ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ АҚ
Бекітемін;
Техникалық факультетінің деканы Нөкешов С.О.
_______________
__ __ 2014ж.
Студенттерге арналған пәннің
бағдарламасы
(СИЛЛАБУС)
Экология және тұрақты даму пәні бойынша
Білім беру бағдарламасы :
5В080600- Аграрлық техника және технологиялар
5В072800- Өңдеу өндірісінің технологиясы
5В073200- Стандартизация, метрология және сертификация
5В072400- Техникалық машиналар және жабдықтар
5В071300- Көлік, көлік техникасы және технологиялар мамандықтарына арналған
Мамандықтар тобы: ауылшаруашылық және техникалық ғылымдар
Астана - 2014ж.
Студенттерге арналған пән бағдарламасы (Силлабус) жоғарғы оқу орындарының 5В071300 – «Көлік, көлік техникасы және технологиялар», 5В072400 – «Техникалық машиналар және жабдықтар» мамандығына арналған. Экология және тұрақты даму пәнінің типтік оқу бағдарламасы негізінде ҚР Білім және ғылым министрлігі «_3_»__11_____2010ж. бекіткен мамандықтардың жұмыс оқу жоспарына сәйкес құрастырылған.
Бағдарлама Экология кафедрасының мәжілісінде қаралып, «24» 06 2014 жылы № 14 хаттамамен мақұлданды.
Кафедра меңгерушісі : Саспугаева Г.Е.
Бағдарлама Техникалық факультеті әдістемелік комиссиясымен қаралып, «____» _____________ 2014 жылы № __ хаттамамен мақұлданды.
Әдістемелік комиссиясының төрайымы: Құрманғалиева Д.Б.
1. Оқытушы туралы мәлімет: Қошқаров Нұрғали Бутешевич, Экология кафедрасының доценті.
Қабылдау сағаттары: кафедрадағы кеңес беру кестесі бойынша.
Аудитория -84, ұялы телефон – 87023150197.
2. Пән туралы мәлімет: Экология және тұрақты даму пәні бірінші курс студенттеріне арналған. Ол міндетті компонент болып табылады, екінші семестр ішінде жүргізіледі, 2 кредиттен тұрады, оның ішінде 15 сағат дәріс, 15 сағат сарамандық сабақ, 15 сағатты студенттер оқытушы көмегімен орындайды және 45 сағатты студент өздері орындайды. Осы пәнді толық игеріп алу үшін 90 сағат бөлінген. Модуль типі – жалпы білім беру.Пән коды - EUR 1110. Бақылау түрі – емтихан.
ОҚУ УАҚЫТЫН БӨЛУ
Семестр аптала ры |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 АБ |
9
|
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 АБ |
Барлығы |
Дәріс |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
15 |
ЛПС |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
15 |
ОСӨЖ |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
15 |
СӨЖ |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
45 |
Барлы ғы |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
90 |
3. Пререквизиттер – бұл пәнді оқу үшін мектеп курсының биология, география, химия, физика пәндерінің білімі қажет.
4. Постреквизиттер – бұл курсты оқу техника және технология, ауыл шаруашылық, егіншілік,метрология,инженерлік механика т.б.пәндерді игеру үшін қажет.
5. Курсқа қысқаша шолу - тiрi ағзалардың тiршiлік ортасымен қарым-қатынастарының жалпы заңдылықтарын; тiрi ағзалардың кеңістiкте және белгiлi мерзiмде таралуын, биосфераның және экологиялық жүйелердің атқаратын қызметiн; антропогендiк қызметтің әлеуметтiк—экологиялық салдарын, табиғатты қорғау және тиiмдi пайдаланудың негiзгi принциптерiн зерттейді.
Курстың мақсаты: Экологияның жалпы білім беретін курсы студенттердің экологиялық ойлауын, экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған. Онда студенттің жоғары оқу орнында алатын мамандығына тәуелсіз, әрбір студент білуге тиісті экологияның негіздері, қазіргі теориялық, классикалық экологияның өзекті мәселелерін сараптау берілген.
Пәнді оқу барысында биологиялық алуан түрліліктің қоршаған ортамен тығыз байланысы, негізгі экологиялық әсерлерді белгілеу, табиғаттың негізгі заңдылықтарын игеріп, осы білімдері арқылы қоршаған табиғи орта жағдайын дұрыс бағалап, табиғи қорларды ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны ластаудан қорғаудың негізгі түрлері және міндеттерімен танысады.
Курстың міндеті: Қазіргі теориялық, классикалық экологияның өзекті мәселелерін сараптау.
Күтілетін нәтижелер: студент курсты оқу нәтижесінде мына мәселелерді білу керек:
-Табиғатты пайдаланудың белгілі бір сұрақтарын экологиялық сауатты түрде шеше алу;
-негізгі экологиялық функциялдық топтарды: жеке, дара түрлерді, бір түрдің жиынтығын, қауымдастықты, биогеоценозды, экожүйені, экологиялық факторларды.
