3.Прогонсыз жабындар
Өндірістік ғимараттар үшін жабындар ретінде ені 3м, ұзындығы 6 және 12м ірі өлшемді темірбетон плиталарды қолданады. Осы плиталардың ұзына-бойлық қырлары формалардың жоғарғы белдеуіндегі түйіндеріне тіреледі. Кейбір жағдайда аралықтың шеткі жағына ені 1,5 м тең қосымша плиталар қойылады.
Ірі
өлшемді темірбетон плиталардың негізгі
кемшілігі - салмақтың үлкендігі
.
Кейбір жабын конструкциялардың салмағын төмендету үшін ені 1,5 және 3,0 м ; ұзындығы 6 және 12м металл панельдер жағдайда пайдалынады. Осындай панельдің салмағын темірбетон панельмен салыстырғанда 4-5 есе төмен болады. Металл панельдерді металл конструкция зауыттарында дайындайды. Бірақ болаттың шағыны прогон бойынша жабындармен салыстырғанда бірнеше артық болады, себебі металл панельді дайындау болаттың шығынын көп талап етеді.
Жылытатын металл панельдер профильдік төсемеден, жылытқыш және судан оқшаулайтын қабаттардан құрастырылады.
Өндірістік процесс арқасында жылудың шығуы едәуір жоғары болған жағдайда ғимараттың жабындары болат панельден жасалынады. Алюминий қорытпалардан істеленген панельдердің салмағы жеңіл және коррозияға төзімділігі жоғары.Бірақ алюминий қорытпалардан жасалынған панельдер қымбат болады.
№ 5 Лекция.
Прогондар (арқалықтар).
Тұтас қималы прогондар.
Қимасы торлы прогондар.
1. Прогондар
Прогондар шатырдан күшсалмақтарды қабылдап итарқалық конструкцияларға таратады. Прогондардың қимасы тұтас және торлы жасалынады. Тұтас қималы прогондар торлы ( салалы) прогондармен салыстырғанда салмағы ауырлау болады, бірақ оларды дайындау және монтаждау оңай. Тұтас прогондарды формалардың адымы 6м болған кезде пайдаланады. Тұтас прогондар прокатты профильден ( швеллер, қоставр), бүгілген профильден ( 12-сурет) дайындалады.
12-сурет. Прогондардың қимасының типтері.
а) прокатты; б) бүгілген; в) құрастырылған; г) салалы ( тесілген- перфорацияланған).
Бүгілген профильдер ең тиімді деп саналады – швеллер типті, С- әріпті, S- тәрізді (13,б-сурет), олардың қабырғасы жұқа болсада биіктігі жоғары қабылданады. Шатыр конструкция жеңіл, ал қардың салмағы үлкен болмағанда бүгілген профильдерді форманың адымы 12м-ге дейін болғанша пайдалануға болады.
Күшсалмақтардың шамасы үлкен болғанда торлы прогондарды пайдаланады және кейбір кезде перфорацияланған қоставрдан ( салалы қоставрдан) және жұқа қабырғалы арқалықтардан істелінген прогондарды қолданылады.
Салалы қоставрларды торлы прогондар мен салыстырғанда болаттың шығыны бір шамада , ал құны (10-15%) арзандау болады.
Жұқа
қабырғалы арқалықтардан істелінген
прогондар өте тиімді деп саналады
.
Себебі осындай прогондар торлы
прогондардан
жеңіл болады.
2. Тұтас қималы прогондар
Тұтас прогондар қиылған және қиылмаған схемасы бойынша орындалады. Қиылмаған схемасы бойынша жасалынған прогондардың болат шығыны тиімді деп саналады, бірақ оларды монтаждау қиынға соғады. Сондықтан, көп жағдайда прогондарды қиылған схемасы бойынша орындайды.
Шатырдың
еңкіштігі төмен болғанда
тік
күшсалмақтардың әсерінен прогондармен
прокатты арқалықтардың жұмысының
арасында айырмашылық болмайды және
есебіде бірдей болады.
Шатырдың
еңкіштігі үлкен болғанда прогондар ені
жазықтың бойынша иілуге жұмыс істейді.
Тік күшсалмақтардың
әсері
екі бөліктерге бөлінеді (13.а-сурет);
-
прогоннның қатаңдығы жоғары жазықтықта
әсер ететін күшсалмақтар;
-
шатырдың еңкіштігі бойынша әсер ететін
күшсалмақтар;
-
шамасы үлкен болмайды, бірақ
ось
бойынша прогондардың қатаңдығы төмен
болғандықтан кернеудің шамасы үлкен
болып шығады. Осы
күшсалмақтың
әсерінен пайда болған.
13-сурет. Прогондардың схемасы
а) күшсалмақтардың схемасы; б) тартпаларды орнату схемасы; в) прогондарда пайда болған күштер эпюрасы.
1-формалар; 2- прогондар, 3- тартпалар.
Июші
моменті төмендету үшін прогондардың
арасы
тартпалармен тартылады (13б-сурет) және
прогондардың аралығы
төмендетіледі.Тартпалар
,болат
стерженьдерден жасалынады.
Прогонға
әсер ететін тік күшсалмақ
(1)
Бұл
жерде;
- шатырдың салмағынан пайда болған
есептік күшсалмақ;
-
шатырдың салмағынан еңкіштік бұрышы
(
болған
кезде
тең
болады).
-
қардың салмағынан пайда болған есептік
күшсалмақ;
-
прогондардың адымы;
-
прогоннның салмағынан пайда болған
есептік күшсалмақ.
және
-
тік күшсалмақтың бөліктерін келесі
формула бойынша есептейміз;
және
(2)
Прогонның
қатаңдығы төмен жазықта ( у-у ось бойынша)
июші моментің шамасы (
)
тартпалардың санына байланысты болады.
Ферманың адымы 6м-ге тең кезде прогондардың
арасына тартпалар бір қатар қойылады
( 13.в-сурет), ал ферманың адымы 12м болған
кезде – екі қатар қойылады.
;
;
Прогон екі жазықтығы бойынша иілген кезде кернеудің формуласы;
(3)
Пластикалық деформация ескергенде кезде прогоннның беріктігін келесі формула бойынша тексереміз.
(4)
Прогоннның иілісі келесі формула бойынша тексереміз.
(5)