1 Атмосфераны қорғау

Ауаны және су қоймаларды ластайтын заттардың шекті мүмкін концентрациясы (ШМК) санитарлық заңнамамен бекітілген. ШМК әрбір зиянды зат үшін бекітіледі.

ШМК – бұл адам денсаулығына күнделікті ұзақ уақыт бойы әсер еткенде организмге аурулық өзгерістер және оның ұрпақтарына тұқым қуалаушылық ауруларды туғызбайтын, ауаның бірлік көлемінде немесе массасында зиянды заттардың максималды мөлшері.

ШМК-нің екі түрі бар: 

1 ) ШМК максимальды бiр жолғы, сынамаларда 20 минут ағымында өлшенеді ;

2 ) ШМК ортатәуліктік, яғни ортаөлшемді концентрация 24 сағатта.

ШМК адамның тыныс деңгейімен анықталады, мг/м3-мен өлшенедi.

2.1 кесте кей зиянды заттардың ШМК

Зат	ШМК орт.тәул./ ШМК макс.б
Азот диоксидіNO2	0,04/0,085
Бензопирен C20H16	0,000001/–
Ванадий пентаоксидіV2O5	0,002/–
Күйе	0,05/0,15
Шаң, күл	0,15/0,5
Күкіртті ангидридSO2	0,05/0,5
КүкіртангидридіSO3	0,1/0,3
КүкіртсутекH2S	0,008/0,008
Көміртек оксидіCO	3/5

Фондық ластану - қаралатын кәсіпорынның шығаруларының есептеуінсіз болатын ластану.

Әр лақтырып тасталатын зиянды заттар үшін келесі шарт сақталу керек.

мұнда, Сі - і-ші зиянды заттың жерге жақын концентрациясы, мг/м3;

ШМК – і-ші заттың ШМК мағынасы, мг/м3 .

Атмосферада зиянды заттардың қатар кездесуі олардың улылығын арттыруы мүмкін. Мұндай заттар бір жаққа бағытталған әрекетті зиянды заттар деп аталады. Соған сәйкес, сондай заттар тізімінің жалпы әсерінің есептеудің қажеттілігі туралы талап енгізілген, яғни атмосферада бірдей уақытта бір жаққа бағытталған әректті біршнеше зиянды заттардың болуы келесі шартты қанағаттандыруы керек:

Осы уақыт жиынтық әрекетке ие келесі заттар бекітілген:

1) күкірт диоксиді + азот диоксиді;

2) күкірт диоксиді + күкірт қышқылының аэрозолі;

3) күкірт диоксиді + фторлы сутек;

4) күкірт диоксиді + күкірт сутегі;

5) күкірт диоксиді + фенол;

6) күкірт диоксиді + күкірт оксиді + аммиак + азот оксиді;

7) күкірт диоксиді + азот диоксиді + фенол + көміртек оксиді.

Аталған қосылулардан жылу энергетиктер үшiн ең маңыздысы бірініші топ ие болады, өйткенi күкiрт диоксидi және азот диоксидi жану өнiмдерінде iс жүзiнде әрқашан бiр мезгiлде кездеседі.

2 Шмк нормаларының есептеу әдестемесі

ШМК шамасының пайдаланылуы, бұл концентрацияларды қандай шығарынды көзi және бұл көздер уақыт бірлігіне қанша тастайтынын деген сұраққа жауап бермейдi. Шектен мүмкін шығарынды – максималды бір жолғы (г/с) немесе жылдық (т/жыл) шығарынды, әр шығарынды көзіне және кәсіпорын үшін бекітіледі. Максималды бiр жолғы және жылдық ШМШ барлық зиянды заттар көздерінен ШМК-дан аспайтын зиянды заттар концентрациясын қамтамасыз ету керек. Егер ШМК қамтамасыз етілмесе, онда ШМШ орнына уақытша келісілген шығарынды есептеліп, бекітіледі. Кәсiпорынның максималды бiр жолғы шығулары алдыңғы 2-3 жылдарда оның ең үлкен орташа тәулiктiк жүктемесiмен анықталады. Бұл жағдайда шығарындылар, барлық ұйымдасқан көздің шығарындыларының суммасы сияқты анықталады. Зиянды заттардың жылдық шығарындылары берілген кезең отындық баланстың сипаттамалық құрыдымының ең үлкен отын шығыны бойынша, отынның ортақ мәнді сапасы, қазандардың орташа жылдық жүктемесі және түтіндік газадарды тазартудың орташа эксплуатациялық дәрежесі бойынша анықталады.