А. Студент курсты оқып, аяқтаған соң мына мәселелерді білуі және түсінуі тиіс:
студент курсты оқу нәтижесінде мына мәселелерді білуі керек:
- тірі ағзалардың тіршілік ортасымен қарым-қатынастарының жалпы
заңдылықтарын;
- тірі ағзалардың кеңістікке таралуын жəне сан динамикасын, қауымдастықтардың құрылымы мен динамикасын;
- энергияның тірі жүйелер арқылы ағып өтуі жəне заттар айналымының заңдылықтарын, экологиялық жүйелердің жəне бүкіл биосфераның қызмет атқару заңдылықтарын;
- табиғатты қорғау мен табиғатты ұтымды пайдаланудың негізгі ұстанымдарын;
- антропогендік əрекеттің əлеуметтік – экологиялық салдарларын;
- тұрақты дамудың тұжырымдамасын, стратегиясын, проблемаларын,
оларды əлемдік, аймақтық жəне жергілікті деңгейде шешуге қатысты
көзқарастарды.
В. Игеруі тиіс:
- табиғи жəне антропогендік экологиялық процестерді анықтап, талдауы жəне олардың реттелуінің ықтималды жолдарын болжауы;
- биосфераның тұрақтылығын сақтау жəне адамзат қоғамының апатты
күйзелістерсіз дамуын қамтамасыз ету мақсатында, шаруашылық жүргізудің дəстүрлі формалары мен адамдардың тіршілік салттарын жоспарлы түрде өзгертуге бағытталған, адамзаттың тұрақты дамуының осы заманғы тұжырымдамалары мен стратегияларын ажырата білуі;
- тірі организмдер мен қоршаған ортаның əсерлесу заңдылықтары
туралы алған білімдерін күнделікті қызметінде экожүйелердің тұрақты
дамуын сақтау үшін қолдана білуі тиіс.
С, D. Машықтануы тиіс: экологиялық процестерді талдап, табиғат қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қойып басым бағыттарды белгілеуге жəне алған білімдерін экологиялық мəселелерді шешу үшін пайдалануға
машықтануы тиіс; биосфераның даму заңдылықтары, оның тұрақтылығының сақталу шарттары, сондай – ақ, əртүрлі мемлекеттерде, соның ішінде Қазақстан Республикасында, тұрақты даму идеясының іске асырылуы жөнінде білімдер жинақтауы тиіс.
Е. Оқу қабілеті: Қоршаған орта компоненттерінің ластану жағдайын біле отырып, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану мәселелерін меңгеріп,өз бетімен жұмыс істеу барысында ізденушілікке, мәліметтерді түсінуге, сараптауға, ойды тұжырымдауға, бейімделеді.
6. Курстың мазмұны
6.1. Дәріс сабақтарының тізбесі
Тақырып атауы |
Көлемі, сағат |
Әдебиет тер |
Ағымдық бақылау, балл |
Кіріспе. Эколоиялық кодекс және оның маңызы. Экология және тұрақты даму пәні және оның мазмұны. Экология ғылымының даму тарихы. Басқа ғылым жүйелерімен байланысы. Экология бөлімдері: аутэкология, демэкология, синэкология, глобалдық экология. |
1 |
Негізгі әдебиеттер -1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,13,14,15 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Ағза және орта. Тіршілікті өлі материядан пайда болуы жағдайы. Жердің химиялық және биологиялық эволюциясы кезеңдері. Ағзалардың үйымдасү деңгейлері. Өсімдіктермен жануарлардың алуан түрлілігі. Негізгі Жер және су экожүйелері. |
1 |
Негізгі әдебиеттер-1,2,3,4,5,6,7,8,9 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Экологиялық факторлар және олардың жіктелуі. Биотикалық және абиотикалық факторлар. Ағзалардың экологиялық факторларға кеңістік және уақытқа байланысты реакциясы. Экологиялық факторладың өзара байланысы. |
1 |
Негізгі әдебиеттер -1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,13,14,15 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Ағза және оның тіршілік жағдайы. Ю.Либихтың минимум заңы. В. Шелфордтың төзімділік заңы. Төзімділік аралық. Стенобионттар және эврибионттар.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер -1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,13,14,15 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Популяциялар. Популяция туралы ілім. Популяция және оның құрылысы мен түрлері, негізгі қасиеттері. |
1 |
Негізгі әдебиеттер– 1,2,3,4,5,6,7 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Экожүйелер. Экожүйелер, биоценоз, биогеоценоз, анықтамалары мен түсінігі. Биосфераның энергетикалық балансы. Жылу динамикасының бірінші және екінші заңы.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер– 1,2,3,4,5,6,7 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Биоценоздың трофикалық құрылымы. Продуценттер, консументтер, редуценттер.Қоректік тізбектер және трофикалық денгейлер. 10% қағидасы. Экологиялық пирамида (сандық, биомассалық, энергиялық ). Биоценоздардың өнімділігі ( біріншілікті, екіншілікті ). |
1 |
