78.Қазақстандағы тың және тыңайған жерлерді игеру: қорытындылары мен зардаптары.

Тың және тыңайған жерлерді игеру туралы шешім 1954 жылдың көктемінде қабылданды. Онда 1954-1955 жылдары тың жерлерді игеру есебінен дәнді дақылдар егісі аумағын 13 млн га-ға арттыру, ол жерлерден 1100-1200 млн пұт астық алу көзделді. Республика еңбекшілері белгіленген шараларды жүзеге асыруға белсене араласып, еңбек етті. КСРО-ның алыс түкпірлерінен адамдар ағылып келе бастады.Тың игерудің алғашқы 2 жылында 640 мың адам келді.

Тыңның алғашқы табыстары: тың игеру республиканың Ақмола, Көкшетау, Қостанай, Павлодар, Солт.Қазақстан, Торғай облыстарында жүргізілді. Қазақстанда 6,5 млн га тың жер жыртылды. Бұл жылы республикада 16 млн т астық жиналды. Қызылорда облысы Шиелі ауданы Қызыл Ту ұжымшарының звено жетекшісі Ыбырай Жақаев күріштен рекордты өнім алды. Республикада техникалық дақылдар, көкөніс, жемшөп өндіру де ұлғайтылды.

Тың игеру зардабы: Жоғары көрсеткіштерге жету үшін мол аумақтар жыртылып, экологиялық тепе-теңдік бұзылды. Топырақ эрозиясы күшейді, жердің құнарлы қарашірік қабаты желге ұшты. Жергілікті халықтың ғұрпына, дәстүріне, мәдени ескерткіштеріне менсінбей қарау орын алды. Демографиялық ахуалдың орыс тілді тұрғындардың пайдасына шешілуі қазақ тілі мен мәдениетін ауыр жағдайға ұшыратты. Қазақ мектептерінің саны күрт төмендеді. Қазақша газеттер мен кітаптардың таралымы азайды.

79. XX ғ. 70-80-ші жылдарындағы Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы.

1970-1980 жылдары республиканың отын-энергетика кешені бірсыдырғы жоғары қарқынмен дамыды. 1970 жылдары Шығыс Қазақстан мыс-химия комбинаты салынды. Химия өнеркәсібі де жедел қарқынмен дамыды. Жезқазғанда, Жезкентте, Қашарда, Қарағандыда жаңа кең байыту комбинаттары, Павлодарда алюминий зауыты іске қосылды. Темір кен өндірудің жылдық өнімі 1984 жылы 24 млн тоннаға жетті. Қорғасын, мыс, марганец, шойын, болат, қара металдар прокатын өндіру республика металлургиясының маңызды салаларының бірі болды. 1970 жылдарда республика сары фосфор өндіруден Одақта жетекші орынға шықты, минералды тыңайтқыштар шығару ұлғайды. Ертіс химия-металллургия, Атырау мұнай-химия зауыттары салынды. Резеңке, асбест, фосфор, пластмасса шығаратын, мұнай айыратын қәсіпорындар салу қолға алынды. 1970 жылдардың алғашқы жартысында Қазақстанда мұнай өнеркәсібін дамытуға бөлінген қаржы бұдан бұрынғы бесжылдықтағыдан 2 есе артты. Қазақстан өнеркәсібінің дәстүрлі салалары – қара және түсті металлургия дамыды.

80.Қайта құру қоғамдық-саяси өмірді демократияландыруға бағыт.

1985 жылғы наурызда Н.У.Черненко қайтыс болғаннан кейін КОКП ОК-нің Бас хатшысы қызметіне М.С.Горбачев сайланды. 1985 жылы сәуірде КОКП ОК-тың пленумында әлеуметтік, экономикалық дамуды жеделдету мәселесіне сәйкес экономикалық құрылымды қайта құру бағыты жарияланды. М.С.Горбачев саясатының ұрандары: жариялылық жеделдету, қайта құру. Бұл қайта құру бағыты 1986 жылғы КОКП-ның XXVII съезінде мақұлданды.

Қайта құру ешқандай бағдарламасыз, ғылыми айқындамасыз жүргізілді, алғышқы кезден бастап сәтсіздікке ұшырай бастады. Бұл бағыт мемлекетті сол кезде алғышарты қалыптасқан ірі дағдарыстан құтқара алмады. 1987 жылы қантар айында болып өткен КОКП ОК-нің Пленумында «Қайта құру және партияның кадр саясаты туралы» мәселе талқыланды. 1987 жылғы маусым Пленумда «Мемлекеттік кәсіпорын туралы заң» қабылданды. Алайда, республика шикізат көзі ретінде қала берді. Қоғымның саяси құрылымдарын жаңартпайынша, шаруашылықты жүргізудің жаңа әдістері нәтиже бермейтіндігі айқын болды. Халық шаруашылығындағы жағдай ауырлай түсті. Дүкенде күнделікті тұтынатын товарлар жоғала бастады, азық-түлік түрлері нашарлады. Рухани идеологиялық өмірде отарлау жүйесінің толық ықпалында болды. Ғылым мен ағарту саласын қаржыландырудың «қалдықты» ұстанымы сақталды. Ұлттық мәдениет, салт-дәстүрлер, тіл өте ауыр жағдайға тірелді. Аса маңызды мәселелердің барлығы тек Москвада ғана шешіліп отырды. Республикалар егемендегі сөз жүзінде ғана болды.