегі дозасының алыстатылғандардың негізгі зардаптары, оларға сипатттама. Ішкі сәуле шығарудың қорғаныш әдістері, олардың жіктелуі, сипаттамасы. Тұрақты емес генетикалық феномен. Дәрілік заттар және тағамдық қоспалар, ағзаның сәулеленуге тұрақтылығын жоғарылатады, олардың жіктелуі және оларға сипаттама. Сәулеленудің тікелей емес эффектісі, олардың сипаттамасы. Ішкі сәуле шығарудың қорғаныш әдістері, олардың жіктелуі, сипаттамасы.

Тұрғындардың және кәсіби сәуле шығару дозасының негізгі мысалдары. Сәулеленудің онкогенді зардаптары. Канцерогенездің радиационды концепциясы. Сәулемен зақымдалғандардың алдын алу әдістерінің жіктелуі. Радиорезистенттілік стимуляторлар, оларға сипаттама. Адамның аз уақыттағы сәулеленуінің стохастикалық емес эффектілері. Сәулеге қарсы қорғаныш әдістерінің жалпы сипаттамасы. Сорбенттер, олардың жіктелуі. Ионизирленген сәуле шығару асқорытуға, тыныс алуға және жүрек жүйесіне әсері. Жедел сәуле ауруы қалыпты жағдайдағы жалпы тотальды сәулелену, оның ағымы және басталуы. Ішкі сәулеленудің ұқорғаныш әдістері, олардың жіктелуі және оларға сипаттама. Жыныс және эндокринді бездерге ионизирленген сәуле шығарудың әсері. Радиоционды синдромдар туралы түсінік сүйек-ми синдромы, асқазан-ішек және церебральды синдром. Аз уақыттағы радиопротекторлардың әсері, олардың жіктелуі және оларға сипаттама. Ионизирленген сәуле шығарудың сүйекке, сіңірлерге және бұлшықет ұлпаларына әсері. Ионизирленген сәуле шығарудың көп дозадағы негізгі алыстатылған зардаптарының әсерлері, оларға сипаттама. Сәулеге қарсы қорғаныштың негізгі принциптері. Классификация сәулеге қарсы қорғаныш фармакологиялық әдістердің жіктелуі. Адамның созылмалы сәулеленудің стохастикалық емес эффектісінің ұзақтылығы. Радионуклидтерді шығарылу әдісі: әдістері, типтері, сипаттамасы.

18