Негізгі әдебиеттер– 1,2,3,4,5,6,7 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Ағзалардың өз ара қарым-қатынас типтері және түрлер ара бәсекелестігі. Бәсекелестік, жыртқыштық, тоғышарлық, симбиоз, комменсализм. Сукцессия ( біріншілікті және екіншілікті ). |
1 |
Негізгі әдебиеттер– 1,2,3,4,5,6,7 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Биосфера туралы ілім. Биосфера концепциясының қалыптасуы. Биосферадағы зат айналымы. Қазіргі заманның биосферасы. Ноосфера. |
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Жердің табиғи ресурстары. Литосфера, гидросфера және атмосфера ресурстароы. Табиғи ресурстардың жіктелуі. Табиғатты тиімді пайдалану. Аз шығынды технологияларды енгізу. |
1 |
Негізгі әдебиеттер-1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,13,14,15 Қосымша әдебиет-тер1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Атмосфералық ауа және оны қорғау жолдары. Атмосфералық ауаның газдық құрам. Заманауи атмосфераның қалыптасуында тірі ағзалардың ролі. Түрлі шығындардың жіктелуі. Атмосфераны ластайтын заттардың РШМ ( ПДК), Атмосфера ластануының глобалдік әсері. |
1 |
Негізгі әдебиеттер-3,5,10,14 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
0,66 |
Топырақ және оны тиімді пайдалану. Қазақстан жер қорларының экологиялық жағдайы. Жер қорларының ластануы және құнарсыздануы. Шөлдену мәселесі. Жерді қорғау шаралары. Рекультивация. |
1 |
Негізгі әдебиеттер-1,2,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
0,66 |
Тұрақты даму концепциясы. Тұрақты дамудың мағынасы. ТД негізгі ұстанымдары: әділеттік, табиғи ортаны сақтау, тұтас ойлау,жалпы ойлау – жергілікті дұрыс жұмыс істеу.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6,7
|
0,66 |
Тұрақты дамудың экологиялық көзқарастары. Экологиялық факторлардың адами дамуға әсері. Экологияның бағыттары. Су ресурстары, Азық-түлік. Климаттың өзгеруі. Қоршаған орта және кедей шілік. |
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Қазақстанның тұрақты даму концепциясы. Қоршаған ортаны басқару жүйесін жетілдіру.Тұрақты даму ұстамдарынан Қазақстан дамуына баға беру.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6,7 |
0,66 |
Сарамандық сабақтардың тізбесі
Тақырып атауы |
Көлемі, сағ. |
Әдебиеттер |
АғымдыҚ бақылау балл |
Тақырып: Эколоиялық кодекс және оның маңызы. Экология және тұрақты даму пәні және оның мазмұны. Экология ғылымының даму тарихы. |
1 |
Негізгі әдебиеттер -1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,1314,15 Қосымша әдебиеттер 1,2,3,4,5,6,7
|
1,33 |
Тақырып: Ағза және орта.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер-1,2,3,4,5,6,7,8 Қосымша әдебиеттер |
1,33 |
Тақырып: Экологиялық факторлар және олардың жіктелуі.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер– 1,2,3,4,5,6,7 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
1,33 |
Тақырып: Ағза және оның тіршілік жағдайы.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6,7,
|
1,33 |
Тақырып:Популяциялар.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер-3,5,10,14 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
1,33 |
Тақырып: Экожүйелер. |
1 |
Негізгі әдебиеттер-1,2,8,9,13,14,15 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
1,33 |
Тақырып: Биоценоздың трофикалық құрылымы.
|
1
|
Негізгі әдебиеттер-1,2,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер1,2,3,4,5,6,7 |
1,33 |
Тақырып: Ағзалардың өз ара қарым-қатынас типтері және түрлер ара бәсекелестігі. |
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6 |
1,33 |
Тақырып: Биосфера туралы ілім.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер– ,2,3,4,5,6, |
1,33 |
Тақырып: Жердің табиғи ресурстары.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6, |
1,33 |
Тақырып: Атмосфералық ауа және оны қорғау жолдары.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6 |
1,33 |
Тақырып: Топырақ және оны тиімді пайдалану.
|
1
|
Негізгі әдебиеттер-1,2,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер –1,2,3,4,5,6,7
|
1,33 |
Тақырып: Тұрақты даму концепциясы. |
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6 |
1,33 |
Тақырып: Тұрақты дамудың экологиялық көзқарастары.
|
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6, |
1,33 |
Тақырып: Қазақстанның тұрақты даму концепциясы |
1 |
Негізгі әдебиеттер–5,6,7,8,9,10,11,12 Қосымша әдебиеттер–1,2,3,4,5,6, |
1,33 |