4 Зиянды газ тәріздес қоспалардан жану өнімдерінің тазартуы

Тазарту әдiстерi активті және пассивті болып бөлінеді.

Активті – техникалық шешімдерді қолдану арқылы (күлтұтқыштар, су тазартуының технологияларын қондыру және т.б). Пассивтіге биік түтiндік құбырлар арқылы түтіндік газдардың ыдырауы жатады.

5 Зиянды заттардың жалпы жойылуы

Ауаның атмосферасын ластайтын КЭС-тің газдың түтіндерінен шығатын зиянды заттар түтін, күкірт және азот болып табылады.

2.1- кестеде КЭС-тегі зиян заттардың жалпы мәні келтірілген. Мұнда КЭС ауаны ластайтын шектеулі зиянды заттардың кестесі берілген. 2.2-кесте бірінші блоктың есебі көрсетілген.

2.1 кесте- зиянды заттардың жалпы жойылуы

№ п.п	Электростанция-лардың атауы	г/сек SO2NOХ	т/тәулігіне SO2, NО, күл	т/айына SO2, NО, күл
1	КЭС	Жазғы мерзім 133,63	11155,83	34646,64
2	КЭС	Қысқы мерзім 15289,94	1320,94	39630,43

Жылу электростанциялары дүние жүзінде 1/3 аса жанармай алса, бұл атмосфераға ғана емес сондай-ақ биосфераға да толықтай кесірін тигізеді. Электростанцияның қоршаған ортамен байланысы зиянды газды түтіннің атмосфераға таралуынан байқалады. Олардың құрамында зиянды компаненттер , ластағн судың буы тағыда басқа ластағыштар бар.

Атмосферны ангидридадан сақтау үшін жылу электрстанциаларында қазіргі уақытта биіктігі 180, 250, 420м түтіндік трубаларымен қамтамасыз ету қарастырылып жатыр.

Күкіртті ангидридаларды тоқттудың бір шарасы ол жанған жанар майды күкіртсіздендіру болыцп табылады. Бірақта тазартудың бұл шарасы әліде жеткіліксіз жұмыс істеуде.

Тығыз жанармайды жандыру кезінде көміртек және сутегі қышқылдарымен қоса атмасфераға жандырылған жанармайдың бөлшектерінен ұшқыш күлдер, күкірт және қатты бөлшектер ,ванадия қосылғыштры , натрий тұздары және де тазартылу кезінде бу гинераторында пайда болған қалдықтар , бөлініп шығарылады. Бұл қалдықтардың көпшілігі ұлы заттарға жатады. Бұл қалдықтар адам өмірімен табиғатқа аз концетрацияда болса да зиянын тигізеді.Біздің еліміздегі жылуэлектростанциясынан көптегег қалалар құрастырма жылу жіне электр қуаты алуда.

Өнімді құрамалау электр қуаты жылу жанармай шығынын қысқартып жандыру шарасын толықтырады. Атмосферадағы көптеген пештерден шығатын газды түтіннен атмасфераның қабатын қорғаштайды.Сонымен бірге ЭЖЖ жанармайдың көлемін артырады. Сондықтан зиянды концентрациясын азайту шараларын қолдану керек болып отыр. Қоршаған ортаны қорғау үшін оларды кірлету ретіне қарай орналастыру .Өнеркәсіптік кәсіпорындарды үлкен қалалардан аз қоныстанған және жерді аз қолданатын районға көшіру , КЭС, ЭЖЖ –ті типографиялық аймағы мен желдің соғуына байланысты орналастыру; Құру жобасын экологтиялық шартты бойынша , адаммен өсімдікке зиянын тигізбейтін жерге құру керек. Өндірісте нормативтеріне бақылау жүргізу.

Атмосфераны кірлететін заттарды бақылау нормативтерін сақтап , олардың қай жерден шығарылатын қарастырып , әр лақтырылған заттын зияндылығын көлемін зерттеп олардң нәтижесін нормтив бойынша салыстыру.Ұйымның электрстанция есеп ережесі бойынша , зиянды заттарың лақтырылуымен түтін шығатын трубалар, лақтыруларға есеп беру және оларға баяндама жасау, бақылау станцияларымен жан-жақты кірістірілген кәсіпорындар жүктеледі.

Заттарды бақылау үшін нормативтік жобалық сызбасы қарастырылады. Бұл жобада бақыланатын заттар, методикасы және бақылаудың тиісті жүргізілуі, сынауды алынатын жері көрсетіледі. Лақтыруларды бақылау тоқтамсыз, әр ай сайын, оған қоса бір айдағы максималдық лақтырылуы бақыланады. Азот пен күкірт қышқылын максималдық және валдың лақтырулары әдейі арналған құрылғылармен өлшеніп, түтінді газдардың құрамында осы заттардың қаншасы бар екенін анықтайды.

Валадия қышқылының есептік валдық лақтырулары жолмен, түрімен және қышқылдалға жомармайдық сонымен анықталады.

Түтінді газдарды тексеру үшін, лақтырудан түтін сорғышпен алынады – кателдің максималдық немесе минималдық жақындығына байланысты өлшенеді. Түтінді газдардың құрамындағы оттегінің концентрациясын анықтау үшін ауаның коэффиценттің кету жолына байланысты газдың шығынын жасанды жолмен есептейді.

ОЙД – 90 белгілегендей «ЭЖЖ, ЖЭС-те қазіргі уақытта түтіндік турбалардан таму алынатын орын жоқ. Бірақта барлық катлоагрегаттардан шығатын құрылғылармен қамтамасыз етідген. Ластайтын заттардың көлемі, әр қазан агрегаттардан есептелініп, зерттеліп, анықталады». Әр лақтырулы электро станцияға толықтай қосылған турба арқылы жеке кателден анықталады. Бір айда лақтыруларды есептейтін былай келесі көрсетулерде берілген:

• Жанармай шығыны – ПТО бойынша;

• Күлділігі, күкірттілігі, жанармайдың химиялық зертханадағы каллориясы;

• Жарты ай ішіндегі кателдердің пайдалануы мен басқа да «Техэнерго» жұмысының көрсеткіші;

• Бір ай ішіндегі максималдық лақтырулардың көрсеткіші, түтіндік турбаға қосылған кателдердің тәулік ішінде ең көп ластайтын жанармай қалдықтары. Басқа көрсеткіштер – тәулік ішінде қанша максималдық жанармай жұмсалғанына қарай анықталады.

Электростанция атмосфераға қанша ластаушы заттар шығарылатын есептеп, қадағалайтын арнайы формада журнал жүргізіледі.

Бақылау сұрақтары:

1 Қоршаған орта ластануының негізгі факторларын ата.

2 Қоршаған ортаның ластануына не жатады?

3 Қоршаған ортаны қорғаудың активті және пассивті әректеті деп?

4 Газ қалдықтарын зарарсыздандыру дегенді қалай түсінесіз?

5 Газ қалдықтарын тазалаудың негізгі түрлерін ата.

Дәріс 3 – Қазақстан Республикасының экологиялық заң шығарушы базасы – 1 сағ

Жоспар:

1. Қазақстандағы экологиялық жағдай

2. Қазақстан Республикасының экологиялық саясаты

2.1 Заңнамалық негіздері

4. Табиғатты қорғау заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілік

Бақылау сұрақтары