Зертханалық жұмыс №1 Қарапайымдылар, губкалар, археоциаттар тектүрлерін оқып білу және анықтау.
Жұмыс барысы:
Ағзалардың сыртқы келбетінің суретін сала отыра ағзалармен танысу.
Сипаттау.
Таснұсқаларды зерттеп, өкілдерді анықтау.
SUBREGNUM PROTOZOA
PHYLUM SARCODINA
C
lassis
Foraminifera
Fusulina
Ірі түптік фораминифералар. Олардың қабықшалары спираль тәріздес бұралған. Апертурасы арқылы сыртқы қоршаған ортамен байланысады (Тас көмір - пермь).
Schwagerina
Қабыршағы шар тәріздес, қабырғалары тесікшелі және бір немесе біршене қабаттардан құралады. Қабыршағының ішінде қосымша қаңқалы құрылымдар болады (Тас көмір - пермь). Аталғандардың ортақ көрсеткіші: әктастардың (фузулинді, швагелинді) түзілуіне үлес қосқан.
N
ummulites
Ірі түпті, көп камералы фораминифералар. Қабыршақтары диск немесе шар тәріздес. Қабырғасы екі қабаттан тұрады. Сыртқы (біртектес) және ішкі (тесікшелі). Камераларды бөліп отыратын құрылымдар каналдармен күрделенеді (Соңғы бор - палеоген).
Globigerina
Ұсақ пелагилі планктонды фораминифералар. Қабыршағы бірнеше шар тәрізді камерада құралады (Кайнозой).
R
adiolaria
Жалған аяқтары радиалды, қабыршағы кремнийлі, кейде стронцийдан құралуы мүмкін. Пішіні шар тәріздес немесе дуылға тәріздес. Қабыршағы көбінесе торлы болып табылады (Протерозой, кайнозой).
SUBREGNUM METAZOA
SUPERDIVISIO PARAZOA
PHYLUM PORIFERA
Classis Spongia
Ventriculites
Д
енесі
ағаш, бақалша тәріздес денесі көптеген
тесікшелерде құралған денесінің негізін
мезоглея құрайды. Ол минералды заттарды
бөліп, ине тәрізді құрылымдарды түзеді
(спикула). Спикулалар әртүрлі болдаы
1,3 және 4 осьті (кембрийге дейін – қазіргі
уақыт) Ventriculites (Юра – қазіргіуақыт)
PHYLUM ARCHAEOCYATHI
Classis Archaeocyathi
Г
убкаларға
өте ұқсас. Жылы теңіздерде мекендеген.
Қаңқасы бақалша тәріздес. Қаңқасы екі
қабырғадан құралады. Өлшемдері бірнеше
милиметрден 40 см – ге дейін, диаметрі
25 см – ге дейін.
Зертханалық жұмыс № 2
Құрттар, буынаяқтылар, мүктер тектүрлерін оқып білу және анықтау.
PHYLUM ANNELIDES
Сақиналы құрттар сулы ортада, құрлықта, және әртүрлі белдемдерде көп тараған. Таснұсқа күйінде: серпула мен спирорбис кездеседі. Олардың денелері терілі бұлшықетті қапта орналасқан.
Serpula
Әктасты, цилиндрлі, дұрыс қисаймаған, ұзындығы 10 см, кейде одан да ұзын болуы мүмкін. Түтікшелері кальцит кристалдарымен құралған бекітілген бентос. Қаңқасының пішіні құбырша тәріздес, цилиндрлі, бұрыс иілген. Үйірмелері кқптеп кездеседі. Серпулалардың құбыршаларынан құралған тау жынысы серпулит деп аталады (Соңғы силур – қазіргі уақыт).
Spirorbis
Қ
абыршағы
әктан құралған. Диаметрі 5 мм – дейін,
сыртында әжімдері болады, кейде шығынқы
жерлерінен және өткір өсінділерінен,
олар жорғалап, көміліп, бекітіліп,
малтып, жүзіп өмір сүрген (Алғашқы силур
– қазіргі уақыт).
DIVISIO TRIBLASTICA н/е BILATERIA
PHYLUM BRYZOA
Polypora
Үйірмелі жануарлар. Өлшемдері 1 мм ден аспайды, әрбір жануар жеке ұяда тұрады. Әрбір өсіндіде бірнеше қатарлы ұялар орналасады. Осы мшанкалардың үйірмелері мүктерге ұқсайды өте жіңішке тор құрайды (Девон – Tриас).
Fenestella
Үйірмелі торлы, паралельді өсінділермен құралған. Өсінділер бірнеше қабыршақтармен бірігеді. Қазба түрінде әкті қаңқасы бар түрлері кездеседі. Олар мшанкалы әктастарды құрайды (Ордовик – пермь).
P
HYLUM
ARTHROPODA
Classis Trilobita
Subclassis miomera
Agnostus
Cыртқы қабыршағы кішігірім, торекс екі сегменттен құралған, цефалон және пигидий бірдей өлшемді, пішіні жартылай шеңберлі. Пигидийдің соңында екі өткір өсінді бар, глабель анық көрінеді. Пішіні цилиндрлі, көздері жоқ, себебі, мекендей ортасы көбінесе лайлы су болған ( Кембрий – Oрдовик).
Subclassis polymera
Asaphus
Өлшемдері ірі болатын полимерлер. Цефалон шығыңқы және жартылай шеңберлі, алдыңғы жағында глабель ірілеу болады. Көздері ірі, ұзын өсінділерде орналасқан. Осы өсінділер глабельге жақын. Торекс 8 сегменттен құралады. Пигидий цефалонмен салыстырғанда өлшемі кішірек (Ордовик).
O
lenellus
Торекс жалпақ, цефалоны ірі, жартылай шеңберлі, екі жағы өсінділермен аяқталады. Глабель цилиндрлі, көзді жапқыштары ұзын, пигидийі өте ұсақ бөлінбеген пластина тәріздес, пигидийдің аяқталуы ұзын өсінді болып табылады. Осы өсінді тельсон деп аталады. (Алғашқы кембрий).
P
aradoxides
Торексі ірі болатын полимерлер. Цефалоны ірі, жартылай шеңберлі. Шеттерінде ұзын өсінділер, глабель алдыға қарай ұлғаяды, көздері орта тұста орналасқан. Торекс 17 – ден 23 – ке дейін сегменттен құралады. Осьтік бөлімі ірі, пигидий кішігірім күрекше тәріздес. (Ортаңғы кембрий).