2 Қоршаған ортаның энергетикалық ластануы

Өнеркәсіптік кәсіпорындар, энергетикалық объектілер, байланыс және көлік аудандардың, қалалық ортаның, үйдердің және табиғат аймағының негізгі энергетикалық ластануының көзі болып табылады.

Энергетикалық ластануларға вибрациялық және акустикалық әсерлер, электромагниттік өріс пен сәулелену, радионуклидтер мен иондандыратын сәулелену әсерлері жатады.

Технологиялық қондырғылар, рельстік көліктер, құрылыс машиналары мен автокөліктер вибрация көзі болып табылады және грунт бойынша таралады. Вибрацияның әсері зонасы ұзақтығы олардың грунттағы өшуінің 1 Дб/м болатын мөлшерімен анықталады.

Шу көліктік құралдармен, өнеркәсіптік қондырғылармен, санитарлы-техникалық құрылғылармен жұмысы барысында пада болады. Қалалық магистральдар мен оларға жақын аймақтарда дыбыс деңгейі 70...80дБА болады.

Әртүрлі жиілікті электромагниттіұк өрістердің негізгі көзі болып радиотехникалық объектілер, телевизионды радиожелілі станциялар, термиялық цехтер мен аумақтар болып табылады. Өнеркәсіптегі жиілікті электромагниттік өрістер әсері өнеркәсіптік кәсіпорындарда қолданылатын жоғары вольтты электр беру сызықтарына, магниттік өрістердің тұрақты көздеріне байланысты болады. Радиожиілікті электромагниттік өрістердің дәрежесінің жоғарлау аймағы 100...150 м-ге дейінгі радиусы болады.

3 Табиғат пен адамға зиянды шығындылардың әсері

Биосфераға атмосфераның төменгі қабаты және су мен жер бетінің жоғарғы қабаты жатады.

Атмосфераға тек ЖЭС шығарындылары ғана емес, сонымен қатар басқа да өндірістік кәсіпорындардың, моторланған көлік және адам іс-әрекетінен пайда болатын басқа да зиянды шығарындылар түседі. Бұл шығарындыларды антропогендік деп атайды, одан басқа табиғи шығарындылар да болады.

Атмосфераға түсетін табиғи және антропогендік компонентердің масштабы шамалас. Дегенмен, өнеркәсiп халықтың көп шоғырланған аудандарында атмосфераға ауаны ластайтын заттарды шығарады. Өндірістік ластану жердің бірлік ауданында табиғи ластанумен салыстырғанда көп болады.

Компонент	Табиғи, т/ жыл	Индустриялық, т/ жыл
Көміртек екі тотығыСО2	7∙1010	1,5∙1010
Көміртек тотығыСО	-	2∙108
Күкіртті газSO2	1,42∙108	1,09∙108
NOх	1,4∙109	6,5∙108
Шаң	(0,77ч1,2) ∙109	(0,1ч0,2) ∙109

Бұл 78,03 % азот, 20,99 % оттегі, 0,04 % көмiрқышқылының қос тотығы және 1% инертті газдар. Атмосфералық ауада әр түрлi ластағыштардың жоғары дәрежеде болуы оттегі құрамын төмендетумен бүкіл тірі ағзаға кері әсерін тигізеді. Атмосфераның ластануының кері әсерi адамдар және жануарлар денсаулығының нашарлауымен, ауылшаруашылығының өнімділігінің төмендеуімен байқалады. Зиянды заттардың әсеріне орманды қоныстар да ұшырайды. Атмосфераның ластануы құрылыс конструкцияларының коррозиялық процестеріне, ғимараттар мен құрылғылардың бұзылуына әсер етеді.

1.1 кесте - Атмосфераның ластануына әр түрлi салалардағы кәсiпорындардың рөлі

Кәсіпорын	Атмосфераға зиянды заттардың түсуі, %
ЖЭС жәнеқазандықтар	27
Қараметаллургия	17
Мұнай өндірісі	16
Автокөлік	12,5
Түсті металлургия	10
Өндірістікқұрылыс материалдары	5
Көмір өнеркәсібі	2,5
Химия өнеркәсібі	1,3
Басөалар (с/х қондырғылар, жылытқыш агрегаттар, кептіргіш қондырғылар)	8,7
Барлығы	100

1.1 кестеден көрініп тұрғандай, атмосфераның ластануының негізігі бөлігін органикалық отынның базасында жұмыс жасайтын технологиялық процестер және өндірістің жалпы шығарындыларының 3/4 бөлігін құрайды.

Шығарындылардың әсерінің екі негізгі түрлдері бар: локальды және глобальды (жалпы).

Локальды әсер қоршаған ортаға және адамға диаметрі 20-50км болатын ауданға таралады (биік түтін құбыр кезінде).

Глобальды - берілген ЖЭС және одан кез-келген қашықтықта орналасқан кәсіпорынның әсері биосфераға таралады.